Στις παλιές διαφημίσεις ο επιθετικός προσδιορισμός «επαναστατικό», που συνόδευε από απορρυπαντικά έως μπριγιαντίνες και λοσιόν κατά της φαλάκρας, εθεωρείτο αρκούντως ελκυστικός ώστε να χρησιμοποιείται κατά κόρον. Αν δεν κάνω λάθος, έχω καιρό να τον ακούσω ή να τον δω. Τα προϊόντα προβάλλονται ως «χρήσιμα», κατάλληλα για να λύσουν διάφορα πρακτικά προβλήματα και να διευκολύνουν την καθημερινότητα, ακόμη κι αν στηρίζονται σε «επαναστατικές» τεχνολογικές ή επιστημονικές εφευρέσεις. Αυτό που ενδιαφέρει δεν είναι εάν είναι επαναστατικά, αλλά εάν χρησιμεύουν στον υποψήφιο καταναλωτή τους.
Σε αντίθεση με την πολιτική της καθ’ ημάς Ανατολής, όπου η λέξη «επανάσταση» λειτουργεί ως αυταξία. Παράδειγμα η δικτατορία των συνταγματαρχών. Οι ίδιοι τη βάφτισαν «επανάσταση», βρίσκοντας ότι η εύηχη λέξη θα τους έδινε κάποια λαϊκά ερείσματα, τα οποία τα απέκτησαν ως επαναστάτες, χαρίζοντας τα αγροτικά δάνεια και μοιράζοντας δεξιά κι αριστερά οικοδομικά. Μία από τις μάχες που έδωσε η ασθενική αντίσταση κατά της δικτατορίας είχε να κάνει και με το «βαφτιστικό» της 21ης Απριλίου. Οι αντίπαλοί της αρνιόνταν να τη δεχθούν ως επανάσταση. Ηταν πραξικόπημα.
Στην αρχαία Ελλάδα, η λέξη επανάσταση δεν υπήρχε. Υπήρχε η λέξη «στάση», που είχε αρνητική σημασία αφού σήμαινε τον διχασμό της πόλης, ο εμφύλιος, που στην Αθήνα αντιμετωπιζόταν ως ο χειρότερος εφιάλτης της δημοκρατίας. Η «στάση» και η «τυραννία» αντιμετωπίζονταν ως το τελευταίο σκαλοπάτι πριν από την απόλυτη καταστροφή. Υπήρχε και η «μετάσταση», η απότομη μεταβολή του πολιτεύματος – λέξη που σήμερα χρησιμοποιείται για την επίθεση του καρκίνου στα όργανα του σώματος. Το κίνημα των ολιγαρχικών το 411 π.Χ., το τελευταίο επεισόδιο στην Ιστορία του Θουκυδίδη, χαρακτηρίζεται «μετάστασις».
Η Αθηναϊκή Δημοκρατία δεν προέκυψε από κάποιο επαναστατικό κίνημα. Σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στη Γαλλία τον 18ο αιώνα, στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ. δεν ξεσηκώθηκε ο λαός για να διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Και ο Κλεισθένης, στο τέλος του 6ου αιώνα, και ο Εφιάλτης, και ο Περικλής τον επόμενο ήσαν αριστοκράτες που πήραν την απόφαση να διευρύνουν το εκλογικό σώμα στην Εκκλησία και να περιορίσουν τις αρμοδιότητες του αριστοκρατικού δικαστηρίου, του Αρείου Πάγου. Η Αθήνα για να διαχειρισθεί το μέγεθός της και την ηγεμονία της, η οποία στηριζόταν στον στόλο, έπρεπε να αποφασίζει λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τους φτωχότερους πολίτες της, στους οποίους στηριζόταν και η ναυτική της δύναμη. Οι θήτες ήσαν κωπηλάτες στις τριήρεις. Μια επαναστατική επινόηση, η οποία όμως δεν προέκυψε από κοινωνική επανάσταση.
