ΛΙΛΗ ΛΑΜΠΡΕΛΛΗ
«Η γυναίκα με τα χέρια από φως»
Εφτά παραμύθια σχέσης από την προφορική παράδοση
εκδ. Πατάκης, σελ. 72
Οι ιστορίες που μας αποκοιμίζουν μάς κρατούν πιο ξύπνιους, γράφει η ψυχαναλύτρια Marthe Robert για τα παραμύθια. Παραμυθία, λόγος παρηγορητικός, ένας πανανθρώπινος τρόπος να μεγαλώνουμε, μια φανταστική αφήγηση που ξεκίνησε να συγκροτείται ως η βραδινή συντροφιά-παυσίπονο της μοναξιάς των ενηλίκων.
Παρόλο που το παραμύθι κατέληξε να παγιωθεί μέσα στο πέρασμα των αιώνων ως παιδικό αφήγημα, επιστρέφει με την αρωγή των επιστημών της ψυχανάλυσης, της ανθρωπολογίας αλλά και της γλωσσολογίας στις ρίζες του: στη δύναμη που ασκεί στον ενήλικο ψυχισμό. Δεν είναι μόνον οι αδερφοί Γκριμ και ο Αντερσεν παραμυθάδες. Και δεν έχουν όλα τα παραμύθια καλό τέλος.
Γιατί οι ενήλικοι πάψαμε να αφουγκραζόμαστε τη ζωή μας με όρους μαγικούς; Γιατί πάψαμε να αφηγούμαστε τις δικές μας ιστορίες; Γιατί χάθηκε η δυνατότητα να ξαναχτίσουμε τον κόσμο με όρους συμβόλων ή να αντλούμε γνώση για τα δεινά της ζωής μας μέσα από τους θρύλους και τους μύθους παλιότερων πολιτισμών;
Η τέχνη της αφήγησης
Η Λιλή Λαμπρέλλη, παρόλο που σπούδασε νομικά, έχει αφιερώσει τη ζωή της στην αφήγηση και τη δημιουργία παραμυθιών. Δική της επιθυμία είναι να συγκαταλέγεται στους παραμυθάδες. Μαθητεύοντας δίπλα σε πολύ γνωστούς και εμπνευσμένους αφηγητές όπως είναι ο δάσκαλός της Henry Gougaud, έχει αφηγηθεί αλλά και καταγράψει πολλά παραμύθια. Στο έργο της συμπεριλαμβάνεται και ένα θεωρητικό εγχειρίδιο για την τέχνη της αφήγησης και τον ρόλο του παραμυθά στη σύγχρονη ζωή, πολύτιμο για όσους μελετούν την τέχνη αυτή («Λόγος εύθραυστος και αθάνατος», εκδόσεις Πατάκη, 2010).
Το τελευταίο της βιβλίο «Η γυναίκα με τα χέρια από φως» δανείζεται τον τίτλο του από ένα από τα επτά συνολικά παραμύθια που επέλεξε να καταγράψει. Και τα επτά αυτά παραμύθια αφορούν τη δυαδική σχέση, τον έρωτα, το ταίριασμα του άνδρα με τη γυναίκα, τη δυσκολία της ένωσης, τον αποπροσανατολισμό της εμφάνισης, τη βία της υποταγής αλλά και την ψυχική δύναμη που χρειάζεται για να αντέξει ένα ζευγάρι σε κάθε εποχή, σε κάθε περίοδο.
Επτά τόποι
Διαβάζοντάς τα η γραμμή φαντασίας και πραγματικότητας έγινε μία και ανακινήθηκαν μέσα μου φράσεις καθημερινές, σχεδόν κοινότοπες, όπως «ο άνδρας μου έχει μετατραπεί σε τέρας», «όταν τη γνώρισα ήταν λουσμένη στο φως» ή «έπρεπε να περάσω πολλά για να τον συναντήσω», που δεν είναι βγαλμένες από τα παραμύθια ή τελικά είναι;
Πολύ συχνά τα ζευγάρια που βρίσκονται σε κρίση αντιμετωπίζουν έλλειψη νοήματος. Εχοντας χάσει την αρχική φλόγα, περνούν αναπόφευκτα στη σφαίρα της συνήθειας. Τότε είναι που χρειάζεται να ανασύρουμε άλλους κώδικες για να μιλήσουμε για αυτά που μας ενώνουν ή μας χωρίζουν.
Τα επτά παραμύθια κατάγονται από μακρινούς τόπους, από τόπους βγαλμένους από τα παραμύθια… Κίνα, Σιβηρία, Αϊτή, Καύκασος, Ινδίες συμπληρώνουν έναν καμβά αναζήτησης ενός πλούτου εμπειριών, μεταφερμένων μέσα από τον λόγο των παραμυθιών. Αλλωστε ο δυτικός πολιτισμός, ως ο μόνος πολιτισμός που παράγει σύνθετες αφηγήσεις, ετέθη σε αμφισβήτηση μετά τις επιτόπιες μελέτες του ανθρωπολόγου Claude Levi Strauss, ο οποίος είχε την ικανότητα να διαβλέψει ότι ο πρωτογονισμός εμπεριέχει έναν άλλο πολιτισμό βαθύτερο και πιο εξελιγμένο.
Ετσι και αυτά τα επτά παραμύθια, που ταξίδεψαν από στόμα σε στόμα ή περίμεναν κάπου καταχωνιασμένα σε συρτάρια να ανακαλυφθούν, μεταφέρουν μέσα από θρύλους το δύσκολο σύμπαν της ψυχικής και σωματικής ένωσης των δύο φύλων. Και μπορεί η ματιά να είναι περισσότερο θηλυκή, εντούτοις δεν υπάρχει άνθρωπος που να έχει ζήσει ερωτική σχέση που να μην ομολογεί ότι δεν υπάρχει πιο άγριο και πιο όμορφο πράγμα ταυτόχρονα από την ένωση. Αλλωστε τα στοιχειά της φύσης, το φως, οι στέπες και τα απρόσιτα δάση είναι μέσα μας. Βρίσκονται σε διαρκή διάλογο με την ανθρώπινη φύση μας. Ισως εάν αρχίσουμε να την αποδεχόμαστε, να ξαναρχίσουμε να εμπνεόμαστε από πανάρχαιους θρύλους, να συγκινούμαστε από τα παραμύθια και να επαναφέρουμε στη ζωή μας λίγη από τη μαγεία, που έτσι και αλλιώς υπάρχει, από τη στιγμή που υπάρχουμε…
