ΠΙΕΤΡΟ ΙΝΓΚΡΑΟ
Η αγανάκτηση δεν αρκεί
μτφ: Τόνια Τσίτσοβιτς
πρόλογος: Μιχάλης Ψημίτης
εκδ. Εύμαρος
Ενα από τα χαρακτηριστικά της τωρινής, διεθνούς και εγχώριας, οξύτατης οικονομικής κρίσης είναι η αδυναμία της διαχείρισής της από το υπάρχον πολιτικό σύστημα και η επακόλουθη απαξίωσή του. Πολλές από τις δυναμικές αντιδράσεις κατά της κρίσης και των τραγικών της αποτελεσμάτων, εκδηλώθηκαν όχι μόνο έξω από το πολιτικό σύστημα αλλά και εναντίον του. Το πολιτικό σύστημα θεωρήθηκε μέρος και υπαίτιο της γρήγορα επεκτεινόμενης πολλαπλής κρίσης. Αρκετές από τις αντιδράσεις αυτές προσέλαβαν την ονομασία και την μορφή των «αγανακτισμένων πολιτών».
Είχε προηγηθεί βέβαια το 2010 η έκδοση του ολιγοσέλιδου βιβλίου του Γάλλου αντιστασιακού κατά του ναζισμού και διπλωμάτη αργότερα Στεφάν Εσσέλ με τον τίτλο «Αγανακτήστε!», το οποίο γνώρισε διεθνώς μεγάλη αναγνωστική υποδοχή, (εκδ. Πατάκη, μτφ. Σώτη Τριανταφύλλου). Ο ηλικίας ενενήντα τριών ετών Εσσέλ, συνδέοντας τη δική του αντιστασιακή εμπειρία και ηθική στάση με τη σημερινή συγκυρία, καλεί και προτρέπει τους νέους να αγανακτήσουν και να εξεγερθούν ειρηνικά εναντίον της ολοένα διευρυνόμενης κοινωνικής ανισότητας, της φτώχειας, της αυξανόμενης κυριαρχίας των χρηματαγορών, της οικολογικής καταστροφής και της εντεινόμενης καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Το βιβλίο και το μήνυμά του προκάλεσε πολλές συζητήσεις.
Πολιτικό υποκείμενο
Πρόσφατα παρενέβη στη σχετική συζήτηση ένας ακόμα βετεράνος της αντιφασιστικής αντίστασης, αλλά και του ιταλικού κομμουνιστικού κινήματος. Πρόκειται για τον ηλικίας ενενήντα έξι ετών Πιέτρο Ινγκράο, που διατυπώνει την άποψη, ότι η αγανάκτηση δεν αρκεί και απαιτείται η σύνθεση και οικοδόμηση ενός πολιτικού υποκειμένου, διαφορετικού βέβαια από τα σε πλήρη κρίση και απαξίωση υπάρχοντα μοντέλα. Τονίζει όμως ότι είναι δύσκολο να «κρατήσεις τη δύναμη και τη ζωντάνια ενός πλουραλιστικού υποκειμένου μαζί με τον πλούτο και την ποικιλία του ανθρώπινου όντος, με την πολύμορφη ουσία και την εσωτερική ελευθερία του». Αναγνωρίζει δε ότι αυτό ήταν και ένα από τα όρια που προσέκρουσε και δεν μπόρεσε να υπερβεί το κομμουνιστικό κίνημα. Διότι, όπως σημειώνει, οι κομμουνιστές της εποχής του διεκδίκησαν «τα δικαιώματα ελευθερίας στους χώρους εργασίας, στους χώρους της κοινωνικής ζωής, αλλά όχι στην οργάνωση και στην πρακτική του πολιτικού υποκειμένου, όπου αντίθετα οι απαιτήσεις του αρραγούς και της αντοχής υπερίσχυαν πάντοτε». Επισημαίνει πάντως ότι για τον Εσσέλ, αν και οι εργάτες ανήκουν στους αδικημένους, η ταξική θέση δεν συγκαταλέγεται στις αιτίες της πολιτικής σύγκρουσης.
