Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Φωτογραφίες: ENRI CANAJ
Οποιος αλλοδαπός διαμένει νόμιμα στην Ελλάδα, είτε γεννήθηκε εδώ είτε μετανάστευσε σε μικρή ηλικία και μετείχε της ελληνικής παιδείας, θα έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια, σύμφωνα με το νέο σχέδιο νόμου του υπουργείου Εσωτερικών που παρουσιάζει η «Κ». Η νέα ρύθμιση υπεγράφη χθες από τον υπουργό Εσωτερικών Αργύρη Ντινόπουλο και όταν τεθεί σε ισχύ θα καλύψει το κενό που είχε αφήσει εδώ και δύο χρόνια η ακύρωση του νόμου 3838 από το Συμβούλιο της Επικρατείας ως αντισυνταγματικού.
Το νέο σχέδιο νόμου προβλέπει τρεις διαφορετικές προϋποθέσεις για την απόκτηση ιθαγένειας. Ο αιτών θα πρέπει να πληροί τουλάχιστον μία από αυτές: είτε να έχει ολοκληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση σε ελληνικό σχολείο (δημοτικό και γυμνάσιο), είτε να έχει φοιτήσει και στις έξι τάξεις της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (γυμνάσιο και λύκειο), είτε να είναι κάτοχος απολυτηρίου ελληνικού λυκείου και να έχει αποφοιτήσει από ελληνικό ΑΕΙ ή ΤΕΙ.
Ο αλλοδαπός θα μπορεί να υποβάλλει την αίτηση στην αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης του δήμου κατοικίας του από την ηλικία των 16 ετών, για να λάβει την ιθαγένεια με την ενηλικίωσή του δύο χρόνια μετά. Το σχέδιο νόμου έχει σταλεί ήδη στα συναρμόδια υπουργεία για να υπογραφεί και να ακολουθήσει η κατάθεση και ψήφισή του στη Βουλή.
«Για εμάς αυτό το σχέδιο νόμου σημαίνει δικαίωση και αποκατάσταση της αδικίας. Πέρα από τα παιδιά που έχουν γεννηθεί εδώ δίνει τη δυνατότητα και σε ανθρώπους που έχουν έρθει σε νεαρή ηλικία και έχουν φοιτήσει στο ελληνικό σχολείο να κάνουν αίτηση», λέει στην «Κ» ο Νίκος Οντουμπιτάν, παιδί μεταναστών από τη Νιγηρία και μέλος της μη κυβερνητικής οργάνωσης «Generation 2.0».
Εδώ και χρόνια διεκδικούν την αναγνώριση των μεταναστών β΄ γενιάς από την ελληνική πολιτεία, όπως με αυτό το σποτάκι που έφτιαξαν πρόσφατα στα πλαίσια της εκστρατείας «Έλληνας όσο κι εσύ».
«Θα είμαστε ισότιμα μέλη της κοινωνίας και θα μπορούμε να προγραμματίσουμε τη ζωή μας», προσθέτει ο κ. Οντουμπιτάν.
Δεν είναι ξεκάθαρος ο ακριβής αριθμός των μεταναστών που θα μπορέσουν να αποκτήσουν ιθαγένεια βάσει αυτών των διατάξεων. Το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών είχε υπολογίσει παλιότερα τους μετανάστες β΄ γενιάς σε 200.000. Πηγές του υπουργείου Εσωτερικών λένε στην «Κ» ότι περίπου 50.000 μετανάστες πληρούν άμεσα τα κριτήρια που θέτει το σχέδιο νόμου. Σήμερα περίπου 75.000 παιδιά μεταναστών φοιτούν σε όλες της βαθμίδες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (από δημοτικό έως λύκειο) στη χώρα μας.
