Είχε πάντα «baby face» ο Γερμανός συγγραφέας Ντάνιελ Κέλμαν. Και σήμερα, στα 39 του, μοιάζει πολύ νεότερος. Ευδιάθετος μπήκε στο εστιατόριο, συνοδευόμενος από τον μεταφραστή των βιβλίων του Κώστα Κοσμά, που ανέλαβε το βάρος της διερμηνείας. Αντιμετώπισε τη συνομιλία μας εξαρχής με υπευθυνότητα επαγγελματία, δεν ζήτησε ούτε μία στιγμή να διακόψουμε για να φάει με την ησυχία του και απαντούσε άμεσα σε όλες τις ερωτήσεις. Επισήμανε ένα μόνο θέμα το οποίο μάλλον τον έφερνε σε δύσκολη θέση: ότι όλοι οι Ελληνες δημοσιογράφοι τον ρωτούν για τη σχέση της Γερμανίας με την Ελλάδα το τελευταίο διάστημα. Και ο ίδιος έδειχνε ότι ένιωθε πολύ άβολα να βρίσκεται στη μέση αυτής της αντιπαράθεσης, παρότι θεωρεί ότι οι λογοτέχνες έχουν άποψη αλλά δεν είναι πάντα έγκυρη. Ετσι, η συζήτηση ξεκίνησε από τα «εύκολα» για τον Ντάνιελ Κέλμαν, τη διαδικασία της γραφής δηλαδή…
– Ξεκινήσατε να γράφετε στα 22 σας. Ξυπνήσατε ένα πρωί και είπατε ότι θα γίνετε συγγραφέας;
– Ετυχε, γιατί αυτό που ήθελα ήταν οπωσδήποτε να γράψω. Το πρώτο μου βιβλίο δεν το σχεδίασα για μυθιστόρημα. Αρχισα να το γράφω, αλλά διαπίστωσα ότι γίνεται διαρκώς μεγαλύτερο και κατέληξε να γίνει το πρώτο μου μυθιστόρημα.
– Είχατε όμως επιτυχία. Αρα είπατε κάποια στιγμή ότι αυτό θα είναι το επάγγελμά μου γιατί μπορώ να βγάζω και χρήματα;
Σ’ αυτή την ερώτηση, στην οποία ενδεχομένως άλλοι συγγραφείς θα προέτασσαν την αξία της τέχνης, ο Κέλμαν, με πολύ ειλικρίνεια απάντησε ευθέως: «Ακριβώς έτσι έγινε. Οταν είδα ότι είχα επιτυχία, σκέφτηκα ότι αυτό θα ήταν η δουλειά μου». Ομως, αυτό θα το έκανε και χωρίς να υπήρχε η επιτυχία. «Γιατί, πώς την ορίζεις την επιτυχία; Επιτυχία είναι να βλέπεις ότι τα έργα σου τυπώνονται. Αργότερα έγραψα το “Εγώ και ο Καμίνσκι” που ήταν πολύ επιτυχημένο και είπα ότι αυτή θα ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία. Μετά όμως ήρθε το “Η μέτρηση του κόσμου” που ήταν ακόμα πιο επιτυχημένο, άρα πρέπει να ορίσεις τι πάει να πει επιτυχία. Γιατί στη Γερμανία το να ζεις από τη δουλειά του συγγραφέα είναι κάτι πολύ φυσικό. Γράφω βιβλία, κάνω παρουσιάσεις και στη Γερμανία πληρώνονται οι συγγραφείς στις παρουσιάσεις, γράφω άρθρα σε εφημερίδες και είναι ένα ικανοποιητικό εισόδημα. Δεν είναι καμιά δραματική απόφαση».
