Εκ πρώτης όψεως η συμφωνία ύψους 400 δισ. δολαρίων που έκλεισε η Ρωσία με την China National Petroleum Corporation (CNPC) για την προμήθεια φυσικού αερίου μέσω του ενεργειακού κολοσσού της Gazprom φαντάζει ως μεγάλη επιτυχία της Μόσχας. Σύμφωνα όμως με πρόσφατες αναλύσεις, η συμφωνία έτσι όπως είναι σχεδιασμένη ευνοεί σε μεγάλο βαθμό την Κίνα. Η Gazprom θα είναι τυχερή αν καλύψει τα έξοδά της, ενώ θα μπορούσε να χάσει μεγάλο χρηματικό ποσό.
Αν και η συμφωνία μπορεί να μην έχει οικονομικό νόημα για την Gazprom, ταιριάζει όμως με τη γενικότερη γεωπολιτική «στροφή προς την Ασία» που ακολουθεί ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και αποτελεί ένα «απελπισμένο γεωπολιτικό στοίχημα που αψηφά κάθε οικονομική λογική», σύμφωνα με ανάλυση του Chatham House, βρετανικού think tank.
Στην πραγματικότητα, η συμφωνία με την κινεζική CNPC είναι απλώς ένα παράδειγμα του πώς η Gazprom λειτουργεί περισσότερο ως εργαλείο προώθησης των πολιτικών φιλοδοξιών του κ. Πούτιν και της ρωσικής ισχύος παρά ως μια εταιρεία με στόχο την εμφάνιση κερδών.
Η Gazprom είναι πρωτίστως ένα εργαλείο της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, το οποίο ο κ. Πούτιν δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει προκειμένου να εξυπηρετήσει τα ρωσικά συμφέροντα. Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του κ. Πούτιν, το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί την Gazprom –αυξάνοντας και μειώνοντας το κόστος της ενέργειας– ώστε να διατηρήσει την επιρροή που έχει επί των γειτονικών κρατών της Ρωσίας. Ο κ. Πούτιν περιέγραψε κάποτε την Gazprom ως «πανίσχυρο πολιτικό και οικονομικό μοχλό επιρροής στον υπόλοιπο κόσμο». Η στάση που τήρησε η Gazprom αμέσως πριν και μετά την ανατροπή του πρώην προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς αποτελεί σαφές παράδειγμα της στρατηγικής του Κρεμλίνου. Λίγο αφότου ο κ. Γιανουκόβιτς είχε απορρίψει την εμπορική συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ενωση, τον Δεκέμβριο του 2013, η Gazprom τον αντάμειψε μειώνοντας μονομερώς κατά ένα τρίτο την τιμή του φυσικού αερίου προς την Ουκρανία. Τη μείωση της τιμής ανακοίνωσε δημοσίως ο ίδιος ο κ. Πούτιν.
Ωστόσο, τρεις μήνες αργότερα, όταν η επανάσταση της Μεϊντάν είχε φέρει στην εξουσία φιλοδυτική κυβέρνηση, η Ρωσία άλλαξε πορεία ανακοινώνοντας αύξηση της τιμής που χρεώνει η Gazprom την Ουκρανία κατά 81%. Η Gazprom διαδραματίζει επίσης ρόλο-κλειδί ως υποστηρίκτρια της εξουσίας του Κρεμλίνου στο εσωτερικό της Ρωσίας. Λειτουργεί ως de facto υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας, παρέχοντας φθηνό φυσικό αέριο στα ρωσικά νοικοκυριά και στη βιομηχανία. Ετσι διατηρείται η σταθερότητα της ρωσικής οικονομίας, ενώ ζεσταίνονται τον χειμώνα οι Ρώσοι καταναλωτές διασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο την υποστήριξη προς τον κ. Πούτιν.
Την ίδια στιγμή, η Gazprom εξακολουθεί να χάνει χρήματα στην εσωτερική αγορά, ενώ η ρωσική κυβέρνηση εξακολουθεί να υπόσχεται ότι θα της επιτρέψει να αυξήσει τις τιμές. Η στρατηγική πώλησης κάτω του κόστους μπορεί να μην έχει οικονομική λογική, όμως το Κρεμλίνο συνεχίζει να παραμένει απρόθυμο να ρισκάρει την πολιτική και κοινωνική αστάθεια που θα προκαλούσε η αύξηση των τιμών.
Τέλος, ο κ. Πούτιν χρησιμοποιεί την Gazprom ώστε να διατηρεί την αφοσίωση των στενότερων πολιτικών συμμάχων του, επιτρέποντάς τους να αποκομίζουν έσοδα από την Gazprom είτε μέσω χαριστικών συμβολαίων είτε μέσω ευθείας διαφθοράς. Μια σύγκριση του κόστους κατασκευής πετρελαιαγωγών μέσα και έξω από τη Ρωσία είναι αποκαλυπτική. Η Gazprom πληρώνει το διπλάσιο κόστος κατασκευής πετρελαιαγωγών στο εσωτερικό απ’ ό,τι πληρώνει όταν συνεργάζεται με εταίρους εκτός Ρωσίας. Το τεράστιο συμβόλαιο της Gazprom με την CNPC αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. Πολλά από τα κατασκευαστικά έργα φημολογείται ότι θα ανατεθούν σε εταιρείες τις οποίες ελέγχουν οι κύριοι Αρκάντι Ρότενμπεργκ και Γκενάντι Τιμτσένκο, δύο μέλη του εσωτερικού κύκλου του κ. Πούτιν. Τις ζημίες της Gazprom θα απορροφήσει το ρωσικό κράτος μέσω του Εθνικού Ταμείου Ευημερίας, ενώ οι έμπιστοι του Κρεμλίνου θα παίρνουν τα κέρδη.
