H κλιματική αλλαγή είναι αδιαμφισβήτητα εδώ. Εξαιτίας της υπερθέρμανσης, οι παγετώνες σε ολόκληρο τον πλανήτη εξακολουθούν να τήκονται με εντυπωσιακή ταχύτητα, χάνοντας περίπου 390 δισεκατομμύρια τόνους πάγου και χιονιού κάθε χρόνο.
Οι μεγαλύτερες απώλειες καταγράφονται στην Αλάσκα. Ακολουθούν οι παγετώνες στη Νότια Αμερική και στον Αρκτικό Κύκλο.
«Μέσα στα τελευταία τριάντα χρόνια, σχεδόν όλες οι περιοχές του πλανήτη άρχισαν να χάνουν πάγο ταυτόχρονα», επισημαίνει ο Μάικλ Ζεμπ, του πανεπιστημίου της Ζυρίχης που εκπόνησε μία μελέτη για το μέλλον των παγετώνων. «Γι’ αυτό ευθύνεται η κλιματική αλλαγή, αν βέβαια κανείς κοιτάξει την παγκόσμια εικόνα». Και αυτή η εικόνα πραγματικά πρέπει να προκαλεί τρόμο, αφού ο Ζεμπ πιθανολογεί ότι οι παγετώνες μπορεί να συρρικνωθούν ολοκληρωτικά, ουσιαστικά να πάψουν να υπάρχουν, σε κάποιες ορεινές περιοχές, μέχρι τα τέλη του αιώνα. Στη μελέτη του ο Ζεμπ ερεύνησε τους παγετώνες στους μεγάλους ορεινούς όγκους της Γης, διαπιστώνοντας ότι λιώνουν με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα από αυτή που ανέμεναν οι επιστήμονες.
Και δεν είναι μόνο αυτή η μελέτη που είναι ανησυχητική για το μέλλον των παγετώνων. Μία δεύτερη μελέτη, που εκπονήθηκε από τον παλαίμαχο ειδικό επί των πάγων, Τζέισον Μποξ, διαπιστώνει ότι το «αρκτικό βιοφυσικό σύστημα μεταβάλλεται, συγκριτικά με την κατάσταση που επικρατούσε κατά τον εικοστό αιώνα, με άνευ προηγουμένου ταχύτητα, κάτι που θα επηρεάσει και περιοχές πέρα από τον Αρκτικό Ωκεανό». Τα τελευταία δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από τους ειδικούς, υποδεικνύουν ότι μετά τις υψηλές θερμοκρασίες που καταγράφηκαν στη Βερίγγειο Θάλασσα, οι θαλάσσιοι πάγοι στον Αρκτικό Κύκλο καταγράφουν ρεκόρ συρρίκνωσης, σπάζοντας το προηγούμενο ρεκόρ που είχε καταγραφεί τον περασμένο Απρίλιο.
Την ίδια στιγμή, οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, λέγοντας ότι οι παγετώνες των Αλπεων θα αποτελούν παρελθόν μέχρι τα τέλη του αιώνα, καθώς θα απολέσουν το 90% του όγκου τους. Από τον Καύκασο μέχρι τη Νέα Ζηλανδία, τα βουνά χάνουν περισσότερο από το 1% του πάγου τους σε ετήσια βάση.
Λειψυδρία στις Ανδεις
Οι συνέπειες της τήξης των πάγων είναι πολλαπλές και κυμαίνονται από τις καταστροφικές μέχρι τις απλά δυσάρεστες. Οι πόλεις των Ανδεων δεν θα διαθέτουν πλέον υδάτινους πόρους μετά την τήξη των πάγων, θα ανέβει η στάθμη των υδάτων των ωκεανών, απειλώντας νησιωτικά συμπλέγματα όπως οι Μαλδίβες και το Βανουάτου, ενώ οι άνθρωποι θα πρέπει να ξεχάσουν το σκι στις Αλπεις.
Πάρα τη ζοφερή πραγματικότητα που διαμορφώνεται εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη, της τήξης των παγετώνων αλλά και του επαπειλούμενου αφανισμού εκατομμυρίων ειδών ζώων και φυτών λόγω της καταστροφής οικοσυστημάτων και βιοτόπων, όπως προειδοποίησε πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πρόβλημα, αλλά υπό κάποιες συνθήκες μπορεί να είναι και ευπρόσδεκτη.
