Το μεγαλύτερο ίσως όπλο κατά της διαφθοράς είναι η διαφάνεια. Οταν οι πολίτες γνωρίζουν πώς ξοδεύεται το δημόσιο χρήμα, η διασπάθιση μειώνεται. Γι’ αυτό υπάρχει η «Εφημερίδα της Κυβέρνησης». Σ’ αυτήν καταγράφονται όλες οι αποφάσεις και όλα τα πεπραγμένα των κυβερνώντων, ώστε θεωρητικά κάθε πολίτης να μπορεί να ελέγχει. Οσο μεγαλώνει ο αριθμός των έστω οιονεί ελεγκτών τόσο μειώνεται η δυνατότητα διαφθοράς.
Στην Ελλάδα, για πολλούς λόγους, ούτε αυτό δούλεψε. Κατ’ αρχάς το κράτος είναι τόσο μεγάλο και οι διοικητικές αποφάσεις τόσες πολλές που εύκολα κάποιος χάνεται στους τόνους χαρτιού που τυπώνει καθημερινά το «Εθνικό Τυπογραφείο». Κατά δεύτερον δεν υπάρχει ώριμη Κοινωνία Πολιτών και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είναι απρόσεκτα (ή δεν δίνουν σημασία) στις «λεπτομέρειες» των πεπραγμένων κάθε κυβέρνησης. Τρίτον, μέχρι σήμερα η συνδρομή στην «Εφημερίδα της Κυβέρνησης» ήταν πολύ ακριβή με αποτέλεσμα να περιορίζεται ο αριθμός εκείνων που θα μπορούσαν αν είναι οιονεί ελεγκτές. Γι’ αυτό πολύ συχνά οι «λαδιές» των κρατικών αξιωματούχων αν και δημοσιοποιούνται περνούν απαρατήρητες.
Με δεδομένα όλα αυτά η «Εφημερίδα της Κυβέρνησης» λειτουργεί περισσότερο ως άλλοθι διαφάνειας για τα πεπραγμένα όσων διαχειρίζονται το δημόσιο χρήμα («Εμείς δημοσιοποιήσαμε την τάδε απόφαση και δεν υπήρξε αντίδραση ή καταγγελία…») παρά ως εργαλείο ελέγχου.
Η ηλεκτρονική τεχνολογία αλλάζει το τοπίο. Κατ’ αρχάς η αναπαραγωγή της δημόσιας πληροφορίας έχει μηδενικό κόστος και επομένως πρέπει να γίνεται δωρεάν. Η «Εφημερίδα της Κυβέρνησης», πρέπει να είναι ελεύθερα προσβάσιμη από όλους ώστε να μπορεί κάθε πολίτης να ελέγχει χωρίς κόστος μέσω του διαδικτύου τους δημόσιους λειτουργούς. Φυσικά κάθε μεμονωμένος πολίτης θα ελέγχει μόνο τα θέματα που τον ενδιαφέρουν και όχι όλο το εύρος των κρατικών αποφάσεων, αλλά εδώ ισχύει ο κανόνας των μεγάλων αριθμών: Οσο αυξάνει ο αριθμός των οιονεί ελεγκτών τόσο πιο δύσκολη γίνεται η διαφθορά. Κάποιος, κάπου θα δει τη «λαδιά».
Είναι σημαντικό λοιπόν να δημοσιοποιούνται ηλεκτρονικά όλα τα πεπραγμένα του δημόσιου τομέα. Από τις συμβάσεις που συνάπτουν κάποιες επιχειρήσεις στο δημόσιο μέχρι και τις προσλήψεις. Ενα πρώτο βήμα (αλλά δυστυχώς χωρίς συνέχεια) ήταν η δημοσιοποίηση του καταλόγου προσληφθέντων δημοσιογράφων σε οργανισμούς του δημοσίου που έκανε η ΕΣΗΕΑ. Παρά τις αντιδράσεις (για δήθεν παραβιάσεις προσωπικών δεδομένων) οι προσλήψεις κάποιων έστω και με σύμβαση έργου είναι πράξεις του δημοσίου και πρέπει να δημοσιοποιούνται. Οι φορολογούμενοι πρέπει να γνωρίζουν ποιους μισθοδοτούν.
Αν και αυτό το σημαντικό πρώτο βήμα διαφάνειας μοιάζει κάπου να σκαλώνει στην κυβέρνηση διατυπώνονται σκέψεις για ηλεκτρονική δημοσιοποίηση του «πόθεν έσχες» των δημοσίων υπαλλήλων. Το σκεπτικό είναι η μεγιστοποίηση του αριθμού των οιονεί ελεγκτών. Αυτό, όμως, θα αποτελέσει παραβίαση προσωπικών δεδομένων. Είναι διαφορετικό να δημοσιοποιείς τα πεπραγμένα του κράτους, άσχετα αν αυτά άπτονται των πεπραγμένων ιδιωτών και διαφορετικό να δημοσιοποιείς πεπραγμένα πολιτών, άσχετα αν αυτοί δουλεύουν για το κράτος. Το κράτος οφείλει να δίνει στη δημοσιότητα ό,τι κάνει, οι πολίτες πρέπει να προφυλάσσουν τον ιδιωτικό τους βίο άσχετα με το επάγγελμα που ασκούν. Στην πρώτη περίπτωση βαρύνει περισσότερο η διαφάνεια, στη δεύτερη η ιδιωτική ζωή. Να το πούμε πιο απλά: αν ένας δημόσιος λειτουργός παρουσιάσει ξαφνική άνοδο των καταθέσεών του, διότι όπως δηλώνει κέρδισε το λαχείο, αυτό πρέπει να το ελέγξει ο εισαγγελέας. Δεν πρέπει να το μάθει όλος ο ντουνιάς.
Το «πόθεν έσχες» είναι χρήσιμο και πρέπει να είναι συμβατική υποχρέωση όσων εργάζονται στο δημόσιο, αλλά μόνο για εσωτερικό έλεγχο. Οχι για δημόσιο.
