Μόνο δύο βεβαιότητες υπάρχουν σήμερα στην ελληνική πολιτική. Πρώτον, δεν θα επιστρέψει στις παλιές ημέρες της περιόδου πριν από την κρίση. Οχι μόνο έχει εξαφανιστεί για πάντα το ΠΑΣΟΚ, αλλά επίσης φτάνει στο τέλος της ανά την Ευρώπη η εποχή του δικομματισμού. Δεύτερον, το ΚΚΕ θα παραμείνει ένα ισχυρό περιχαρακωμένο κόμμα χωρίς πραγματικό πολιτικό ρόλο, που θα λαμβάνει μεταξύ του 5% και 10% στις εθνικές εκλογές.
Η Χρυσή Αυγή έχει καλές πιθανότητες να γίνει το ΚΚΕ της (ακρο)δεξιάς, δηλαδή ένα ισχυρό περιχαρακωμένο κόμμα με μικρή άμεση πολιτική ισχύ που θα λαμβάνει το ίδιο 5% με 10,5% στις εκλογές. Το μόνο πράγμα που μπορεί πραγματικά να αλλάξει το μέλλον της Χ.Α. είναι η εξέλιξη της δικαστικής υπόθεσης. Αν κριθεί ότι η Χ.Α. είναι εγκληματική οργάνωση, η εκλογική της δύναμη πιθανότατα θα υποχωρήσει κάτω από το 3%. Αν αθωωθεί το κόμμα ή αν δεν υπάρξει σαφής έκβαση της υπόθεσης (όπως περιμένω), τότε η X.A. θα ενισχύσει και άλλο τη δύναμή της.
Σε αντίθεση με το ΠΑΣΟΚ, η Νέα Δημοκρατία κατάφερε να επιβιώσει από την πολιτική σφαγή που έφερε η οικονομική κρίση, όμως με κόστος περίπου το ένα τρίτο της εκλογικής της δύναμης. Αν και το κόμμα θα εξακολουθήσει να αποτελεί τον βασικό δεξιό πυλώνα της ελληνικής πολιτικής σκηνής, η Ν.Δ. πιθανότατα δεν θα καταφέρει να αυξήσει τη δύναμή της πέρα από το ένα τρίτο του εκλογικού σώματος. Η βασική αιτία είναι πως η Ν.Δ. είναι εσωτερικά διαιρεμένη μεταξύ του κυρίαρχου συντηρητικού στρατοπέδου και μιας μικρότερης, αλλά σημαντικής, ριζοσπαστικής εθνικιστικής φατρίας. Με το ΛΑΟΣ να έχει εξαφανιστεί στην πολιτική λήθη και τους ΑΝΕΛ να οδεύουν προς τα εκεί, υπάρχουν προς διεκδίκηση πολλές ψήφοι στα δεξιά της Ν.Δ., τις οποίες δεν θα μπορέσει να πάρει η Χ.Α.
Η δημιουργία ενός νέου λαϊκιστικού, ριζοσπαστικού δεξιού κόμματος είναι θέμα χρόνου και θα περίμενα να προέλθει από το εσωτερικό της Ν.Δ., ενδεχομένως από το περιβάλλον πρώην μελών του ΛΑΟΣ, όπως ο Μάκης Βορίδης. Λιγότερο προβλέψιμο είναι το μέλλον του Ποταμιού. Ανέκαθεν αντιμετώπιζαν δυσκολίες στην Ελλάδα τα κεντρώα φιλοευρωπαϊκά κόμματα, ενώ δεν βοήθησε η οικονομική κρίση. Ακόμη και αν οι ελίτ κατάφερναν να υπερβούν τις εσωτερικές διαιρέσεις τους, ή αν μπορούσε να προκύψει ένα πραγματικά νέο κόμμα, το μέλλον αυτού του νέου κεντρώου κόμματος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πορεία που θα έχουν τα δύο μεγάλα κόμματα. Αν είτε η Ν.Δ. ή ο ΣΥΡΙΖΑ κινηθούν προς μια πιο κεντρώα και φιλοευρωπαϊκή θέση, πολύ περισσότερο αν το κάνουν και τα δύο κόμματα, θα ανταγωνίζονται για το ίδιο τμήμα του εκλογικού σώματος που θα χρειάζεται απεγνωσμένα το νέο κόμμα ώστε να γίνει ο ρυθμιστής σε κυβερνήσεις συνεργασίας.
