Ποια είναι η πραγματικότητα σχετικά με τη διαδικασία καταστροφής του χημικού οπλοστασίου της Συρίας; Εχει δίκιο ή όχι ο διογκούμενος χορός πολέμιων της επιλεγμένης μεθόδου, που υποστηρίζει ότι υπάρχουν άμεσοι κίνδυνοι ή οι κίνδυνοι αυτοί μεγεθύνονται; Την περασμένη Παρασκευή, ο «Αγιος Νικόλαος», το ακτιβιστικών περγαμηνών ψαροκάικο του καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Βαγγέλη Πισσία, σάλπαρε από τη Σαλαμίνα. Με ενδιάμεσες στάσεις στον όρμο του Γέρακα, τα Κύθηρα και την Παλαιόχωρα Χανίων, έφτασε στις 11 το πρωί της Κυριακής στη Χώρα των Σφακίων. Ο σκοπός του ταξιδιού ήταν να συμμετάσχουν οι 14 επιβαίνοντες, μαζί με άλλα περίπου 40 σκάφη, στον συμβολικό αποκλεισμό της θαλάσσιας οδού διά της οποίας μεταφέρεται περίπου το μισό χημικό οπλοστάσιο της Συρίας από τη Λαττάκεια στο λιμάνι Τζιόια Τάουρο, στην Καλαβρία της Νότιας Ιταλίας (η μεταφορά έχει ξεκινήσει από τις αρχές Ιανουαρίου).
Από εκεί, τα χημικά θα φορτωθούν στο αμερικανικό πολεμικό πλοίο «Cape Ray». Το σκάφος στη συνέχεια θα πλεύσει προς μια ασαφώς προσδιορισμένη τοποθεσία σε διεθνή ύδατα, μεταξύ Ελλάδας, Ιταλίας και Λιβύης, όπου 64 ειδικοί από το Edgewood Chemical & Biological Center, το σημαντικότερο κέντρο ερευνών του στρατού των ΗΠΑ για βιολογικά και χημικά όπλα, θα καταστρέψουν το δηλητηριώδες φορτίο του. Η υδρόλυση, που επελέγη ως η καταλληλότερη μέθοδος για την καταστροφή των χημικών όπλων, έχει χρησιμοποιηθεί ουκ ολίγες φορές, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, χωρίς συνέπειες. Η διαφοροποίηση στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι θα γίνει εν πλω.
Ο υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Βενιζέλος, σε επιστολή στους φορείς της Κρήτης, όπου οι αντιδράσεις είναι οι πλέον έντονες, τόνισε ότι η αποτροπή της επιλογής της Μεσογείου δεν κατέστη δυνατή, κυρίως γιατί «δεν υπήρξε από άλλες μεσογειακές χώρες αντίδραση αντίστοιχη με την ελληνική» και διότι «οι καιρικές συνθήκες κρίνονται από τον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Οπλων (ΟΑΧΟ) καταλληλότερες από αυτές του Ατλαντικού». Ο αντίλογος από τον κ. Πισσία, που διδάσκει διαχείριση υδατικών πόρων στο Πολυτεχνείο, είναι ότι η περιοχή που έχει οριστεί «υποτίθεται ότι θα είναι περίπου 250 ναυτικά μίλια από την ακτή της Κρήτης, ενδεχομένως ώστε να είναι εγγυημένα εκτός της δικαιοδοσίας εθνικών νομοθεσιών, ακόμα και σε σχέση με αποκλειστικές οικονομικές ζώνες». «Σε κάθε περίπτωση», προσθέτει, οι απαντήσεις που παίρνουμε από τις αρμόδιες αρχές είναι αόριστες, ενώ δεν υπήρξε καμία διαφάνεια όσον αφορά την αξιολόγηση της ασφάλειας της μεθόδου που θα χρησιμοποιηθεί».
