Με τη λευκή γενειάδα, τα μαύρα ράσα, το τουρμπάνι και τη μαγκούρα του, ο αγιατολάχ Τζανατί αποτελεί τυπικό δείγμα φονταμενταλιστή της παλαιάς σχολής. Σύνθημα του σιίτη ιερωμένου, «Οποιος αποκλίνει από τον ορθό δρόμο, θα καταλήξει στον δρόμο του Σατανά». Το κήρυγμά του στο Πανεπιστήμιο της Τεχεράνης, μετά την καθιερωμένη προσευχή της Παρασκευής, ήταν ένα δριμύτατο «κατηγορώ» εναντίον της Αμερικής. Απέναντί του, γύρω στους 10.000 πιστοί, μεταξύ των οποίων Φρουροί της Επανάστασης, ένστολοι στρατιώτες, ναύτες και αεροπόροι, αλλά και σειρές ιερωμένων με λευκά και μαύρα τουρμπάνια, ύψωναν τις γροθιές τους φωνάζοντας: «Θάνατος στις ΗΠΑ! Θάνατος στο Ισραήλ!».
Κεντρικό στοιχείο στο κήρυγμα του Τζανατί ήταν το εγκώμιο στη λεγόμενη «οικονομία της αντίστασης». Πρόκειται για το οικονομικό δόγμα του ανώτατου ηγέτη, αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, η υποτιθέμενη απάντηση της χώρας στις συντριπτικές κυρώσεις που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ στις τράπεζες, στον πετρελαϊκό τομέα και στο εμπόριο του Ιράν εξαιτίας του αμφιλεγόμενου πυρηνικού του προγράμματος.
Το Ιράν είναι υποχρεωμένο να κατασκευάσει ό,τι δεν μπορεί να αγοράσει από το εξωτερικό και να συσσωρεύσει τις γνώσεις και τις δεξιότητες που χρειάζονται για κάτι τέτοιο, λέει ο Τζανατί. «Οι εργάτες και οι δάσκαλοι είναι η ραχοκοκαλιά της κοινωνίας μας. Πρέπει να γίνουμε αυτάρκεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας».
Στην Αίγυπτο και την Ουκρανία, οι ΗΠΑ ανέτρεψαν εκλεγμένους προέδρους και εγκατέστησαν τους ευνοούμενούς τους, σημειώνει ο Τζανατί, σπεύδοντας να προσθέσει: «Ευτυχώς, η Ρωσία απέκρουσε τα σχέδια της Αμερικής στο Κίεβο». Ωστόσο το ανησυχητικό υπονοούμενο είναι σαφές: αύριο, μπορεί να έρθει η ώρα του Ιράν.
Η κυβέρνηση του προέδρου Χασάν Ροχανί, η οποία ανέλαβε τα καθήκοντά της τον περασμένο Αύγουστο, διατείνεται ότι οι κυρώσεις δεν έχουν παρά περιορισμένες επιπτώσεις στην ιρανική οικονομία. Πολύ περισσότερο, δεν έπαιξαν κανένα ρόλο στην απόφαση της Τεχεράνης να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό της πρόγραμμα. Οι εν λόγω διαπραγματεύσεις διεκόπησαν την περασμένη εβδομάδα και θα επαναληφθούν τον Ιούνιο στη Βιέννη.
Υπό ασφυκτική πίεση
Ωστόσο, στα καταστήματα της Τεχεράνης, στους δρόμους, στις επιχειρήσεις και στα σπίτια, η εικόνα είναι πολύ διαφορετική. Απομονωμένο σε ασυνήθιστο βαθμό, το Ιράν είναι ένα έθνος υπό ασφυκτική πίεση. Τα φαινόμενα οικονομικής δυσπραγίας βοούν. Ο κοινωνικός ιστός διαβρώνεται. Η ηγεσία διακρίνει την απειλή στον ορίζοντα.
Εάν δεν έρθει γρήγορα η ανακούφιση, ύστερα από μια συνολική συμφωνία με τη Δύση για το πυρηνικό πρόγραμμα και τη συνακόλουθη άρση των κυρώσεων, οι πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις θα έχουν μακροπρόθεσμο αντίκτυπο. Το παγκοσμίως πρωτότυπο σύστημα της Ισλαμικής Δημοκρατίας που θεμελίωσε ο αγιατολάχ Χομεϊνί ενδέχεται να φτάσει στο όριο των αντοχών του.
Να γιατί οι σημερινοί θεματοφύλακες του συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του Χαμενεΐ, αφήνουν τον πρώτο ρόλο στον Ροχανί, έτοιμοι να του χρεώσουν τις ευθύνες σε περίπτωση αποτυχίας των διαπραγματεύσεων με τη Δύση.
«Από πολλές απόψεις, ο Ροχανί βρίσκεται σε μια θέση ανάλογη με εκείνη που είχε ο μεταρρυθμιστής πρόεδρος Μοχάμεντ Χαταμί», τον οποίο διαδέχθηκε ο σκληροπυρηνικός Αχμεντινετζάντ το 2005, μας λέει ένας βετεράνος Ιρανός δημοσιογράφος. «Ο Ροχανί είναι κεντρώος, πραγματιστής και όχι μεταρρυθμιστής, όπως ήταν ο Χαταμί. Προσπαθεί να αλλάξει τα πράγματα, ενώ περιβάλλεται από σκληροπυρηνικούς. Αυτοί οι άνθρωποι δεν θέλουν να υπάρξει συμφωνία με τη Δύση. Ο Ροχανί είναι καταδικασμένος να αποτύχει, όπως απέτυχε ο Χαταμί». Αλλοι αναλυτές βρίσκουν αυτή τη γραμμή σκέψης πολύ απαισιόδοξη και ελπίζουν στο καλύτερο. Η ζωή θα δείξει.
