Στην κορυφή των ανθρώπων που επηρέασαν περισσότερο τον πλανήτη το 2018, πλάι σε αρχηγούς κρατών και δισεκατομμυριούχους επιχειρηματίες, στέκεται ένας εσωστρεφής 29χρονος με ροζ μαλλί. Ο Κρίστοφερ Γουάιλι, ο άνθρωπος που αποκάλυψε το σκάνδαλο της Cambridge Analytica και εξέθεσε τους δεσμούς μεταξύ των δικτύων της εναλλακτικής Ακροδεξιάς και παραγόντων του Κρεμλίνου, δέχεται καθημερινά απειλές, ωστόσο, αναφέρει πως δεν υπάρχει μέρα που να το έχει μετανιώσει.
«Πριν από τις αποκαλύψεις μου, η ρωσική προπαγάνδα λειτουργούσε σε κοινή θέα και οι ρυθμιστές δεν μπορούσαν καν να το συνειδητοποιήσουν» αναφέρει με περηφάνια ο Γουάιλι σε συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ», στο πλαίσιο του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών. Με εκκεντρικό χιούμορ και την ικανότητα να απλοποιεί πολύπλοκες τεχνολογικές έννοιες, ο Γουάιλι εξηγεί πώς η Cambridge Analytica κατάφερε να μεγεθύνει συνωμοτικά αφηγήματα και να επηρεάσει το δημοψήφισμα του Brexit και τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές. «Ο σύγχρονος πόλεμος εκτυλίσσεται στο Διαδίκτυο – γι’ αυτό χρειαζόμαστε φορείς που το καταλαβαίνουν», δηλώνει με ανησυχία, ωστόσο ξεκαθαρίζει πως παραμένει αισιόδοξος για το μέλλον της διαχείρισης δεδομένων και της τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης. «Οι αλγόριθμοι και τα δεδομένα μοιάζουν πολύ με ένα μαχαίρι – ο αντίκτυπός τους θα εξαρτηθεί από τα χέρια στα οποία θα πέσει», λέει ο Καναδός whistleblower.
– Κύριε Γουάιλι, από τη στιγμή που αποκαλύψατε το σκάνδαλο της Cambridge Analytica, υπήρξαν χιλιάδες αναφορές και αντιφατικές δηλώσεις για το τι πραγματικά συνέβη. Μπορείτε να μας δώσετε τη δική σας εκδοχή;
– Πολλοί δεν γνωρίζουν πως η Cambridge Analytica έχει τις ρίζες της σε μια άλλη εταιρεία που ονομάζεται SCL Group. Πρόκειται για βρετανική εταιρεία ανάλυσης δεδομένων και όταν ξεκίνησα να δουλεύω εκεί το 2013, η Analytica δεν υπήρχε καν ως δομή. Ο στόχος μας τότε ήταν να βρούμε τρόπους να χαρτογραφήσουμε και να προβλέψουμε την εξάπλωση των ριζοσπαστικών ισλαμικών αφηγημάτων στο Διαδίκτυο και να αναλύσουμε πώς τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως το ISIS, στρατολογούν νεαρούς άνδρες. Στη συνέχεια δημιουργούσαμε ψηφιακά εργαλεία που λειτουργούσαν ως σήματα έγκαιρης προειδοποίησης, έτσι ώστε μια στρατιωτική υπηρεσία να μπορεί να παρεμβαίνει στις επιχειρήσεις προσηλυτισμού και ριζοσπαστικοποίησης σε διάφορα μέρη του κόσμου. Η αποστολή άλλαξε εξ ολοκλήρου όταν ανέλαβε το τιμόνι ο Στιβ Μπάνον. Οι τεχνολογίες που είχαμε αναπτύξει και είχαν σχεδιαστεί έτσι ώστε να παρεμβαίνουν στην αποτελεσματικότητα και συνοχή τρομοκρατικών οργανώσεων αντιστράφηκαν πλήρως. Με μερικές αλλαγές στον αλγόριθμο, η εταιρεία στράφηκε εναντίον των ίδιων των ψηφοφόρων των αμερικανικών εκλογών και ξεκίνησε το βρώμικο παιχνίδι της παραπληροφόρησης.