Ακόμα ένα ακανθώδες ζήτημα αφορά τα χημικά απόβλητα της διαδικασίας, η μάζα των οποίων υπολογίζεται ότι θα είναι περίπου δεκαπλάσια από το ίδιο το οπλοστάσιο. Τα απόβλητα αυτά είναι λιγότερο επικίνδυνα από τα χημικά όπλα από τα οποία προήλθαν, αλλά παραμένουν τοξικά. Η επίτροπος Εξωτερικής Πολιτικής της Κομισιόν Κάθριν Αστον έχει αναφέρει ότι «δεν υπάρχει πρόθεση απόρριψης των χημικών ή των υπολειμμάτων τους μετά την υδρόλυση στη θάλασσα».
Τα υπολείμματα
Ο Ρομπ Μαλόουν, περιβαλλοντολόγος που εργάζεται στο Edgewood Chemical & Biological Center και ένας από τους ειδικούς που απεστάλησαν στη Μεσόγειο με το «Cape Ray», δήλωσε τον Ιανουάριο στην υπηρεσία ενημέρωσης του αμερικανικού στρατού ότι τα απόβλητα αυτά είναι παρεμφερή με επικίνδυνες χημικές ενώσεις που παράγονται κατά τη βιομηχανική παραγωγή. Οπως είπε, η διάθεση τέτοιου είδους αποβλήτων αποτελεί αντικείμενο εμπορικών δραστηριοτήτων ανά τον κόσμο. Ηδη, η Γερμανία έχει δεσμευθεί να δεχθεί ποσότητες αδρανοποιημένου αερίου της μουστάρδας σε κρατικό εργοστάσιο στο Μούνστερ, ενώ μεγάλο μέρος των υπολειμμάτων θα καταλήξει σε εργοστάσιο στο Πορτ Αρθουρ του Τέξας, που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν για την καταστροφή αμερικανικών χημικών όπλων.
Σύμφωνα με το αμερικανικό υπουργείο Αμυνας, στο «Cape Ray» θα μεταφερθούν περίπου 700 τόνοι χημικών όπλων από τη Συρία – συγκεκριμένα, αέριο της μουστάρδας και μεθυλφωσφορικό διφλοορίδιο (DF), χημικό από τα οποίο παράγεται το σαρίν. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών, που δημοσιεύθηκαν τον περασμένο Σεπτέμβριο, το καθεστώς Ασαντ διέθετε επίσης δεκάδες τόνους VX, που είναι δεκάδες φορές πιο φονικό από το σαρίν.
Αρχικές εκτιμήσεις των Αμερικανών ειδικών υπολόγιζαν τον χρόνο που θα απαιτούνταν για την καταστροφή των χημικών μέσω της υδρόλυσης στις 90 ημέρες. Προ δύο εβδομάδων, ο υποναύαρχος Ρόμπερτ Μπερκ, διοικητής των αμερικανικών ναυτικών δυνάμεων στην Ευρώπη και την Αφρική, δήλωσε στην εφημερίδα Guardian ότι η όλη διαδικασία θα διαρκέσει περίπου 60 ημέρες, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες.
Στην προχθεσινή διαδήλωση στα Σφακιά μετείχαν και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, όπως ο ευρωβουλευτής και υποψήφιος στις προσεχείς εκλογές Κρίτων Αρσένης, που κάνει λόγο για «εσκεμμένη ασάφεια» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον ΟΑΧΟ, υπό την αιγίδα του οποίου διεξάγεται η διαδικασία, αλλά και την κυβέρνηση.
Πιο γρήγορη η μέθοδος της υδρόλυσης
Το βασικό πλεονέκτημα της διαδικασίας της υδρόλυσης έναντι της πυρόλυσης, που λαμβάνει χώρα στη στεριά, είναι η ταχύτητα. Η καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας στο Cape Ray θα είναι ζήτημα ολίγων μηνών. Αν επιλεγόταν η πυρόλυση (χημική διάσπαση οργανικών ενώσεων μέσω θέρμανσης χωρίς οξυγόνο), θα απαιτούνταν χρόνια.