Το ειδύλλιο της σύγχρονης Ελλάδας με τη λέξη επανάσταση –αδιακρίτως– χρωστάει πολλά στο γεγονός ότι η ύπαρξή της προέκυψε από μιαν «επανάσταση». Εμπνευσμένοι από τη Γαλλία, οι Ελληνες επαναστάτησαν κατά του οθωμανικού ζυγού. Ηταν μια καθαρά κοινωνική επανάσταση προσπαθούν να μας πείσουν οι Κορδάτοι του κόσμου τούτου. Δεν έχει σημασία αν, σε αντίθεση με τους Ιακωβίνους, οι δικοί μας ορκίζονταν στο όνομα της Αγίας Τριάδας και προσκυνούσαν στα εικονίσματα ζητώντας ευλογία για τα όπλα τους. Ούτε, εννοείται, μας ενδιαφέρει η φρίκη που έσπειραν ο Ροβεσπιέρος και η κατάχρηση της γκιγιοτίνας.
Το κλουβί με τους επαναστάτες. Από τον Μακρυγιάννη της 3ης Σεπτεμβρίου ώς τον Αρη Βελουχιώτη, τον Τσε Γκεβάρα, via Λένιν, Στάλιν και λοιπών, η λέξη λειτούργησε ως πυρήνας του εθνικολαϊκισμού που μας κυβερνάει σήμερα. Πόση κοινωνική ανοχή κέρδισαν οι κατά συρροήν δολοφόνοι της «17 Νοέμβρη» που ανήρτησαν στον θυρεό τους την έκφραση «επαναστατική οργάνωση»; Και πόσοι συμπολίτες μας, απόφοιτοι της Μέσης Εκπαίδευσης, πιστεύουν ακόμη πως η δημοκρατία αποκαταστάθηκε στη χώρα μας από τις επαναστατικές διαδικασίες στο Πολυτεχνείο; Η λέξη επανάσταση δεν έχει πολιτική σημασία στα νέα ελληνικά.
Εχει ηθική σημασία. Η επαναστατική βία είναι με το μέρος του καλού, ενώ η «άλλη» είναι με το μέρος του Δράμαλη. Οι κρεμάλες που κράδαιναν όσοι ζητούσαν να καεί η Βουλή στην πλατεία των «Αγανακτισμένων» αντλούσαν το ηθικό τους έρεισμα από την πίστη ότι η Ελλάδα πρέπει να επαναστατήσει για μία ακόμη φορά. Αυτήν τη φορά εναντίον της Ευρώπης.
Επανέρχομαι στον αρχικό συλλογισμό του κειμένου περί διαφημίσεων διαφόρων επαναστατικών καταναλωτικών προϊόντων. Η επαναστατική πολιτική, την οποία επικαλέστηκε η ριζοσπαστική αριστερά «ενάντια στην τρόικα, στους τοκογλύφους» και λοιπά δαιμόνια, ήταν ένα πρώτης τάξεως προκάλυμμα. Οπως είπα στην αρχή, η σύγχρονη διαφήμιση επιλέγει τη χρησιμότητα των προϊόντων που διαφημίζει απέναντι στον «επαναστατικό» τους χαρακτήρα. Συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο με τον πολιτικό λόγο του εθνικολαϊκισμού. Προβάλλοντας το ηθικό πλεονέκτημα του επαναστατικού της χαρακτήρα, θεωρεί ότι δεν οφείλει να λογοδοτήσει για τη χρησιμότητα της πολιτικής της, για την αδυναμία της να καταπολεμήσει το τέρας της ανεργίας για παράδειγμα.
Ο Καμύ ορίζει την επανάσταση ως θυσία του παρόντος στο όνομα κάποιου απροσδιόριστου μέλλοντος. Υπήρξε και ο ίδιος θύμα με τον τρόπο του τού πολέμου για την ανεξαρτησία της Αλγερίας και έζησε τη φρίκη ενός μεγάλου μέρους του «Αιώνα των Επαναστάσεων». Είναι το θετικό ενός σχεδόν χρόνου συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ. Κατάφεραν χωρίς επαναστατικές διαδικασίες να φθείρουν ανεπανόρθωτα τη λάμψη που είχε το γκάτζετ «επανάσταση» στη δημοκρατική ψυχή του λαού μας. Ενα γκάτζετ που διατηρεί πάντα τα δικαιώματά του στη μνησικακία και την εκδικητικότητα εννοείται.