– Μπορείτε να μας εξηγήσετε με ποιον τρόπο η ψηφιακή παραπληροφόρηση μεταφράστηκε σε απτές συνέπειες στον πραγματικό κόσμο;
– Αρχικά, ο αλγόριθμός μας ξεχώρισε με ευκολία κομμάτια του αμερικανικού πληθυσμού που ήταν περισσότερο επιρρεπή στις θεωρίες συνωμοσίας. Είναι βλέπετε κάτι εξαιρετικά εύκολο χάρη στα εργαλεία που είχαμε αναπτύξει. Επειτα ξεκίνησε μια ομοβροντία μηνυμάτων και πολιτικών διαφημίσεων που ενθάρρυναν ακόμη περισσότερο τη συνωμοσιολογία. Σταδιακά παρασύραμε αυτούς τους χρήστες σε φόρουμ ή ομάδες του Facebook, όπου συναντούσαν άλλους ανθρώπους που μοιράζονταν την ίδια σκέψη – ή αρκετά συχνά bots που «παπαγάλιζαν» τα ίδια ψευδή αφηγήματα.
Με τον χρόνο, αυτές οι ψηφιακές ομάδες κατέληξαν με μερικές χιλιάδες μέλη και σε εκείνη τη φάση ξεκινήσαμε να διοργανώνουμε δρώμενα και συζητήσεις στον πραγματικό κόσμο. Ακόμη και αν μόλις το 5% των χρηστών εμφανιζόταν σε κάποια από αυτές τις τοπικές εκδηλώσεις, αυτό είναι αρκετό για να δημιουργήσει μια κοινότητα και να επιβεβαιώσει την συνωμοσιολογία. Ετσι η ψηφιακή φαντασία κατέληξε να γίνεται πραγματικότητα. Οι ίδιες τεχνικές που χρησιμοποιούσε ο στρατός για να υπονομεύσει παράνομες εξεγέρσεις και κοινότητες χρησιμοποιήθηκαν αντίστροφα, για να δημιουργήσουν μια αμερικανική εξέγερση η οποία στη συνέχεια εξελίχθηκε σε αυτό που γνωρίζουμε πλέον ως εναλλακτική Δεξιά.
– Εάν υπάρχει κάποιος που μπορεί να εκτιμήσει τον πλήρη αντίκτυπο αυτής της καμπάνιας παραπληροφόρησης, είστε αναμφισβήτητα εσείς. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα αποτελέσματα των αμερικανικών εκλογών και του Brexit θα ήταν διαφορετικά χωρίς την ανάμειξη της Cambridge Analytica στη διαδικασία;
– Είναι απολύτως λογικό να κάνει κάποιος αυτόν τον συλλογισμό, ειδικά αν εξετάσουμε πόσο οριακά ήταν τα ποσοστά για την τελική επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ και του Brexit. Στη δεύτερη περίπτωση μιλάμε για ποσοστό μικρότερο του 2%. Επειδή οι εκλογές είναι ένα παιχνίδι με μηδενικό άθροισμα, ακόμη και μία μόλις ψήφος μπορεί να είναι αρκετή για να χριστεί κάποιος απόλυτος νικητής. Ακόμα κι αν υποθέσουμε πως η Cambridge Analytica επηρέασε οριακά την αποτελεσματικότητα αυτών των εκστρατειών –αν και στην πραγματικότητα γνωρίζουμε πως άγγιξε εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόρους–, Τραμπ και Brexit δεν χρειάζονταν κάτι παραπάνω.
Σαφώς, λοιπόν, θα μπορούσε να είχε υπάρξει διαφορετικό αποτέλεσμα εάν δεν είχαν χρησιμοποιηθεί αυτές οι σκιώδεις τεχνικές.