Σύμφωνα με το αμερικανικό υπουργείο Aμυνας, στο σχεδόν 200 μέτρων σκάφος του πολεμικού ναυτικού εγκαταστάθηκαν δύο μονάδες συστημάτων υδρόλυσης ανεπτυγμένων στο πεδίο (FDHS), με κόστος 5 εκατ. δολαρίων εκάστη. Στις δύο μονάδες, σφραγισμένες υπό μία περιβαλλοντικά στεγανή τέντα που θα λειτουργεί με αρνητική πίεση, θα πραγματοποιείται η αδρανοποίηση των χημικών όπλων επί 24ώρου βάσης. Ανάλογα με το υλικό, η κάθε μονάδα μπορεί να επεξεργαστεί από 5 έως 25 τόνους την ημέρα – άρα, συνδυαστικά, θα μπορούσαν δυνητικά να καταστρέφουν 50 τόνους χημικών όπλων ημερησίως. Ωστόσο, η επεξεργασία θα ξεκινήσει με αργούς ρυθμούς, για λόγους ασφαλείας.
Η αδρανοποίηση θα γίνει με ουσίες όπως νερό, χλωρίνη και υδροξείδιο του νατρίου. Οι ουσίες αυτές θα αποθηκεύονται σε 220 δεξαμενές των 25.000 λίτρων περίπου η καθεμία, οι οποίες μετά τη διαδικασία θα χρησιμοποιηθούν για την αποθήκευση των αποβλήτων που θα προκύψουν.
Η υδρόλυση, ως μέθοδος καταστροφής χημικών όπλων, χρησιμοποιείται στις ΗΠΑ εδώ και αρκετά χρόνια. Αυτό που διαφέρει στην περίπτωση των χημικών όπλων της Συρίας είναι ότι γίνεται εν πλω. Το γεγονός αυτό, όπως παραδέχονται οι ίδιοι οι Αμερικανοί ειδικοί, αποτέλεσε δύσκολη πρόκληση.
Ο Ευάγγελος Γιδαράκος, καθηγητής Επεξεργασίας και Διάθεσης Τοξικών και Επικίνδυνων Αποβλήτων στο Πολυτεχνείο της Κρήτης –από τους πρώτους που σήμαναν τον συναγερμό– δεν έχει πειστεί. Σε επιστολή-χαιρετισμό που απέστειλε στην προχθεσινή εκδήλωση διαμαρτυρίας στα Χανιά, αναφέρθηκε στο «μεγάλο πρόβλημα εισαγωγής και προσαρμογής των χημικών όπλων της “μουστάρδας” και του σαρίν στο σύστημα υδρόλυσης».
Επιπλέον, όπως σημείωσε, «τα πολλαπλάσιας μορφής επεξεργασμένα απόβλητα είναι ικανά και ενδέχεται να προκαλέσουν διαβρώσεις στον αντιδραστήρα, διαρροές μονώσεων και ακόμη φραξίματα αγωγών στην πιλοτική μονάδα της υδρόλυσης».
Οι καιρικές συνθήκες
Το ζήτημα των καιρικών συνθηκών, στο οποίο αναφέρθηκε ο υποναύαρχος Μπερκ, είναι επίσης κρίσιμο. Το Cape Ray είναι εξοπλισμένο με σταθεροποιητές για να περιορίζει την επίδραση της κακοκαιρίας. Ο κ. Γιδαράκος σημειώνει, ωστόσο, σύμφωνα με τους ίδιους τους Αμερικανούς εμπειρογνώμονες, οι εργασίες αδρανοποίησης θα διακόπτονται όταν η κλίση του σκάφους θα ξεπερνά τις 5 μοίρες – κάτι που «συμβαίνει με θαλάσσια διαταραχή μικρότερη των 5 μποφόρ».