Η σύνοδος των αρκτικών χωρών στο Ροβανιέμι της Φινλανδίας, κατόπιν της έντονης πίεσης των Ηνωμένων Πολιτειών, κατά το σύντομο τελικό ανακοινωθέν της, την περασμένη Τρίτη, δεν περιελάμβανε καμία αναφορά στην κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για την πρώτη φορά μετά τον σχηματισμό του Αρκτικού Συμβουλίου, το 1996, που δεν κατέστη δυνατόν να εκδοθεί κοινό ανακοινωθέν για τις προτεραιότητές του. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ των στόχων του Αρκτικού Συμβουλίου, που αποτελείται από οκτώ κράτη της Αρκτικής και εκπροσώπους των ομάδων αυτοχθόνων, είναι η συνεργασία στα θέματα που τα αφορούν και ιδιαίτερα η προστασία του ευαίσθητου περιβάλλοντος της περιοχής.
Η παράλειψη της αναφοράς στην κλιματική αλλαγή ή στη Συνθήκη τον Παρισίων είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη, επειδή οι επιστήμονες έχουν επανειλημμένως επισημάνει ότι ο Αρκτικός Κύκλος υπερθερμαίνεται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα από τον υπόλοιπο κόσμο εξαιτίας της εκπομπής αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Χαρακτηριστικά, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο δήλωσε: «Η Αρκτική Θάλασσα πρέπει να γίνει το Σουέζ και ο Παναμάς του 21ου αιώνα».
Ο Φινλανδός υπουργός Εξωτερικών, και απερχόμενος πρόεδρος του Αρκτικού Συμβουλίου, Τίμο Σόινι, χωρίς να κατονομάσει κανέναν, τόνισε ότι «η πλειοψηφία των συμμετεχόντων θεωρεί την κλιματική αλλαγή βασική πρόκληση για την Αρκτική, αναγνωρίζοντας την ανάγκη άμεσης δράσης για τον περιορισμό της».
Η αναμέτρηση
Ούτε η τήξη των πάγων στην Αρκτική ούτε τα προβλήματα επιβίωσης που αντιμετωπίζουν οι ιθαγενείς πληθυσμοί απασχόλησαν ιδιαίτερα τον Μάικ Πομπέο στο Ροβανιέμι. Προτεραιότητα για τον Αμερικανό αξιωματούχο ήταν δύο άλλες απειλές: η στρατιωτική δραστηριότητα της Ρωσίας και η οικονομική διείσδυση της Κίνας. Πρόκειται για μία ακόμη ένδειξη του εντεινόμενου γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων δυνάμεων στο «τελευταίο σύνορο» του πλανήτη.
Σε αντίθεση με την Ανταρκτική, η οποία βάσει διεθνούς συνθήκης του 1959 έχει ανακηρυχθεί διεθνής επιστημονική περιοχή, η Αρκτική δεν ανήκει σε κανέναν, αλλά διεκδικείται απ’ όλους. Στον Ψυχρό Πόλεμο οι ΗΠΑ ανέπτυξαν ισχυρή στρατιωτική παρουσία από την Αλάσκα μέχρι τη Γροιλανδία και τη Νορβηγία, ενώ οι βόρειες θάλασσες αποτελούσαν προνομιακό πεδίο των σοβιετικών υποβρυχίων.
Το λιώσιμο των πάγων επιτάχυνε τον διεθνή ανταγωνισμό. Η περιοχή διαθέτει πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου, φυσικού αερίου, ορυκτών και πολύτιμων λίθων, η εκμετάλλευση των οποίων γίνεται πιο εύκολη σήμερα. Το 2017 ένα ρωσικό παγοθραυστικό δεξαμενόπλοιο μεταφοράς υγροποιημένου φυσικού αερίου ταξίδεψε από τη Νορβηγία μέχρι τη Νότια Κορέα μόλις σε 19 ημέρες μέσω Βόρειας Θάλασσας, ενώ αν πήγαινε μέσω Σουέζ θα χρειαζόταν ένα μήνα. Η επένδυση μεγάλων κινεζικών κεφαλαίων σε ρωσικά έργα στην Αρκτική θορύβησε έντονα την Ουάσιγκτον. Τον Ιούνιο του 2018, ο τότε υπουργός Αμυνας Τζιμ Μάτις έδωσε το σύνθημα: «Η Αμερική οφείλει να κλιμακώσει την ανάμειξή της στην Αρκτική», δήλωσε. Για την ώρα, κανένας δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τον στόλο της Ρωσίας, με τα 40 παγοθραυστικά της και τα ειδικά βαθυσκάφη της, ένα εκ των οποίων κάρφωσε τη ρωσική σημαία σε βάθος 4.300 μέτρων.