– Επειτα από τις αποκαλύψεις σας, το Facebook προσπάθησε να σώσει τη δημόσια εικόνα του. Αναγνώρισε τα λάθη του και υποσχέθηκε πως, αφουγκραζόμενο τις κοινωνικές ανησυχίες, εξελίσσεται αντίστοιχα. Προσωπικά, εμπιστεύεστε την εξέλιξη του Facebook;
– Σε καμία περίπτωση και θα σας πω γιατί. Οταν αποφάσισα να αποκαλύψω το σκάνδαλο σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα του Guardian, δώσαμε στο Facebook δέκα ημέρες για να προετοιμάσουν την απάντησή τους – κάτι που συμβαίνει σπάνια όταν αποκαλύπτονται τέτοια σκάνδαλα. Αντί να αναλάβουν τις ευθύνες τους, αρνήθηκαν τα πάντα και μου έστειλαν επιστολές γεμάτες νομικές απειλές. Υπονόησαν, μάλιστα, πως θα με έστελναν στο FBI για εγκλήματα στον κυβερνοχώρο και πως θα μηνύσουν τον Guardian για δυσφήμηση. Δεν είχαν συνειδητοποιήσει φαίνεται πως το κοινό θα μάθαινε, είτε το ήθελαν είτε όχι, πως οι ίδιοι ήταν οι εγκληματίες του κυβερνοχώρου.
Αργότερα, όταν το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε, η εταιρεία αποδέχθηκε τις ευθύνες της και ζήτησε δημόσια συγγνώμη. Ωστόσο, η αρχική της απάντηση φανερώνει τις αληθινές της προθέσεις. Το Facebook δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την παγκόσμια κοινωνία και για τις αξίες της δημοκρατίας, μην ακούτε τις εκ των υστέρων δηλώσεις μετάνοιας του Ζούκερμπεργκ. Ενδιαφέρεται μόνο για την αξία των μετοχών του και την εικόνα της εταιρείας.
Ο Κρίστοφερ Γουάιλι, ο άνθρωπος που αποκάλυψε το σκάνδαλο της Cambridge Analytica, εξηγεί τον σκοτεινό τρόπο με τον οποίο επηρεάστηκαν εκατομμύρια ψηφοφόροι στις προηγούμενες αμερικανικές εκλογές και στο δημοψήφισμα για το Brexit.
Η Cambridge Analytica και οι Ρώσοι
Το σκάνδαλο της ανάμειξης της Cambridge Analytica στις αμερικανικές εκλογές και το Brexit σόκαραν την υφήλιο τον Μάρτιο του 2018, λόγω των αποκαλύψεων του Κρίστοφερ Γουάιλι σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα της εφημερίδας Guardian. Ο πληροφοριοδότης απέδειξε, με σειρά στοιχείων και αρχείων, πως η εταιρεία συνέλεγε πληροφορίες από εκατομμύρια χρήστες του Facebook για να χτίσει «πολιτικά και ψυχολογικά» προφίλ ώστε να επηρεάσει την ψήφο τους με τα κατάλληλα πολιτικά μηνύματα. Στη κατάθεσή του στην επιτροπή της Γερουσίας, ο Γουάιλι αποκάλυψε πως η Cambridge Analytica προσέφυγε σε Ρώσους ερευνητές και μοιράστηκε τα δεδομένα που είχε αποκτήσει από άλλες εταιρείες οι οποίες συνδέονται με το Κρεμλίνο και ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών. Οι αποκαλύψεις του πυροδότησαν μία σειρά από συνεχιζόμενες έρευνες σε ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο, και ανάγκασαν πολυάριθμες εταιρείες τεχνολογίας να επανεξετάσουν την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και τις πρακτικές απορρήτου των χρηστών τους.