– Μήπως αυτή η επιτυχία λειτούργησε αυτοπαγιδευτικά; Δηλαδή ξεκινώντας το επόμενο βιβλίο σας σκέφτεστε πώς θα ξεπεράσετε την επιτυχία του προηγούμενου; Εστω και ασυνείδητα…
– Δεν αισθάνομαι ότι με περιορίζει αυτό, ίσα ίσα το αισθάνομαι απελευθερωτικά γιατί μου δίνει τη δυνατότητα να γράψω κάθε φορά κάτι διαφορετικό. Μετά τη «Μέτρηση του κόσμου» έγραψα τη «Φήμη» που ήταν εντελώς διαφορετικό βιβλίο. Οχι, η επιτυχία μου δίνει ελευθερία και όχι περιορισμό.
Προσωπικό στοίχημα
– Εχετε γράψει βιβλία που εκτυλίσσονται στο σήμερα, όπως το καινούργιο, το «F», και βιβλία που η δράση τους εντάσσεται σε άλλη χρονική στιγμή. Είναι πιο εύκολο ή πιο δύσκολο να γράφεται αντλώντας έμπνευση από το τώρα;
– Είναι διαφορετική η δυσκολία για το ένα ή το άλλο. Η κανονική κατάσταση για έναν συγγραφέα πιστεύω ότι είναι να γράφει για το τώρα. Για μένα το πείραμα ήταν να γράψω ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Εβαλα στοίχημα με τον εαυτό μου να γράψω ένα μυθιστόρημα που συνδέεται με τη φτηνή λογοτεχνία αλλά που να είναι απαιτητικό και καλή λογοτεχνία. Γράφοντας για το τώρα, η μεγάλη δυσκολία είναι να καταλάβεις ποιες δυνάμεις καθοδηγούν και καθορίζουν τις ζωές μας, γιατί πολλές από αυτές δεν τις βλέπουμε ή δεν τις κατανοούμε. Και η δυσκολία είναι να σηκώσουμε αυτό το πέπλο και να δούμε πράγματα που δεν φαίνονται, αλλά καθορίζουν τη ζωή μας.
– Μιλήσατε για φτηνή λογοτεχνία. Μπορεί να επιλέξετε τη θεματολογία σας ανάλογα με το τι θέλει το ευρύ κοινό;
– Παίζει φυσικά μεγάλο ρόλο, αλλά δεν επιτρέπεται να το αφήσεις να σε καθορίσει. Το ερώτημα που προκύπτει όταν γράφεις είναι να βρω τι ενδιαφέρει εμένα ως αναγνώστη και ως συγγραφέα και τι ανταποκρίνεται στις δυνατότητές μου. Προτιμώ να βλέπω το κοινό ως ανθρώπους που τους αρέσει να διαβάζουν ό,τι αρέσει και σε μένα και όχι ως πλήθος που το ταΐζεις με ό,τι γυρεύει. Για μένα η απελευθέρωση είναι να μην ανταποκριθώ σ’ αυτό που προσμένει το κοινό.
Ο Φίλιπ Ροθ, η Ρόουλινγκ και το κυνήγι των παπαράτσι
Ο Ντάνιελ Κέλμαν ανήκει στη νεότερη γενιά δημιουργών που πιστεύει ότι δεν είναι δουλειά των συγγραφέων να παρεμβαίνουν διαρκώς στα δημόσια πράγματα. Ο ίδιος λέει πως όταν κάτι γίνεται με μέτρο έχει μεγαλύτερο αποτέλεσμα και μας παραπέμπει σ’ ένα πρόσφατο παράδειγμα: συγγραφείς απ’ όλο τον κόσμο υπέγραψαν ένα κείμενο διαμαρτυρίας κατά των παρακολουθήσεων από τη NSA. «Αυτό ήταν τόσο δραστικό επειδή συμμετείχαν συγγραφείς που δεν βγαίνουν κάθε τόσο να πουν τη γνώμη τους. Δεν είχαν ξοδευτεί», τονίζει ο Ντάνιελ Κέλμαν. Πόσο θεωρεί ότι είναι απαραίτητοι οι διανοούμενοι να παρεμβαίνουν σε ό,τι συμβαίνει στις σύγχρονες κοινωνίες;
«Αν κοιτάξουμε την ιστορία του εικοστού αιώνα θα μας θεραπεύσει από αυτή την ιδεοληψία, διότι δεν έχει υπάρξει κάποια δικτατορία ή ολοκληρωτικό καθεστώς που να μην έχουν βρει τους υμνητές τους ανάμεσα στους διανοούμενους. Και αν αυτό δεν το δούμε και δεν μας διδάξει λίγη περισσότερη ταπεινότητα, τότε δεν μας έχει διδάξει τίποτα η ιστορία», λέει μ’ έναν πολύ ξεκάθαρο τρόπο.
