«Πριν από λίγο καιρό ήρθαν στην Κάλυμνο καθηγητές από το Πανεπιστήμιο του Greenwich για ένα project που ετοιμάζουμε. Με την ευκαιρία, λοιπόν, τους οδηγήσαμε στη λιμνοδεξαμενή του νησιού, που κατασκευάστηκε το 2002 αλλά δεν λειτούργησε ποτέ. Ζητήσαμε την άποψή τους. Οταν την είδαν, μας εξήγησαν ότι στο σημείο που έχει κατασκευαστεί δεν πρόκειται να γεμίσει ποτέ. “Γιατί δεν την κάνετε… ποδηλατοδρόμιο;”, μας αντιπρότειναν».
Ο δήμαρχος Καλύμνου, Γιάννης Γαλουζής, βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα πρόβλημα κοινό για αρκετά μικρά και μεγάλα νησιά. Από τις 47 λιμνοδεξαμενές (και μικρά φράγματα) που κατασκευάστηκαν από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης σε νησιά το 1996-2005, οι 12 (ποσοστό περίπου 25%) παρουσίασαν εξαρχής σοβαρά προβλήματα και με την εξαίρεση μιας ή δύο, που επιδιορθώθηκαν, δεν γέμισαν ποτέ. Ετσι απέμειναν μια ανοιχτή μαύρη λακκούβα – μαύρη λόγω του χρώματος της μεμβράνης με την οποία σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις επιστρώνονται.
«Στη δική μας περίπτωση, πρόκειται για κακή επιλογή θέσης» λέει ο κ. Γαλουζής. «Μετά την ολοκλήρωση του έργου έγιναν κι άλλα συμπληρωματικά έργα, για να οδηγήσουν τα ρέματα προς τα εκεί. Αλλά η λιμνοδεξαμενή δεν μαζεύει περισσότερο νερό… από ένα ανοιχτό οικόπεδο τις ημέρες που βρέχει».
Στην περίπτωση της Τήλου, το πρόβλημα σίγουρα δεν ήταν η κακή θέση. «Για να μαζέψει νερό η λιμνοδεξαμενή έφτιαξαν κλειστούς αγωγούς για να κατέβει το νερό από το βουνό» λέει η δήμαρχος, Μαρία Καμμά-Αλειφέρη. «Το νερό όμως παρασέρνει χώμα, κλαδιά, πέτρες και οι αγωγοί δεν είχαν φρεάτια για να τους καθαρίζουμε. Eτσι πολύ σύντομα βούλωσαν και τώρα, μετά από τόσα χρόνια, είναι σαν να τους έχεις… τσιμεντώσει. Η λιμνοδεξαμενή, λοιπόν, γέμισε μόνο την πρώτη χρονιά, Τώρα όσο νερό μαζεύει από τις βροχές εξατμίζεται το καλοκαίρι».
Σε άλλες περιπτώσεις, οι δεξαμενές ήταν… τρύπιες. «Δεν γέμισε ούτε μια μέρα. Δεν έχει κατασκευαστεί σωστά και έτσι χάνει νερό. Κάποια στιγμή ήρθε ένα κλιμάκιο ειδικών από την Αθήνα και μας είπαν ότι θέλει νέα μελέτη για να φτιαχτεί» λέει ο δήμαρχος Νισύρου, Χριστοφής Κορωναίος για τη λιμνοδεξαμενή στη θέση Πάλοι. Ανάλογη η εικόνα και στους Λειψούς. «Η δεξαμενή παρουσίασε πρόβλημα από την αρχή, δεν συγκρατούσε το νερό. Για να τα αντιμετωπίσουν, έριξαν φορτηγά με πέτρες, που… έσκισαν τη μεμβράνη και έκαναν τα πράγματα χειρότερα» λέει ο δήμαρχος, Φώτης Μάγγος. «Η αλήθεια όμως είναι ότι ήμασταν τυχεροί. Με τα χρόνια το έδαφος “κάθισε” και έτσι πέρυσι για πρώτη χρονιά γέμισε η μισή δεξαμενή. Φέτος, με τη βοήθεια ιδιωτικής εταιρείας θα πραγματοποιηθούν έργα για να ενισχυθούν οι απορροές ομβρίων στο εσωτερικό της». «Το φράγμα χάνει νερό. Αρχικά προσπάθησαν να το αντιμετωπίσουν με τσιμεντοενέσεις, όμως δεν τα κατάφεραν» λέει ο δήμαρχος Λέρου, Μιχάλης Κόλλιας. «Πρόσφατα ολοκληρώθηκε μελέτη από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, που προτείνει να μετατραπεί το φράγμα σε λιμνοδεξαμενή με την επίστρωση μεμβράνης. Η μελέτη πήγε στην Περιφέρεια και η δαπάνη εκτιμάται σε 1- 1,2 εκατ. ευρώ».
