Θες να πεις, φώναξε, πως η απαισιοδοξία μου είναι αδικαιολόγητη; Ah pardi. Μα πού ζεις, μωρέ Θεόφιλε, πού ζεις; Δε βλέπεις την Ευρώπη να διαλύεται κάθε μέρα βαθύτερα; Δε σε πνίγει εσένα η φριχτή αυτή αναθυμίαση της γενικής σαπίλας του πνεύματος, της ηθικής, της θρησκείας, της κοινωνίας, του πολιτικού και του οικονομικού μας συστήματος; Δεν αισθάνεσαι τα πάντα να γκρεμίζουνται τριγύρω σου, από μόνα τους, δίχως καμμιά σχεδόν εξωτερική πίεση; Οσο για το Κράτος μας, το ψωραλέο και αγουροσάπιο αυτό έκτρωμα των πατέρων μας, των κλεφτών, μα πιστεύεις αληθινά πως υπάρχει Κράτος εδώ, μωρέ Θεόφιλε; Μα δεν κατάλαβες ακόμα την μπλόφα, βρε παιδί, την τερατώδη μπλόφα της νεοελληνικής ιστορίας; (…) Παίζουμε, μωρέ, παίζουμε το Κράτος, το έθνος, την πολιτισμένη κοινωνία, εμείς τα αντάξια παιδιά των ληστών και των κουρσάρων, εμείς οι έξυπνοι, οι σπουδαίοι, μια βρωμοπαρέα μπάσταρδοι αλήτες και τυχοδιώκτες, κλέψαμε το όνομα των Ελλήνων και τα λεφτά των ξένων, των Κουτόφραγκων, και παίζουμε το Κράτος στον ίσκιο της Ακρόπολης για να τους βουτήξουμε κι’ άλλα λεφτά, λεφτά όσο μπορούμε περισσότερα λεφτά, κι’ ορίστε να τα λάβετε, αξιότιμοι κύριοι κερατάδες, ελάτε να πληρωθείτε από τα βράχια και τους αειμνήστους προγόνους και τους αρχαιολογικούς χώρους και τον αττικό ουρανό. Μα τώρα η Ευρώπη δεν πληρώνει πια, επειδή την πήρε ο διάβολος με τη σειρά της, τη γριά πόρνη. Για τούτο θα ψωφήσουμε της πείνας μες στα ερείπια του αρχαίου και του νεώτερου πολιτισμού και να με συμπαθάς. Η κωμωδία τελείωσε».
Αναρωτιέστε πότε γράφηκαν τα παραπάνω λόγια; Το 1935. Προέρχονται από την «Αργώ» του Γιώργου Θεοτοκά (Εστία, 1936). Δεν τα παραθέτω για να σας δείξω πόσο δίκιο έχει ο ήρωας του Ελληνα συγγραφέα (εν πολλοίς, συμφωνώ μαζί του, αν και ακούω πάντοτε με βαθύ σκεπτικισμό τις καταγγελίες περί «σαπίλας του συστήματος»). Τα παραθέτω για να δούμε όλοι μαζί πώς τα βασικά θέματα που μας απασχολούν σήμερα, μας απασχολούσαν και τότε. Με άλλα λόγια, αυτό που νομίζουμε ότι σήμερα ζούμε ως «ιστορικές στιγμές», δεν είναι κάτι τόσο νέο (αυτό δεν σημαίνει πως δεν είναι δραματικό βέβαια). Που σημαίνει επίσης πως η ελληνική ψυχοπαθολογία, όπως και οι ευρωπαϊκές κρίσεις, δεν πρέπει να μελετηθούν μόνον από οικονομική σκοπιά. Εκεί που σίγουρα ταιριάζουν τα λόγια του ήρωα του Θεοτοκά είναι ως προς το τέλος της μεταπολίτευσης: όντως η κωμωδία τελείωσε.