Ο Κέλμαν έχει επίσης μια διαφορετική συμπεριφορά και άποψη και σε ό,τι αφορά την προσωπική του ζωή. Εχει την άποψη ότι πρέπει να περιφρουρεί την προσωπική του ζωή;
«Φυσικά πιστεύω ότι η προσωπική μου ζωή δεν είναι υπόθεση που αφορά τους πάντες, αλλά δεν έχω και κάποια υστερία μ’ αυτό. Δεν κρύβω ότι έχω έναν γιο, αλλά δεν θα δημοσίευα ποτέ τις φωτογραφίες του στον Τύπο».
– Πόσο δύσκολο είναι για τους συγγραφείς της γενιάς σας να προφυλαχθούν από οτιδήποτε σημαίνει lifestyle;
– Δεν είναι πολύ δύσκολο να κρατήσεις μακριά από την κουτσομπολίστικη δημοσιότητα την προσωπική σου ζωή, γιατί τα μέσα που ενδιαφέρονται για τους σοβαρούς συγγραφείς είναι τα σοβαρά μέσα που δεν θα φωτίσουν τη lifestyle πλευρά μας. Δεν νομίζω ότι έχω μεγάλη δυσκολία να διώξω τους παπαράτσι από το σπίτι μου.
Του επισημαίνω ότι παρ’ όλα αυτά υπάρχουν συγγραφείς που χτίζουν έναν μύθο γύρω τους, π.χ. ο Φίλιπ Ροθ ή η Ρόουλινγκ και πολλά μέσα θα ενδιαφέρονταν για μια καθημερινή στιγμή τους. «Η Ρόουλινγκ είναι ίσως μια εξαίρεση, αλλά ακόμα και για συγγραφείς όπως ο Φίλιπ Ροθ το ενδιαφέρον δεν είναι τόσο μεγάλο από τα σκανδαλοθηρικά μέσα, γιατί απλούστατα το κοινό τους δεν γνωρίζει τον Φίλιπ Ροθ».
Πιστεύω ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να ενισχυθεί
– Στο νέο σας βιβλίο, το «F», οι ήρωες δεν είναι και οι πιο τίμιοι άνθρωποι του κόσμου. Ασφαλώς σας απασχολεί το θέμα της διαφθοράς. Πόσο πιστεύετε ότι επικρατεί αυτό το στοιχείο στις συμπεριφορές των ανθρώπων;
– Φυσικά υπάρχει γύρω μας διαφθορά και πολλά ψέματα. Αλλά το πολύ ενδιαφέρον που διαπίστωσα ασχολούμενος με απατεώνες είναι ότι η απατεωνιά και οι απατεώνες μπορούν να δουλεύουν τα κόλπα τους, επειδή ο κανονικός ρυθμός είναι η αλήθεια. Ολοι οι υπόλοιποι λειτουργούμε πολύ περισσότερο με την αλήθεια απ’ ό,τι πιστεύουμε, διαφορετικά δεν θα λειτουργούσε το μοντέλο του απατεώνα.
– Αρα η πλειοψηφία δεν έχει διαβρωθεί από τη διαφθορά και την απατεωνιά…
– Ναι, το πιστεύω όντως, κι ίσως είναι παράξενο να το λέει κανείς, αλλά το πιστεύω. Για παράδειγμα, υπάρχουν μεγάλες εταιρείες όπως η Enron, που έκανε πλαστούς ισολογισμούς. Κι αυτό μπόρεσε να δουλέψει πάρα πολύ καιρό, επειδή ο κανόνας είναι να δημοσιεύονται αληθείς ισολογισμοί.