Τα προβλήματα αυτά δεν αφορούν μόνο τα μικρά νησιά. Στην Κρήτη, όπου τα έργα ήταν σαφώς μεγαλύτερα λόγω κλίμακας, υπήρξαν σοβαρά προβλήματα σε τρεις περιπτώσεις. Στον δήμο Κισσάμου, για παράδειγμα, κατασκευάστηκαν δύο έργα, στους Αγιους Θεοδώρους και τη Χρυσοσκαλίτισσα. «Η λίμνη στους Αγίους Θεοδώρους λειτούργησε έως το 2011. Μετά όμως πάθαμε μεγάλη ζημιά: υποχώρησαν τρία σημεία και έφυγε όλο το νερό μέσα στη γη, 800.000 κυβικά!», λέει ο δήμαρχος, Θόδωρος Σταθάκης. «Στη Χρυσοσκαλίτισσα δεν λειτούργησε ποτέ. Λίγο αφότου τελείωσε, έπαθε καθίζηση. Μετά έκαναν τσιμεντοενέσεις, αλλά η λίμνη δεν μπορούσε να κρατήσει το νερό. Τώρα το υπουργείο εκπόνησε μελέτη αποκατάστασης, κόστους 4,5 εκατ. ευρώ. Εχουμε πολύ μεγάλο πρόβλημα γιατί είχαμε δύο δεξαμενές και τώρα δεν έχουμε καμία». Να σημειωθεί ότι η κατασκευή της λιμνοδεξαμενής στη Χρυσοσκαλίτισσα κόστισε 4,8 εκατ. ευρώ και στους Αγιους Θεοδώρους 2,8 εκατ. ευρώ. Ανάλογα… ταχυδακτυλουργικά συνέβησαν και στα Ανώγεια. «Η λιμνοδεξαμενή στο Γονωμιό λειτούργησε για αρκετά χρόνια. Μέχρι που άνοιξε μια τρύπα και έφυγαν μέσα 300.000 κυβικά νερού. Οπως μας είπαν, έχει σπηλαιώσεις από κάτω. Το ίδιο είχε ξανασυμβεί και πριν από μερικά χρόνια. Τώρα αναζητούμε τρόπο να την επισκευάσουμε» λέει ο δήμαρχος, Μανώλης Καλλέργης. Αξίζει να σημειωθεί ότι η θέση της λιμνοδεξαμενής Γονωμιού δημιουργήθηκε… με το μπάζωμα δύο βαράθρων, τα οποία μάλιστα είχαν χαρτογραφηθεί. Το κόστος της δεξαμενής; 2,4 εκατ. ευρώ.
Εργα που κατέστρεψαν φυσικούς υγρότοπους
Δεν υπήρχαν όμως παντού προβλήματα. Σε πολλές περιπτώσεις, οι λιμνοδεξαμενές λειτούργησαν όπως είχαν σχεδιαστεί, δημιουργώντας ένα επιπλέον απόθεμα νερού που με τα χρόνια έγινε ακόμα πιο πολύτιμο. Ηταν όμως η καλύτερη επιλογή; «Πρώτα κατέστρεψαν τα φυσικά υγροτοπικά συστήματα, που βοηθούσαν στον εμπλουτισμό των υδροφορέων των νησιών. Και έπειτα, για να τα αναπληρώσουν κατασκεύασαν λίμνες, πολλές από τις οποίες “αστόχησαν” από την αρχή: δεν γέμισαν νερό, ενώ αποτελούσαν παγίδες θανάτου για τα άγρια ζώα που γλιστρούσαν μέσα στις μεμβράνες και δεν μπορούσαν να βγουν» λέει ο κ. Θάνος Γιαννακάκης, συντονιστής του προγράμματος νησιωτικών υγροτόπων της WWF. «Το χειρότερο είναι ότι σπαταλήθηκαν τεράστια ποσά και οι υπεύθυνοι για τις κακοτεχνίες ή τις κακές μελέτες δεν αναζητήθηκαν ποτέ».
Να σημειωθεί ότι οι 12 προβληματικές λιμνοδεξαμενές κόστισαν συνολικά 23,6 εκατ. ευρώ, χωρίς να συνυπολογιστούν όλα τα συμπληρωματικά έργα που έγιναν ανά τα έτη για την επισκευή τους.
«Δεν θα βρεις δήμαρχο που να έχει λιμνοδεξαμενή και να μην έχει πρόβλημα», λέει η δήμαρχος Τήλου. «Δεν υπάρχουν πιο άχρηστα έργα. Εμάς έμεινε ένα μαύρο πράγμα στη μέση του κάμπου και δεν ξέρουμε τι να το κάνουμε. Μακάρι να μπορούσαμε να το εξαφανίσουμε με κάποιο τρόπο, ή να γίνει υγρότοπος».