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι σαν το μαχαίρι…
– Γνωρίζω πως δέχεστε καθημερινά απειλές λόγω των αποκαλύψεών σας, ωστόσο δηλώνετε πως δεν υπάρχει μέρα που να έχετε μετανιώσει. Ποια αντίδραση σας έχει ικανοποιήσει περισσότερο;
– Με ενθουσιάζει το γεγονός πως πλέον υπάρχει μια σοβαρή πολιτική συζήτηση σχετικά με τη διαχείριση δεδομένων και την τεχνητή νοημοσύνη. Οι πολιτικοί συνειδητοποίησαν ότι ο διάλογος για την τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι κάποιο σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά αφορά δομές που χτίζονται τώρα που μιλάμε. Πριν από τις αποκαλύψεις μου για την υπόθεση της Cambridge Analytica, η ρωσική προπαγάνδα λειτουργούσε σε κοινή θέα και οι ρυθμιστές δεν μπορούσαν καν να το συνειδητοποιήσουν. Πλέον, Ρεπουμπλικανοί γερουσιαστές τάσσονται υπέρ ενός ομοσπονδιακού νόμου υπεράσπισης της ιδιωτικότητας – αυτό θα ήταν ανήκουστο πριν από έναν χρόνο.
– Παρότι παρακολουθήσατε από κοντά τη συστηματική κατάχρηση δεδομένων, εξακολουθείτε να είστε αισιόδοξος και να πιστεύετε πως η τεχνητή νοημοσύνη και οι αλγόριθμοι είναι εργαλεία που εντέλει θα προσφέρουν πολλά καλά. Εξηγήστε μας τη σκέψη σας.
– Ευχαριστώ πολύ γι’ αυτή την ερώτηση, γιατί δεν μου γίνεται συχνά. Πράγματι, έχω ξοδέψει έναν ολόκληρο χρόνο μιλώντας για τους κινδύνους και τα δεινά της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι σε αυτή την ιστορία το οποίο εξακολουθούμε να αγνοούμε. Βλέπετε, οι αλγόριθμοι και τα δεδομένα μοιάζουν πολύ με ένα μαχαίρι. Ενα μαχαίρι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως όπλο για δολοφονία, ή ταυτόχρονα ως εργαλείο από έναν σεφ για να δημιουργήσει το πιο γευστικό γεύμα που έχετε απολαύσει στη ζωή σας. Οπως κάθε ισχυρό εργαλείο, αν πέσει σε διαφορετικά χέρια μπορεί να κάνει διαφορετικά πράγματα.
Πλέον, συνεργάζομαι με την H&M, τη γνωστή εταιρεία μόδας, η οποία διαθέτει μια ομάδα «ηθικής του αλγορίθμου». Μαζί εξετάζουμε την καλύτερη κατανόηση και πρόβλεψη της ζήτησης από τους καταναλωτές, κάτι που μας επιτρέπει να μειώσουμε τα προϊόντα που δεν πωλούνται και τα οποία πετιούνται στα σκουπίδια. Ο αλγόριθμος, λοιπόν, μας επιτρέπει να μειώσουμε τα απόβλητα και να συνδράμουμε στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής. Πέρα από αυτό, αρκεί να εξετάσει κάποιος τη λαμπρή έρευνα που συμβαίνει στην ιατρική τώρα, και που τροφοδοτείται από την τεχνητή νοημοσύνη. Πιστεύω πραγματικά πως θα οδηγήσει σταδιακά μέχρι και στη θεραπεία του καρκίνου, μέσω επεμβάσεων στη γενετική αλληλουχία και της ψηφιακής μοντελοποίησης αλληλεπιδράσεων μεταξύ φαρμάκων και γονιδίων.