Ο Πιέτρο Ινγκράο εκθέτει τις θέσεις του αυτές, σ’ ένα επίσης ολιγοσέλιδο, αλλά εξαιρετικά πυκνό, βιβλίο, στο οποίο συνδιαλέγεται με τους πανεπιστημιακούς Μαρία Λουίζα Μπότσια και Αλμπέρτο Ολιβέτι. Παρ’ όλο που το βιβλίο έχει τον τίτλο «Η αγανάκτηση δεν αρκεί», η συζήτηση δεν μένει μόνο στις απόψεις του Εσσέλ, αλλά διατρέχει τη διαδρομή του Ινγκράο στο πολιτικό και θεωρητικό πεδίο του περασμένου αιώνα και των αρχών του σημερινού.
Ο Ινγκράο γεννήθηκε το μακρινό 1915, σπούδασε νομική και φιλολογία και από το 1936 συμμετείχε στον παράνομο αντιφασιστικό αγώνα και στην αντίσταση. Από το 1947 μέχρι το 1957 ήταν διευθυντής της Unita, της εφημερίδας του άλλοτε κραταιού Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και από το 1948 μέχρι το 1992 βουλευτής του. Διαφώνησε όμως με πολλές από τις επιλογές και τις μεταλλάξεις του κόμματος τις τελευταίες δεκαετίες και, λόγω και της ηλικίας του, αποσύρθηκε σταδιακά από την άμεση πολιτική. Παρέμεινε όμως και παραμένει ενεργός στον χώρο της θεωρίας και των ιδεών. Αλλωστε, παράλληλα πάντα με την πολιτική του δράση, είχε αναδειχθεί σε έναν από τους πιο σημαντικούς θεωρητικούς της ευρωπαϊκής Αριστεράς και συνέγραψε πολυάριθμα και σημαντικά δοκίμια. Εξέφραζε την αριστερή ανανεωτική τάση στο εσωτερικό του ΙΚΚ και οι αναζητήσεις του ήταν στην κατεύθυνση ενός τρίτου δρόμου, πέρα από την σοσιαλδημοκρατία και την τραγική εμπειρία του υπαρκτού σοσιαλισμού. Εγραψε δε πολλά μυθιστορήματα και ποίηση ακόμα.
Πρακτική αμφιβολίας
Στο βιβλίο του και στον διάλογό του με τους διανοούμενους συνομιλητές του, ο Ινγκράο, θυμάται τη δική του αγανάκτηση που τον οδήγησε στην αντιφασιστική και κομμουνιστική στράτευση και στο πάθος της πολιτικής, μνημονεύει τους δασκάλους που τον επηρέασαν στα εφηβικά του χρόνια, αναστοχάζεται ποικίλες στιγμές της πορείας του. Ενα από τα κεντρικά σημεία της σκέψης του είναι η ήττα του κομμουνιστικού κινήματος. «Βρεθήκαμε», αναφέρει, «στο κέντρο ενός μεγάλου έργου, μιας μεγάλης υπόθεσης, αλλά ηττηθήκαμε». Πέρα όμως από την πολιτική και τη θεωρητική εξήγηση, τον ενδιαφέρει και η «ανθρώπινη συγκίνηση» της ήττας και η «περηφάνια των προσδοκιών» που χάθηκαν. Ως το σημαντικότερο δε χαρακτηριστικό της συνολικής διαδρομής του θεωρεί αυτό που ονομάζει πρακτική της αμφιβολίας. Στην αμφισβήτηση των πάντων και στη γονιμότητα της αμφιβολίας οφείλει την όποια συμβολή του στην πολιτική σκέψη και δράση, αλλά και τη λιγότερη κατανόηση από τους άλλους, ακόμα και από συντρόφους του.
Από την όλη συζήτηση αναδεικνύονται ακόμα και τα σύγχρονα προβλήματα που απασχολούν τον Ινγκράο, όπως η παραμόρφωση της σχέσης πολιτικής και μαζών, η κρίση των κομμάτων και της εκπροσώπησης και ρέει πλούσιο το απόσταγμα μιας ζωής δράσης και στοχασμού. Σκιαγραφείται δε η ιδιαίτερη προσωπικότητα ενός ανθρώπου, που δεν υποτάχθηκε σε κανόνες, συμμετείχε σ’ ένα από τα μεγάλα εγχειρήματα του εικοστού αιώνα και συνεχίζει ακόμα να ψηλαφεί τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου.
Η μετάφραση της Τόνιας Τσίτσοβιτς αποδίδει τη ζωντάνια της συζήτησης και ο πρόλογος του Μιχάλη Ψημίτη είναι πυκνός και κατατοπιστικός.