Βεβαίως, το πραγματικό ζήτημα είναι ο ΣΥΡΙΖΑ και ο πανίσχυρος σήμερα ηγέτης του, Αλέξης Τσίπρας. Η νέα προσφυγή στις κάλπες τού προσέφερε όλα όσα επιθυμούσε, δηλαδή ένα πολύ περισσότερο ομοιογενές κόμμα, στο οποίο κυριαρχεί απολύτως ο εσωτερικός κύκλος του Τσίπρα, ωστόσο ζει με δανεικό πολιτικό χρόνο. Η νίκη του ήταν περισσότερο ήττα των αντιπάλων του, κυρίως της Ν.Δ., οι οποίοι θα έχουν οργανωθεί καλύτερα μέχρι την επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Επιπροσθέτως, ο Τσίπρας έκανε εκλογές πριν ο ελληνικός λαός αντιμετωπίσει τις συνέπειες του τρίτου μνημονίου, γεγονός που σημαίνει ότι μπορούσε ακόμη να προβάλλει χωρίς κόστος την αμφίσημη θέση του για το μνημόνιο ειδικότερα και για την Ε.Ε. γενικότερα – «δεν το υποστηρίζω αληθινά, αλλά είναι το καλύτερο που μπορέσαμε να καταφέρουμε».
Τους επόμενους μήνες θα πρέπει να επιλέξει ο κ. Τσίπρας τι είδους κόμμα θέλει να κάνει τον ΣΥΡΙΖΑ. Πολλοί στην Ε.Ε. ελπίζουν ότι θα θελήσει να φτιάξει ένα σύγχρονο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, υπέρ του καπιταλισμού και της Ευρώπης. Ωστόσο υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι αυτό θα επιλέξει να κάνει. Στην πραγματικότητα, η επιλογή του κ. Τσίπρα να ξανακάνει κυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ αντί με το ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ ή με το Ποτάμι είναι σημάδι πως ο κ. Τσίπρας θέλει να φτιάξει ένα άλλο ΠΑΣΟΚ, το λαϊκιστικό κόμμα της πατριωτικής αριστεράς του Ανδρέα Παπανδρέου: οργισμένο στη ρητορική, ρεαλιστικό στην πράξη. Το πρόβλημα είναι ότι το αυθεντικό ΠΑΣΟΚ δεν είχε οικοδομηθεί τόσο πάνω στη ρητορική ή στην πολιτική, αλλά πάνω στις πελατειακές σχέσεις. Πράγμα που είναι δύσκολο να πετύχει κανείς εντός της σημερινής Ε.Ε., πολύ περισσότερο σε περιόδους λιτότητας και μικρότερου δημόσιου τομέα. Κοντολογίς, δεν είναι καθόλου σαφές το μέλλον της ελληνικής πολιτικής πέρα από τον εύλογο ισχυρισμό ότι η Ν.Δ. θα αποτελεί τον κυρίαρχο δεξιό πυλώνα ενός πολωμένου πολυκομματικού συστήματος με δύο σταθερά αλλά μικρά περιθωριακά κόμματα, το ΚΚΕ στα αριστερά και τη Χ.Α. στα δεξιά. Ολα τα υπόλοιπα εξαρτώνται από τον κ. Τσίπρα και σε ποιο ΠΑΣΟΚ θα θελήσει να μεταμορφώσει τον ΣΥΡΙΖΑ.
* Ο κ. Cas Mudde είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του «Λαϊκίστικα ριζοσπαστικά δεξιά κόμματα στην Ευρώπη» και «Λαϊκισμός στην Ευρώπη και την Αμερική» (Επίκεντρο).