Του είπα ότι αυτό ακούγεται κάπως προτεσταντικό και ο Ντάνιελ Κέλμαν έβαλε τα γέλια. Αλλά επέμεινε: «Αξίζει τον κόπο να λες την αλήθεια. Αλλωστε όσοι λένε την αλήθεια δεν κάνουν και κακές μπίζνες»!
– Οι πυλώνες σ’ αυτό το τελευταίο βιβλίο σας είναι η θρησκεία, η οικονομία και η τέχνη. Που είναι και οι πυλώνες της κοινωνίας και σήμερα και πάντα. Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο πιο ισχυρός και ποιος πιστεύετε ότι θα έπρεπε να είναι ο πιο ισχυρός;
– Υπάρχουν κι άλλοι πυλώνες στη ζωή μας, π.χ. τα ΜΜΕ. Αναρωτιόμουν αν κάποιος από τους ήρωές μου θα έπρεπε να είναι στον κόσμο των μέσων επικοινωνίας, είναι ένας κόσμος σχεδόν πιο σημαντικός και από τη θρησκεία σήμερα. Ενας άλλος σημαντικός πυλώνας είναι η πολιτική. Δεν είχα την αξίωση από τον εαυτό μου να περιγράψω σ’ ένα βιβλίο τον πλήρη κόσμο, αλλά οπωσδήποτε υπάρχουν κι άλλα. Νομίζω, όχι φυσικά για τον ψυχικό μας κόσμο αλλά για τον κόσμο που μας περιβάλλει, ότι αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι η οικονομία.
Και μια που ο ίδιος έθιξε το θέμα της πολιτικής, και παρά το ότι είχε πει -πολύ ευγενικά είναι η αλήθεια- από την αρχή της κουβέντας, πόσο άβολα αισθάνεται όταν του κάνουν ερωτήσεις σαν να ήταν εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης, ήρθε η ώρα για την ερώτηση που αφορά τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα. Η ερώτηση ήταν πώς έχει ζήσει μέσα από τα ΜΜΕ της χώρας του την Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια.
«Δεν είμαι από τους ανθρώπους που κυνηγούν οποιαδήποτε δημοσίευση, ακόμα και της Bild, για να αισθάνομαι ενημερωμένος για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο. Και ειλικρινά δεν ήξερα ότι η συγκεκριμένη εφημερίδα είχε κάνει αυτήν την καμπάνια για την Ελλάδα, όταν μου το ανέφερε ο Κώστας (σ.σ.: Κώστας Κοσμάς, ο μεταφραστής της κουβέντας μας). Τέτοια δημοσιεύματα προσπαθώ να τα αγνοώ όσο μπορώ. Νομίζω ότι δεν είμαι σε θέση να απαντήσω σ’ αυτήν την ερώτηση».
– Ναι, αλλά υπάρχουν και δημοσιεύματα σε σοβαρές εφημερίδες…
– Το θέμα είναι το εξής: όταν διαβάζω στις εφημερίδες πράγματα που τα ξέρω καλά και αφορούν π.χ. τον πολιτισμό και τα εκδοτικά, διαπιστώνω πόσο τρομερά λάθη και ανακρίβειες γράφονται. Εξ αυτού μπορώ να καταλάβω ότι όταν διαβάζω για πράγματα που δεν γνωρίζω καλά, όπως η πολιτική ή η οικονομία, υπάρχουν επίσης αντίστοιχα προβλήματα, αν όχι χειρότερα. Τελικά νομίζω ότι επηρεάζομαι από το τελευταίο έξυπνο άρθρο που διαβάζω. Δεν έχω συγκεκριμένη γνώμη. Αυτό που είναι πολύ ενοχλητικό και βλακώδες είναι ο τρόπος με τον οποίο γράφουν κάποιοι, σαν να ήταν αυθεντίες. Σαν τα ξέρουν όλα και σαν να είναι αυθεντίες και να έχουν φάει τη γνώση με το κουτάλι. Αυτό που με ενοχλεί είναι ότι όσοι γράφουν, γράφουν με αυτόν τον τρόπο.