Το υπουργείο Εσωτερικών μελέτησε την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που έκρινε αντισυνταγματικό τον νόμο 3838 (γνωστό και ως «νόμο Ραγκούση», από τον τότε υπουργό Εσωτερικών) και θέτει ως βασικό κριτήριο ενσωμάτωσης των μεταναστών την ελληνική εκπαίδευση. Ο νόμος Ραγκούση έθετε ως κριτήριο την εξαετή φοίτηση σε ελληνικό σχολείο και όχι την υποχρεωτική εκπαίδευση, όπως είχε επισημάνει στην απόφασή του το ΣτΕ. Παράλληλα επέτρεπε σε μετανάστες β΄ γενιάς να αποκτήσουν ιθαγένεια από τη γέννησή τους εφόσον οι γονείς τους διέμεναν νόμιμα στη χώρα τουλάχιστον επί πέντε συναπτά έτη. Η γέννηση στην Ελλάδα δεν αποτελεί κριτήριο για τους μετανάστες β΄ γενιάς στο νέο σχέδιο νόμου.
Οπως εξηγεί ο κ. Οντουμπιτάν, ο νόμος Ραγκούση «έδινε ιθαγένεια πιο εύκολα σε ανήλικα παιδιά και καλά έκανε. Στην εφαρμογή του όμως εμφάνιζε αρκετά προβλήματα για τους ενηλίκους». Η γραφειοκρατία απέτρεψε αρκετούς ενήλικες μετανάστες β΄ γενιάς να καταθέσουν τα έγγραφά τους πριν ακυρωθεί ο προηγούμενος νόμος. Σε άλλες περιπτώσεις οι ίδιοι οι κρατικοί υπάλληλοι τους απέτρεπαν να υποβάλλουν αιτήσεις λέγοντάς τους ότι «ο νόμος σύντομα θα καταργηθεί».
Ο 27χρονος Σέργιος Καγκιέμα ήταν ένας από τους μετανάστες που έμειναν μετέωροι πέρυσι με την απόφαση του ΣτΕ.
«Το θέμα των χαρτιών είναι μια διαδικασία που με έχει κουράσει και θέλω να λήξει. Η πολιτεία με αντιμετώπιζε ως μετανάστη. Σαν να ήρθα από άλλη χώρα και όχι να γεννήθηκα εδώ», λέει. «Οταν έμαθα ότι πάγωσε και μετά καταργήθηκε ο νόμος σκέφτηκα ότι τόσο τρέξιμο για τα χαρτιά πήγε στον βρόντο. Δεν ήξερα τι μέλλει γενέσθαι, αν ο νόμος θα χαθεί για πάντα ή αν θα γίνει πιο σκληρός, πιο αδυσώπητος».
«Ελληνας νιώθω, αλλά δυστυχώς δεν είμαι»
Ο Σέργιος Καγκιέμα δεν έχει γνωρίσει άλλη πατρίδα πέρα από την Ελλάδα. Γεννήθηκε στην Αθήνα, στη γειτονιά του Γκύζη. Μετακόμισε σε μικρή ηλικία με την οικογένειά του πρώτα στα Εξάρχεια και έπειτα στην Κυψέλη.
Ο πατέρας του ήρθε από το Κονγκό για σπουδές στην Ελλάδα. Η μητέρα του μετανάστευσε από την ίδια χώρα στην Αθήνα στη δεκαετία του ’70, σε ηλικία 13 ετών. Ηταν ορφανή και ήρθε μαζί με ένα ζευγάρι Ελλήνων δουλεύοντας ως οικιακή βοηθός στο σπίτι τους.
