Στις αρχές Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί στην Ουαλλία η συνάντηση κορυφής της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Θα μπορούσε να είναι μια μάλλον συνηθισμένη, διαδικαστικής μορφής συνάντηση (χωρίς θέματα διεύρυνσης –που ενδιαφέρουν τη χώρα μας για προφανείς λόγους– στην ατζέντα) αν δεν είχε προηγηθεί η –εξελισσόμενη– κρίση στην Ουκρανία, που ενδέχεται να μεταβάλει δραστικά το ευρωπαϊκό γεωπολιτικό σκηνικό. Ορισμένα κράτη-μέλη, κυρίως από την πρώην Ανατ. Ευρώπη, πιέζουν για την επαναδιατύπωση, με εμφατικό τρόπο, του παραδοσιακού ρόλου της Συμμαχίας, δηλαδή της υπεράσπισης της εδαφικής ακεραιότητας των μελών της, και ζητούν τη μεγέθυνση του στρατιωτικού ίχνους του ΝΑΤΟ σε χώρες που συνορεύουν με τη Ρωσία. Συζητείται ακόμη και η «στροφή» της αντιπυραυλικής ασπίδας από τη Μέση Ανατολή (αναρωτιέται, βέβαια, κανείς για τη χρησιμότητα της ασπίδας σε περίπτωση που οριστικοποιηθεί η προσέγγιση Δύσης – Ιράν) προς τη Ρωσία.
Παρά το ότι εσφαλμένοι χειρισμοί και ανακριβείς εκτιμήσεις έγιναν και από τις δύο πλευρές, είναι κατανοητό ότι η ρωσική στάση στην ουκρανική κρίση προκαλεί αισθήματα ανασφάλειας σε χώρες με άμεση γεωγραφική γειτνίαση και φορτισμένη ιστορική σχέση με τη Ρωσία και στο πλαίσιο μιας συμμαχίας, όπως το ΝΑΤΟ, ή μιας ένωσης κρατών, όπως η Ε.Ε., αυτές οι ανησυχίες θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Και βεβαίως είναι ισχυρός ο πειρασμός για το ΝΑΤΟ να βρει μια νέα αιτία ύπαρξης (raison d’ etre) αλλά θα αποτελούσε σοβαρό στρατηγικό σφάλμα εάν επέστρεφε σε ένα ρόλο γνώριμο μεν, πλην όμως ξεπερασμένο για τα δεδομένα του 21ου αιώνα. Υπάρχουν προφανείς διαφορές και αποκλίνοντα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα με τη Μόσχα σε μια σειρά ζητημάτων, αλλά η έμφαση θα πρέπει να είναι στα –κατά την άποψή μας– συγκλίνοντα μακροπρόθεσμα στρατηγικά συμφέροντα Ευρώπης – Ρωσίας και στην ετοιμασία ενός οδικού χάρτη για την οικοδόμηση της επιδιωκόμενης στρατηγικής εταιρικής σχέσης (εφόσον, βεβαίως, το επιθυμεί και η Μόσχα). Μια τέτοια σχέση θα πρέπει, ασφαλώς, να περιλαμβάνει ξεκάθαρες και ρεαλιστικές κόκκινες γραμμές.
Οσον αφορά τον μελλοντικό ρόλο του ΝΑΤΟ, την ηγεσία του οποίου θα αναλάβει ο έμπειρος και θεωρούμενος μετριοπαθής Νορβηγός Γενς Στόλτενμπεργκ, συνεχίζει να αποτελεί τη μοναδική οργανωμένη στρατιωτική συμμαχία και σε μια περίοδο αυξημένης περιφερειακής και παγκόσμιας αστάθειας μπορεί να διαδραματίσει εποικοδομητικό ρόλο για την αντιμετώπιση ανθρωπιστικών κρίσεων και κάθε λογής εκτάκτων καταστάσεων, αρκεί βεβαίως να έχει διεθνή εντολή, την ευρύτερη δυνατή νομιμοποίηση και να επιδιώκει συνεργασίες με άλλες σημαντικές δυνάμεις. Επιπλέον, το ΝΑΤΟ μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο διαχείρισης κρίσεων στη νότια γειτονιά της χώρας μας, σε περίπτωση που η κατάσταση τεθεί εκτός ελέγχου. Με δεδομένο δε ότι η Ε.Ε. δεν έχει, δυστυχώς, καταφέρει να αναπτύξει μια αυτόνομη αμυντική ικανότητα, ούτε διαφαίνεται η απαραίτητη δυναμική, τουλάχιστον για το εγγύς μέλλον, το ΝΑΤΟ θα συνεχίσει να διαδραματίζει λίαν κεντρικό ρόλο σε θέματα ευρωπαϊκής και περιφερειακής ασφάλειας, οπότε η Ελλάδα θα πρέπει να είναι παρούσα στις εξελίξεις και να είναι έτοιμη να εκμεταλλευτεί τυχόν ευκαιρίες για την αναβάθμιση του ρόλου της και την προώθηση των εθνικών συμφερόντων.
* Ο κ. Θάνος Ντόκος είναι γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.
