Η μικρή εκκλησία στο ορεινό και ρημαγμένο από τον εμφύλιο πόλεμο χωριό Τρίγωνο στην περιοχή των Πρεσπών Φλώρινας έκρυβε επί εξήντα τέσσερα χρόνια ένα μεγάλο «μυστικό».
Οι πέντε οικογένειες κτηνοτρόφων που έχουν απομείνει στο χωριό με τα πλινθόκτιστα σπίτια, αγνοούσαν ότι στο εσωτερικό του ναού γράφτηκε μία από τις πιο μελανές σελίδες της κομμουνιστικής αριστεράς, στην κορύφωση της αδελφοκτόνου σύγκρουσης στον Γράμμο και το Βίτσι, το 1947 – 1949.
Οι εικόνες και οι αγιογραφίες δεν μπορούσαν να μιλήσουν γι’ αυτά που «είδαν» να διαδραματίζονται ενώπιόν τους στις 20 – 21 Φεβρουαρίου του 1949: Τους «δικαστές», δηλαδή, του ανταρτοδικείου του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και την ηγεσία του να δικάζουν για «προδοσία» και να καταδικάζουν σε θάνατο έναν από τους πλέον εκλεκτούς συντρόφους και συμπολεμιστές τους, τον ταξίαρχο Γιώργο Γεωργιάδη.
Ούτε απέμειναν άνθρωποι που να θυμούνται, καθώς οι κάτοικοι του χωριού, δίγλωσσοι σλαβομακεδονικής συνείδησης στο σύνολό τους, αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν και να περάσουν «μέσα», στα Σκόπια δηλαδή, με την ήττα του ΔΣΕ, και στα σπίτια τους ήρθαν να εγκατασταθούν άλλοι, από τη νότια Ελλάδα.
Η ομάδα των επιστημόνων
Ετσι, όταν το περασμένο Σάββατο εμφανίστηκε στο χωριό μια ομάδα αγνώστων, αποτελούμενη από τη διευθύντρια Ερευνών του ΕΚΚΕ και επιστημονική συνεργάτιδα των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) Ιωάννα Παπαθανασίου, τον ιστορικό και καθηγητή του ΑΠΘ Θανάση Σφήκα και το μέλος της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ) Γιάννη Παπαγρηγορίου, με έκπληξη και σταυροκοπήματα λίγες γριούλες και μερικοί ποιμένες που τους είδαν, θα ρώτησαν και θα έμαθαν για το ανθρώπινο και πολιτικό δράμα που «έκρυβε» κάτω από τις εικόνες και τα καντήλια του ο «Αη Νικόλας».
Φεβρουάριος του 1949. Ο εμφύλιος βρισκόταν στην κορύφωσή του, όμως πάνω από τον Γράμμο και το Βίτσι πλανιόταν ήδη, για τον Ζαχαριάδη και τον στρατό του, το φάντασμα της ήττας. Ο παντοδύναμος ηγέτης του ΚΚΕ είχε διώξει ήδη τον αρχιστράτηγό του Μάρκο Βαφειάδη και εκκαθάριζε τον ΔΣΕ από του «Μαρκικούς». Ανάμεσά τους και ο ταξίαρχος Γιώργος Γεωργιάδης, άριστος αξιωματικός, τον οποίο ο διάδοχος του Μάρκου στην αρχιστρατηγία, Γούσιας (Γιώργης Βοντίτσιος), κατηγορούσε για «προδοσία» ως υπαίτιο της αποτυχημένης επιχείρησης κατάληψης της Εδεσσας.
Ο Γεωργιάδης θα συλληφθεί, θα δικαστεί από «ανταρτοδικείο», με τις συνήθεις κατηγορίες περί «προδοσίας» και θα εκτελεστεί, κάπου στην περιοχή των Πρεσπών. Ελάχιστοι γνώριζαν τον ακριβή τόπο της δίκης και της εκτέλεσης, καθώς και τι ειπώθηκε στο «δικαστήριο» και όσοι ήξεραν κρατούσαν το στόμα τους κλειστό, όσο εξουσίαζε το κόμμα ο Ζαχαριάδης και οι πιστοί του. Οταν όμως το 1956 ανατράπηκε στο πλαίσιο της αποσταλινοποίησης, στην αρμόδια επιτροπή της νεοεκλεγείσας Κ.Ε. του ΚΚΕ έφτασε η επιστολή ενός πολιτικού πρόσφυγα από την Τασκένδη, που υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας στη δίκη.
Το αδημοσίευτο γράμμα θα εντοπίσει η κ. Παπαθανασίου στο πλαίσιο της ιστορικής της έρευνας και θα το αναγνώσει στην εκδήλωση με θέμα «εκκαθαρίσεις στον ΔΣΕ: αναψηλαφώντας την υπόθεση Γ. Γεωργιάδη», που οργάνωσε στις Πρέσπες η ΕΔΙΑ.
«Οταν θυμάμαι αυτή τη δίκη δακρύζω. Για την ιστορία του κόμματός μας αποτελεί μαύρη κηλίδα», έγραφε ο τότε αντάρτης Προκόπης Μπαράκος, τον οποίο η ηγεσία του ΚΚΕ είχε επιστρατεύσει μαζί με δύο άλλους συμπολεμιστές τους για να αποτελέσουν, κατά τα προβλεπόμενα, το «ακροατήριο» της δίκης!
«Οργανωτής όλης αυτής της σκηνοθεσίας και υπεύθυνος για την καταδίκη σε θάνατο του σ. Γεωργιάδη ήταν ο σ. Γούσιας, ο οποίος φώναζε στον Γεωργιάδη: σήμερα εδώ θα τα πληρώσεις όλα».
Ο Μπαράκος περιέγραφε ότι η δίκη έγινε «μέσα σε μια υγρή εκκλησιά με τέσσερις δικαστές, έναν «λαϊκό επίτροπο», δύο μαχητές για την ασφάλεια και «τρεις ακροατές», μεταξύ των οποίων ήταν και ο ίδιος.
Συνέχιζε λέγοντας ότι ο Γούσιας δεν είπε ούτε λέξη για την κύρια «κατηγορία» που αφορούσε τη μάχη της Εδεσσας και δεν του επέτρεψε καν να πάρει τον λόγο.
Ανέφερε ακόμα ότι «κατά τις έντεκα το βράδυ, η δίκη μεταφέρθηκε σε ένα σπίτι λόγω του κρύου» και ο ίδιος κρατούσε ένα «γκαζοκάντηλο» για φωτισμό.
Αποκατάσταση το ’57
Ο Γεωργιάδης θα ζητήσει χάρη από την Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση, που όμως θα απορριφθεί και με ένα πρόχειρο σημείωμά του ο Γούσιας αξίωσε την άμεση εκτέλεσή του -θα γίνει κάπου κοντά στο χωριό των Πρεσπών Καρυές- υποσχόμενος πως το επίσημο έγγραφο θα σταλεί μετά!
Με βάση την επιστολή Μπαράκου, η νέα ηγεσία του ΚΚΕ θα αποκαταστήσει το ’57 τον Γεωργιάδη και θα φωτιστεί (;) μια από τις σκοτεινές υποθέσεις των «ελληνικών δικών της Μόσχας», όπως είχαν χαρακτηριστεί οι αιματηρές εσωκομματικές εκκαθαρίσεις.