«Ελληνας νιώθω, αλλά δυστυχώς δεν είμαι. Υπάρχει αυτός ο φραγμός, αυτός ο φράχτης που θα δείξει τώρα με το σχέδιο νόμου αν θα πέσει ή αν θα χαμηλώσει τουλάχιστον», λέει ο Σέργιος όταν τον συναντάμε. Ως παιδί μεταναστών έχει μάθει να κυκλοφορεί στην πόλη του πάντα με το διαβατήριο στην τσέπη. Λέει ότι αρκετές φορές τον έχουν σταματήσει στον δρόμο αστυνομικοί για «στοχευμένο έλεγχο» σε μια τυχαία βόλτα. «Σε βλέπουν που ξεχωρίζεις από τους φίλους σου», αναφέρει και θυμάται ιστορίες διακρίσεων εις βάρος του. Οπως τότε που πήγαινε με την παρέα του για ποδόσφαιρο και παραλίγο να κατέληγε στη Διεύθυνση Αλλοδαπών για εξακρίβωση στοιχείων. Ή τότε που γύριζε από διακοπές στην Κρήτη και κάποιος υπάλληλος της ακτοπλοϊκής εταιρείας του κράτησε το διαβατήριο γιατί υποπτεύθηκε ότι ήταν παράτυπος μετανάστης.
Πριν από λίγο καιρό ο Σέργιος ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιά. Θα μπορούσε να είχε αποφοιτήσει στην ώρα του. «Ανθρώπινα», όπως λέει ο ίδιος. Καθυστέρησε, όπως εξηγεί, γιατί ως φοιτητής θα μπορούσε να πληρώνει πιο χαμηλά παράβολα και χρειαζόταν λιγότερα έγγραφα για την ανανέωση της άδειας διαμονής του. Την ίδια τακτική σήμερα ακολουθεί και ο μικρότερος αδερφός του.
Παρόμοια δικαιολογητικά συγκεντρώνει ανά τακτά διαστήματα και η 20χρονη Γιουέλα Σουλεϊμανάι.
Γεννήθηκε στο Μπεράτι της Αλβανίας και μετανάστευσε στην Αθήνα μαζί με τους γονείς της στα εννιά της έτη. «Οταν ήρθα ήταν δύσκολα, δεν γνώριζα τη γλώσσα. Εκανα ιδιαίτερα μαθήματα στην αρχή για να προσαρμοστώ. Αυτό όμως ξεπεράστηκε και μετά εντάχθηκα κανονικά», λέει. Σήμερα σπουδάζει στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου. Θέλει να κάνει μεταπτυχιακό σε κάποια χώρα της Ε.Ε.
«Είχα επιχειρήσει να καταθέσω χαρτιά με τον νόμο Ραγκούση αλλά ακυρώθηκε και έμεινα μετέωρη. Είναι πολύ σημαντικό βήμα αυτό που κάνει τώρα η ελληνική κυβέρνηση», λέει για το νέο σχέδιο νόμου. «Δικαιούμαστε να έχουμε πολιτικά δικαιώματα και πιο εύκολη πρόσβαση στην εργασία. Για να δώσεις εξετάσεις μέσω ΑΣΕΠ και να γίνεις δημόσιος υπάλληλος πρέπει να έχεις την ιθαγένεια».
Βάσει των διατάξεων του νέου σχεδίου νόμου η Γιουέλα και ο Σέργιος θα μπορούν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια καθώς και οι δύο μετείχαν της ελληνικής παιδείας.
«Μια γροθιά με όλους»
«Το να είσαι μόνο στα χαρτιά Ελληνας δεν λέει κάτι. Πρέπει και οι άνθρωποι να σε αγκαλιάσουν κιόλας», λέει ο Σέργιος. Παρατηρεί ότι αρκετοί συνομιλητές του εκπλήσσονται όταν τον ακούν να μιλάει άπταιστα ελληνικά. Ενας συμφοιτητής του τον έχει συμβουλέψει να μη γράφει την καταγωγή του από το Κονγκό στα βιογραφικά που στέλνει, για να βρει πιο εύκολα εργασία. Και στον δρόμο συναντάει συχνά καχύποπτα βλέμματα. «Θέλω να νιώσω κομμάτι αυτής της χώρας, να μου συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο όπως στους Ελληνες πολίτες. Η ιθαγένεια σε κάνει να θες να προσφέρεις, να γίνεις μια γροθιά με όλους και να κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς», λέει.
