H ανεπίσημη πρόταση της υπουργού Εξωτερικών Ντόρας Μπακογιάννη για επαναλειτουργία του τζαμιού Τζισταράκη φαίνεται πως θα έχει το ίδιο άδοξο τέλος που είχαν άλλες τολμηρές ιδέες. Ουδέν κακόν αμιγές καλού.
Η ανακίνηση του θέματος επαναφέρει στο προσκήνιο την προσβλητική για όλους μας κατάσταση του ίδιου του κτιρίου του τζαμιού στο Μοναστηράκι, που σήμερα στεγάζει τη συλλογή κεραμεικών B. Κυριαζόπουλου του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. H απαράδεκτη εμφάνιση των καταστημάτων που φιλοξενούνται στο ισόγειο εκθέτει ανεπανόρθωτα τη χώρα, όταν την ίδια στιγμή κατηγορούμε την Τουρκία για ανάλογα θέματα. Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν στην Αγκυρα είχε υποστηρίξει ότι «η Τουρκία επιτρέπει την επισκευή ορθόδοξων εκκλησιών, κάτι που αρνείται η Ελλάδα για τα τρία τζαμιά στην Αθήνα».
Εκκλήσεις πανταχόθεν
Το θέμα έχει επανειλημμένως θέσει και η πρωτοβουλία «Κίνηση για το Μοναστηράκι» με επίμονη αλληλογραφία προς όλες τις κατευθύνσεις (Δήμος Αθηναίων, υπουργείο Πολιτισμού, κ.ά.). H ίδια η διευθύντρια του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης Ελένη Καρασταμάτη είχε επισημάνει από το καλοκαίρι του 2003 τον κίνδυνο έκθεσης της χώρας κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. «Επιθυμούμε να επιστήσουμε την προσοχή σας», έγραφε στους ιθύνοντες του υπουργείου Πολιτισμού, «και να ζητήσουμε ταυτόχρονα την επέμβασή σας ως προς την αισθητική εικόνα -προσβλητική και ανεπίτρεπτη για τον περιβάλλοντα χώρο- που παρουσιάζουν τα μαγαζιά που ευρίσκονται στο ισόγειο, στο Τζαμί της πλατείας Μοναστηρακίου». Δεν έγινε απολύτως τίποτα.
Το τζαμί χτίστηκε το 1759 από τον τότε βοεβόδα των Αθηνών Τζισταράκη. Μετά την Απελευθέρωση το Τζαμί χρησιμοποιήθηκε κατά βούληση: από στρατώνας της στρατιωτικής μουσικής ώς φυλακή και αποθήκη. Το 1915 αναστηλώθηκε από τον Αναστάσιο Ορλάνδο και τρία χρόνια αργότερα πρωτολειτούργησε ως μουσειακός χώρος: φιλοξένησε το Μουσείον Ελληνικών Χειροτεχνημάτων. Το 1975 αποφασίστηκε η στέγαση της πλούσιας συλλογής κεραμεικών του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, δωρεά του καθηγητή B. Κυριαζόπουλου.
«Να μας ευπρεπίσουν»
Το θέμα είναι πολυσύνθετο: ιδεολογικό, κοινωνικό, πολιτικό. Μιλήσαμε με ιδιοκτήτη κοσμηματοπωλείου επί της Πανδρόσου. Μας υποδέχθηκε χωρίς ενθουσιασμό. «Ολα τα καταστήματα είναι ιδιόκτητα, πάντα το ισόγειο του τζαμιού φιλοξενούσε εμπορικές λειτουργίες», μας λέει. Αυτό είναι το βασικό επιχείρημα των καταστηματαρχών. Επικαλούνται την αθηναϊκή πραγματικότητα του 18ου αιώνα, την παράδοση του παζαριού στην περιοχή, το γεγονός ότι πολλά τζαμιά σε ισλαμικές χώρες παρουσιάζουν την ίδια, σχεδόν, εικόνα. Ούτε συζητούν το ενδεχόμενο αποχώρησης. Δέχονται ωστόσο την εμπλοκή του υπουργείου Πολιτισμού. «Εχουμε απευθυνθεί στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Να μας ορίσουν κανόνες για τις προσόψεις των καταστημάτων προκειμένου να ευπρεπιστεί ο χώρος». Αν έχει συμβεί αυτό οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο είναι διπλά εκτεθειμένοι. Με δική τους πρωτοβουλία θα έπρεπε να είχε μπει ένα τέλος σ’ αυτήν την ανεπίτρεπτη εικόνα. Προφανώς λείπει το πολιτικό σθένος για να μπει το μαχαίρι στο κόκαλο.
