Με την εγκατάστασή του στη Γαλλία το 1993, ο Γερμανός καλλιτέχνης Ανσελμ Κίφερ μεταμόρφωσε το 20 εκταρίων κτήμα του στην Προβηγκία, σε μια τεράστια εγκατάσταση. Ενα εργαστήρι μεταξιού που υπήρχε εκεί, το έκανε στούντιο και τις αποθήκες και τα θερμοκήπια, χώρους όπου παρουσιάζει τους μεγάλους πίνακες και τα γλυπτά του. Τους κήπους τους ίδιους μετέτρεψε σε έργα τέχνης.
Παραβολές
σε επτά αίθουσες
Η δημιουργία του Κίφερ κινείται σε μεγάλες κλίμακες. Γι’ αυτό ίσως υπήρξε ο ιδανικός για την εγκαινίαση της ετήσιας ατομικής έκθεσης του Παρισιού Γκραν Παλέ που μόλις ξεκίνησε, βαφτισμένη με το όνομα Monumenta (Μνημεία). «Πεφταστέρια» είναι ο τίτλος της έκθεσης που ο Κίφερ, τον οποίο θα διαδεχθεί του χρόνου ο Αμερικανός Ρίτσαρντ Σέρα, ο γλύπτης των γιγαντιαίων μεταλλικών σχημάτων.
Με την οργάνωση τέτοιων εκθέσεων το γαλλικό κράτος αποβλέπει αφενός να αναδείξει τη σημασία του Γκραν Παλέ και αφετέρου να κάνει αντικείμενο προσοχής και συζήτησης, την τέχνη του σήμερα. Για τον 62χρονο Κίφερ τα «Πεφταστέρια» είναι το ντεμπούτο του στο Παρίσι. Η Γερμανία και οι ΗΠΑ τον γνωρίζουν από τις δεκαετίες του 1970 και 1980, όταν η φήμη του εξαπλώθηκε με τους μεγάλων διαστάσεων πίνακες και γλυπτά του που έμοιαζαν να αναδύονται από μνήμες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος. Οι Βρετανοί τον ανακάλυψαν μέσα από τις εκθέσεις του στη Βασιλική Ακαδημία και στη Γουάιτ Κιουμπ Γκάλερι του Λονδίνου, ενώ έργα του υπάρχουν στη μόνιμη συλλογή του Μουσείου Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο της Β.Δ. Ισπανίας όπου τον Σεπτέμβριο εγκαινιάζεται μια άλλη έκθεσή του με τα πιο πρόσφατα ζωγραφικά του έργα.
Μολονότι έχει παρουσιάσει πίνακές του διαστάσεων 9 μέτρων στο Οπιτάλ ντε λα Σαλπετριέρ το 2000 και την ίδια χρονιά πραγματοποιήθηκε έκθεσή του στην Γκαλερί Ταντέους Ροπάκ, το παρισινό κοινό ουσιαστικά τώρα γνωρίζει την τελευταία του και ασυνήθιστη δουλειά. Αν και συμπεριλαμβάνονται πίνακες στα «Πεφταστέρια», κατ’ ουσίαν όμως ο Κίφερ στην έκθεση αυτή, κατά κάποιον τρόπο, μετεγκαθιστά το κτήμα του της Προβηγκίας στο Γκραν Παλέ, ανεγείροντας εφτά ξεχωριστές αίθουσες και τους τρεις πύργους που υψώνονται στο έδαφός του. Η εγκατάσταση τούτη στο σύνολό της καλύπτει όλο τον χώρο του Παλέ, εκπληρώνοντας έτσι την επιθυμία των οργανωτών να παρουσιασθεί ως θεσμός ο οποίος αναδεικνύει τη σημερινή τέχνη.
Γιατί, «Πεφταστέρια»; «Γιατί είμαστε», όπως είπε ο Κίφερ δείχνοντας με το δάχτυλο τη γυάλινη οροφή του Γκραν Παλέ, «κάτω από τα άστρα, κάτω από το στερέωμα». Τα δημιουργήματα του Κίφερ έχουν οπτική δύναμη αλλά και πνευματική μια και ο καλλιτέχνης εμπνέεται από τη μεγάλη ποίηση του Πάουλ Τσέλαν, της Ινγκεμποργκ Μπάκμαν, της Βίβλου και της Καμπάλα. Αλλωστε, όπως έχει εξομολογηθεί ο ίδιος, στη νιότη του ταλαντευόταν μεταξύ ποίησης και ζωγραφικής.
Τα ξεχωριστά υλικά του είναι ηλιοτρόπια, κλαριά, κομμάτια ύφασμα, οπτή γη, πηλός, λάσπη ξερή ή υγρή και μολυβένια αντικείμενα επικολημμένα πάνω σε πλατιές στρώσεις χρώματος. Πώς μπλέκει όμως την ποίηση με τη γλυπτική και τη ζωγραφική; Η πρώτη αίθουσα ονομάζεται «Τόπος της ομίχλης» από ένα ποίημα της Ινγκεμποργκ Μπάκμαν και παρουσιάζει ένα μόνο πίνακα, ο οποίος θυμίζει τους θυσιαστικούς ναούς πάνω στις πυραμίδες των Αζτέκων. Η δεύτερη αίθουσα, το «Μυστικό της φτέρης», από ένα ποίημα του Πάουλ Τσέλαν, περιέχει 44 πίνακες σε πολλούς από τους οποίους εμφανίζονται κομμάτια φτέρης μέσα σε ξεραμένη λάσπη. Ενας μόνο πίνακας υπάρχει στην τρίτη αίθουσα, ο «Γαλαξίας», που φέρνει στον νου το Στερέωμα, και στην τέταρτη, τρία λασπωμένα τοπία, σπαρμένα με ασυνήθιστο για Κίφερ, μπλε, ροζ και κίτρινες στρώσεις που σημαίνουν λουλούδια. Η πέμπτη αίθουσα, εμπνευσμένη από το βιβλίο του Σελίν «Ταξίδι στο τέλος της νύχτας», περιέχει ίσως την ισχυρότερη τέχνη του Κίφερ, 30 πίνακες με φουρτουνιασμένη θάλασσα όπου πλέουν μολυβένια πολεμικά σκάφη έτοιμα να βυθιστούν. Στην έκτη αίθουσα βλέπει κανείς ένα ράφι με μολυβένιες «σελίδες» και άλλες γυάλινες που πρώτα έπεσαν κάτω και θρυμματίστηκαν και συγκολλήθηκαν κατόπιν, σύμφωνα με τη βούληση του καλλιτέχνη. Τέλος, στην έβδομη αίθουσα, την «Κυριακή των Βαΐων», 33 πίνακες, σε πολλούς όπου εμφανίζονται βάγια και ένα πεσμένο φοινικόδεντρο, ανακαλούν την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Οι πύργοι είναι δύο και ανάμεσά τους ένας πεσμένος τρίτος με το όνομα «Απογοητευμένη ελπίδα» συμβολίζει την πίστη του Κίφερ στην αέναη αλλαγή των πάντων.
