Μεγάλος μαέστρος του μεσογειακού αστυνομικού νουάρ, καθώς επίσης διάσημος τηλεοπτικός αστέρας στην πατρίδα του, την Ιταλία, ο Κάρλο Λουκαρέλι καταπιάνεται με το έγκλημα όσο λίγοι. Αυτό το καιρό, μόλις εξέδωσε στη χώρα του ένα καινούργιο μυθιστόρημα με τον τίτλο «Albergo Italia». Ενα έργο που διαδραματίζεται στην Ερυθραία του 1900 και φέρνει στο φως μνήμες από το αποικιοκρατικό παρελθόν της Ιταλίας, μια σχετικά ξεχασμένη υπόθεση σήμερα.
Μιλήσαμε μαζί του με αφορμή μια σοβαρή λογοτεχνική αποσκευή που διαθέτει στην εργογραφία του: μια σειρά μυθιστορημάτων, την περίφημη «Τριλογία του Φασισμού» (εκδ. Κέδρος), η οποία βασίστηκε στην πτυχιακή εργασία του με θέμα τη λειτουργία της αστυνομίας στην «Κοινωνική Δημοκρατία του Σαλό». Θυμίζοντάς του τη βία που κυριαρχεί και ισοπεδώνει τα πάντα στο βιβλίο του «Μέρα με τη μέρα» (εκδ. Καστανιώτη), λέει ότι πάντοτε είμαστε βίαιοι και κακοί, όπως και υπέροχοι, άξιοι θαυμασμού. Απλώς το συνειδητοποιούμε καλύτερα σε περιόδους κρίσης, όταν η κυβερνητική ενημέρωση, όπως υποστηρίζει ο ίδιος, μας τα παρουσιάζει με μεγαλύτερη επιμονή για να μας αποσπάσει την προσοχή από άλλα θέματα.
Μπορεί τα εγκλήματα να αλλάζουν από εποχή σε εποχή, έχουμε «εγκλήματα ευημερίας» αλλά και «εγκλήματα κρίσης», όμως ο βαθμός της βίας παραμένει ο ίδιος, τονίζει ο μετρ της μελαγχολικής ατμόσφαιρας και της έντασης στα όρια του θρίλερ.
– Εχετε μελετήσει επισταμένως το ζήτημα του φασισμού. Πώς βλέπετε την άνοδό του στην Ευρώπη όπως καταγράφηκε στα πρόσφατα αποτελέσματα των ευρωεκλογών;
– Η επιτυχία του φασισμού συνδέεται πάντα με συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες: μια στιγμή οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που μεταφράζεται σε ένα θυμό στον οποίο ο φασισμός είναι ικανός να δώσει απαντήσεις, δείχνοντας μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και κυρίως έναν εχθρό για να μισήσουμε (άλλες χώρες, κοινωνικές και φυλετικές ομάδες, την Ευρώπη, τους ξένους, τους πολιτικούς αντιπάλους). Μια στιγμή κρίσης των δημοκρατικών θεσμών οι οποίοι σε εκείνο τον θυμό δεν ξέρουν να δώσουν μια απάντηση, μια χώρα που δεν έχει ξεκαθαρίσει σε βάθος την κατάσταση με τον εαυτό της και με το παρελθόν της. Οταν συμβαίνει αυτό, παλιές αποτυχημένες εμπειρίες όπως αυτές του φασισμού επαναπροτείνονται ως καινούργιες και συχνά αποκτούν μεγάλη επιτυχία.
– Τι μπορεί να λειτουργήσει ως αντίδοτο; Με ποιον τρόπο μπορεί να το αντιμετωπίσει η Ευρώπη;
– Η κουλτούρα, η μνήμη. Να θυμηθούμε και να κατανοήσουμε ότι ο εθνικισμός, η μη ανεκτικότητα, η επιθετικότητα και ο ρατσισμός έχουν πάντα οδηγήσει σε χειρότερες κρίσεις, είτε κοινωνικές είτε ηθικές, όπως και σε καταστροφικούς πολέμους. Και έπειτα, να δουλέψουμε στο παρόν, να δώσουμε μια απάντηση στις ανάγκες του κόσμου που να είναι καλύτερη από τις ψευδαισθήσεις του φασισμού. Η Ευρώπη μπορεί να κάνει πολλά, αλλά αν δρα μόνο ως ο «φύλακας-σκύλος» της οικονομίας, κινδυνεύει να φαίνεται μονάχα ως ένας δεσποτικός καταπιεστής. Και ο φασισμός καρπώθηκε πάντοτε τον μύθο της πάλης εναντίον του ξένου καταπιεστή.
Αλήθεια και αληθοφάνεια
– Το σύγχρονο νουάρ μυθιστόρημα έχει γίνει ένα μέσο αποτύπωσης της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας. Πώς εξηγείτε, στον καιρό των μέσων επικοινωνίας, των κοινωνικών δικτύων κτλ., να χρειαζόμαστε το μυθιστόρημα για να αναδείξουμε την αλήθεια; Δεν αρκεί η δημοσιογραφία;
– Είναι αλήθεια· εδώ και καιρό το νουάρ ξεπέρασε τα όρια του είδους και προτείνεται ως κοινωνική και πολιτική λογοτεχνία. Είναι μια φυσιολογική τάση για το νουάρ: εμείς γράφουμε γι’ αυτό που δεν πάει καλά σε ένα συγκεκριμένο τόπο ή περιβάλλον και αναρωτιόμαστε πώς, ποιος και γιατί. Επίσης είμαστε αναγκασμένοι, για να αποδώσουμε αληθοφάνεια στις ιστορίες μας, να παραμείνουμε πολύ δεμένοι με την πραγματικότητα την οποία παρατηρούμε από κοντά. Ετσι καταλήγουμε να καταγγέλλουμε αυτό που συμβαίνει και να αποκαλύπτουμε τους μηχανισμούς του. Η δημοσιογραφία κάνει κάτι διαφορετικό. Ενημερώνει και αναγκάζεται -πρέπει- να είναι αληθινή. Εμάς μας φτάνει να είμαστε αληθοφανείς. Το πρόβλημα είναι ότι, συχνά, το να φανταζόμαστε μία πιθανή πραγματικότητα, όσο άσχημη και να είναι αυτή, σημαίνει ότι την προβλέπουμε, γιατί ζούμε σε έναν κόσμο πολύ πιο νουάρ από τα μυθιστορήματά μας.
Τα βιβλία του Κάρλο Λουκαρέλι κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη και Κέδρο. Το φθινόπωρο θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Καστανιώτη το μυθιστόρημά του με τίτλο «Il sogno di volare» -προσωρινός τίτλος «Ηθελα να πετάξω»-, σε μετάφραση της Δήμητρας Δότση.