Διαπιστώνω ότι έχει έναν πολύ διαφορετικό τρόπο, απ’ αυτόν που έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα, να ασχολείται με τα κοινά και με την επικαιρότητα. Παρ’ όλα αυτά με ποιον τρόπο ασχολείται με την πολιτική επικαιρότητα; Τι σημαίνει για τον Ντάνιελ Κέλμαν ότι σε λίγους μήνες έχουμε ευρωεκλογές; Τι πιστεύει για την Ενωμένη Ευρώπη;
«Για το συγκεκριμένο θέμα, τις ευρωεκλογές, θα ήθελα να ασχοληθώ περισσότερο, γιατί πιστεύω, ειδικά γι’ αυτό το θέμα, ότι το Ευρωκοινοβούλιο πρέπει να ενισχυθεί. Η αλήθεια είναι ότι από την κρίση και μετά άρχισα να ασχολούμαι περισσότερο με την πολιτική, να την παρακολουθώ περισσότερο δηλαδή, και κυρίως με την οικονομική πολιτική, δηλαδή όλες αυτές τις στεγνές απόψεις και ιδέες που αφορούν τον έλεγχο των αγορών, αλλά θέλω να τονίσω ότι όλο αυτό θέλω να το κάνω ως πολίτης. Γιατί ως συγγραφέας πρέπει κανείς να είναι κανείς όσο πιο λιγομίλητος μπορεί, γιατί όταν έχεις κάτι σημαντικό να πεις τότε η γνώμη σου έχεις βάρος. Είναι σημαντικό ως διανοούμενος να κρατάς τη γνώμη σου για τον εαυτό σου μέχρι να σχηματίσεις πλήρη γνώμη, αλλά ως πολίτης πρέπει να κινητοποιείσαι και να ενδιαφέρεσαι για τα κοινά».
Μια τελείως διαφορετική στάση από αυτές που έχουμε συνηθίσει στη χώρα μας.
Η συνάντηση
Παρότι Γερμανός, ήταν Εγγλέζος στο ραντεβού μας, στο εστιατόριο «Κεντρικόν» στην οδό Κολοκοτρώνη. Ηταν πολύ δεκτικός με ό,τι του προτάθηκε, δοκίμασε και ευχαριστήθηκε την πρασοτυρόπιτα και τελικά διάλεξε ένα ψαρονέφρι. Τα υπόλοιπα πιάτα ήταν σολωμός στη σχάρα και φρέσκιες αγκινάρες α λα πολίτα. Επειδή η μέρα του Ντάνιελ Κέλμαν είχε συνέχεια, ήπιε μόνο νερό και έναν καφέ μετά το γεύμα. Γενικό σύνολο 59,80 ευρώ.
Oι σταθμοί του
1975
Γεννήθηκε στο Μόναχο αλλά ζει στο Βερολίνο.
1997
Δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα.
2004
Με το μυθιστόρημα «Εγώ και ο Καμίνσκι» γίνεται ευρύτερα γνωστός και θεωρείται η νέα ελπίδα της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.
2007
Με το μυθιστόρημα «Η μέτρηση του κόσμου» κατακτά το διεθνές κοινό, αφού μεταφράζεται σε πολλές χώρες και μένει για πολλές εβδομάδες στα ευπώλητα. Ο Ντάνιελ Κέλμαν είναι πια περιζήτητος για συνεντεύξεις και εκδηλώσεις σ’ όλο τον κόσμο.
2009
Γεννιέται ο γιος του, που σήμερα πηγαίνει στο σχολείο.