Οταν πρωτοεμφανίστηκε ο ηλεκτρισμός, πολλοί άνθρωποι σκοτώθηκαν σε ατυχήματα. Σύντομα συνειδητοποιήσαμε πως πρέπει να δημιουργήσουμε πρότυπα καλωδίωσης και κανόνες ασφαλείας και να μονώνουμε σωστά τα πράγματα. Η αντίδρασή μας δεν ήταν να σταματήσουμε να έχουμε ηλεκτρική ενέργεια, αλλά να εκμεταλλευθούμε τις δυνατότητες αυτού του καταπληκτικού εργαλείου και να το χρησιμοποιήσουμε για καλό και με ασφάλεια. Αυτό πρέπει να συμβεί και με τα δεδομένα και την τεχνητή νοημοσύνη.
– Σε ποια λογική πρέπει να κινηθούν οι ρυθμίσεις και οι κανονισμοί ώστε να διασφαλίσουμε πως η τεχνητή νοημοσύνη και η διαχείριση δεδομένων θα αποφέρουν μόνο θετικά;
– Αρχικά, είναι επιτακτική ανάγκη να καταλάβουμε όλοι πως το Διαδίκτυο και τα κοινωνικά μέσα είναι μια αρχιτεκτονική, και όχι κάποια υπηρεσία. Αν εξετάσει κανείς τις αρχιτεκτονικές δομές, ξεκινά από μια τελείως διαφορετική ρυθμιστική νοοτροπία. Δεν συναντά κανείς κτίρια που έχουν μια μεγάλη ταμπέλα με όρους και συνθήκες στον εξωτερικό σκελετό τους και που λένε πράγματα όπως «για τη βελτίωση της εμπειρίας των χρηστών μας δεν διαθέτουμε εξόδους σε περίπτωση πυρκαγιάς». Κάτι τέτοιο θα ήταν γελοίο. Γιατί, λοιπόν, το ψηφιακό ισοδύναμο ενός κτιρίου να επιτρέπει κάτι αντίστοιχο που θέτει σε κίνδυνο την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια; Αρκεί να καταλαβαίνουμε ότι το Διαδίκτυο είναι μια αρχιτεκτονική, έτσι ώστε να ξεκινήσουμε με τη νοοτροπία των a priori κανονισμών για την ασφάλεια των χρηστών.
– Μέχρι ωστόσο να αλλάξει η νοοτροπία και να τεθούν σε ισχύ αυτοί οι κανονισμοί, τι μπορούμε να κάνουμε εάν θέλουμε να προστατεύσουμε την ιδιωτικότητά μας;
– Είναι αρκετά δύσκολο για τον σύγχρονο χρήστη να κρυφτεί και να περιορίσει τις πληροφορίες που συσσωρεύουν για τον ίδιο οι αλγόριθμοι. Μια έξυπνη στρατηγική, ωστόσο, είναι να προσπαθήσει να δημιουργήσει θόρυβο και σύγχυση στον αλγόριθμο με τακτικές όπως το να επισκέπτεται ενίοτε άσχετες ή επιτηδευμένα επιλεγμένες ιστοσελίδες. Με το να υποκρινόμαστε πως είμαστε κάποιος άλλος στην ηλεκτρονική μας συμπεριφορά, τα αυτόματα συστήματα των αλγορίθμων μας ταξινομούν λάθος. Συνειδητοποίησα πρόσφατα πως, χάρη σε αυτή την τακτική, κάποιος αλγόριθμος με είχε κατατάξει ως ανήλικο κορίτσι από την Κορέα.
•Ο Κρίστοφερ Γουάιλι συναντήθηκε με την «Καθημερινή», με αφορμή τη συμμετοχή του στα Digital Disruption Sessions που διοργάνωσε η ελληνική εταιρεία μάρκετινγκ VALUECOM στο πλαίσιο του φετινού Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών. Ο Γουάιλι συμμετείχε στη συζήτηση «Weaponizing the Algorithm: My Data is My Weakness» μαζί με τον ιδρυτή της εταιρείας Αλέξανδρο Μάνο και μίλησε για τη δύναμη και σημασία των προσωπικών δεδομένων, πώς ανατρέπουν την παραδοσιακή σχέση του καταναλωτή με τις μάρκες, αλλά και τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται από τη σύγχρονη διαχείριση δεδομένων.
