Δεν ξέρω ακριβώς γιατί πτώχευσε η Ηλεκτρονική Αθηνών αφήνοντας 450 ανθρώπους στον δρόμο. Διαβάζω ότι είχε μεγάλα ανοίγματα, ήταν υπερχρεωμένη, όμως είχε κλείσει ένα πλάνο αναδιάρθρωσης, το οποίο τα capital controls αχρήστευσαν. Οι ξένοι προμηθευτές την εγκατέλειψαν, οι τράπεζες μπήκαν σε καταστροφική περιδίνηση, η επιχείρηση ποτέ δεν συνήλθε από τις σωρευμένες ζημίες. Διάβασα ότι πριν πτωχεύσει εξασφάλισε την πληρωμή των εργαζομένων και το δώρο του Πάσχα – αντίθετα από την πρακτική άλλων επιχειρήσεων που πτωχεύουν αφού επί μακρόν είχαν αφήσει τους εργαζομένους απλήρωτους.
Το τέλος μιας επιχείρησης είναι ένας μικρός θάνατος για τους ανθρώπους της. Για τους ιδιοκτήτες, τα στελέχη, τους εργαζομένους, έχει συχνά το βάρος απώλειας οικείου προσώπου. Ακόμα κι αν στη μακροκλίμακα αποτελεί μέρος μιας «δημιουργικής καταστροφής» – επιχειρήσεις κλείνουν, άλλες ανοίγουν. Ομως εδώ επιχειρήσεις κυρίως κλείνουν, ελάχιστες ανοίγουν. Η δημιουργική καταστροφή είναι καταστροφή σκέτη.
Πέρα από τα στερεότυπα, υπάρχει το μεγάλο ερώτημα: ως κυβέρνηση, ως υπεύθυνη πολιτική δύναμη, τι κάνεις; Κατ’ αρχάς, κάνεις τα πάντα για να εξασφαλίσεις περιβάλλον σταθερότητας. Δείτε τους αριθμούς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομίας (ΓΕΜΗ), το α΄ τρίμηνο του 2016 διαγράφηκαν από το γενικό εμπορικό μητρώο 10.900 εταιρείες (αύξηση 75% από το 2015!). Ο ρυθμός αύξησης των διαγραφών είχε σχεδόν μηδενιστεί ή ήταν αρνητικός κατά το α΄ τρίμηνο 2015, 2014 και 2013. Αντίστοιχα, το α΄ τρίμηνο 2015 συστάθηκαν 7.100 εταιρείες, έναντι 8.900 το α΄ τρίμηνο 2015, και 11.000-12.000 για το α΄ τρίμηνο κάθε έτους 2012, 2013 και 2014. Οι αριθμοί δείχνουν ότι οι επιλογές της κυβέρνησης Τσίπρα (η φαρσική «διαπραγμάτευση» του 2015, το βοναπαρτικό δημοψήφισμα, τα μοιραία capital controls) υπήρξαν τοξικές για την επιβίωση επιχειρήσεων ή τη δημιουργία νέων. Γι’ αυτό η ανεργία παραμένει καθηλωμένη στο 24%.
Κάθε αποτυχημένη πολιτική πλαισιώνεται από έναν χρεοκοπημένο τρόπο σκέψης. Διαβάστε την ανακοίνωση του «τμήματος Εργατικής Πολιτικής ΣΥΡΙΖΑ» για την Ηλεκτρονική Αθηνών. «Η διοίκηση της εταιρείας μπορεί και πρέπει… να προχωρήσει σε ανάκληση της απόφασής της και στις απαραίτητες νομικές διαδικασίες για επαναλειτουργία της επιχείρησης». Ζητεί ο ΣΥΡΙΖΑ «να υπάρξουν οι απαραίτητες νομοθετικές ρυθμίσεις, ώστε οι βασικοί μέτοχοι μιας εταιρείας να είναι υπεύθυνοι με την προσωπική τους περιουσία για οφειλές σε εργαζόμενους…». Ζητεί η κυβέρνηση να «διευρύνει το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο για την αυτοδιαχείριση πτωχευμένων επιχειρήσεων, ώστε να διευκολύνονται πιθανές συνεργατικές πρωτοβουλίες των εργαζομένων της υπό πτώχευση επιχείρησης». Ετσι λοιπόν, στην αλήστου μνήμης κατάργηση των μνημονίων «με ένα νόμο και ένα άρθρο», προστίθεται τώρα μια νέα επαναστατική δέσμη λύσεων για την οικονομική κρίση: θα καταργηθεί η διάκριση κεφαλαιουχικών και προσωπικών εταιρειών, θα απαγορευθεί στις νεκρές επιχειρήσεις να πτωχεύουν, και έτσι κανείς δεν θα μένει άνεργος! Ιδιοφυές. Αξίζει ξεχωριστή μνεία στη νέα αντικαπιταλιστική βίβλο «Ο Μινώταυρος του νεοφιλελευθερισμού».
Το μεγαλύτερο οικονομικό πρόβλημα της χώρας είναι το 1,2 εκατομμύριο άνεργοι. Το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα είναι η φτώχεια και η περιθωριοποίηση των 900.000 μακροχρόνια ανέργων, τέσσερα πέμπτα από τους οποίους δεν έχουν καμία προστασία. Μια αριστερή κυβέρνηση θα είχε μια έμμονη ιδέα: πώς θα κινήσει ξανά την οικονομία δημιουργώντας βιώσιμες θέσεις εργασίας. Πώς θα καταστήσει τη χώρα ελκυστική για μαζικές νέες επιχειρήσεις και επενδύσεις.
Η επιτυχής αντιμετώπιση της παγκοσμιοποίησης (προς όφελος της εργασίας και της απασχόλησης) σημαίνει ευελιξία μετακίνησης πόρων, κεφαλαίων, εργαζομένων – μεταξύ επιχειρήσεων και μεταξύ κλάδων. Μια επιχείρηση επιτυχημένη, σε μια συγκυρία υψηλών εξωτερικών ελλειμμάτων και καταναλωτικού δανεισμού (όπως η Ηλεκτρονική έως το 2009), παύει πιθανόν να είναι βιώσιμη στη Μεγάλη Κρίση. Αυτός είναι ο καπιταλισμός. Επιχειρήσεις και κλάδοι καταρρέουν διαρκώς, και άλλοι γεννιούνται στη θέση τους. Τι κάνει μια υπεύθυνη κυβέρνηση; Δεσμεύει πολύτιμους πόρους για να κρατά στον αναπνευστήρα επιχειρήσεις-ζόμπι και την οικονομία σε μόνιμη στασιμότητα; Ή διευκολύνει τη μετακίνηση πόρων από κλάδους και επιχειρήσεις που πέθαναν σε αυτούς που γεννιούνται;
Το ιδεολογικό μοντέλο του ΣΥΡΙΖΑ έχει ένα ελάττωμα. Είναι αντικαπιταλιστικό αλλά έχει χτιστεί στην ιδέα ενός πλασματικού καπιταλισμού. Απαιτεί θέσεις εργασίας, αλλά δεν μπορεί να χωνέψει ότι αυτές δημιουργούνται από ριψοκίνδυνους (όμως όχι απαραίτητα ανόητους) επιχειρηματίες που επιδιώκουν το κέρδος. Προϋποθέτει εταιρείες χωρίς ιδιοκτήτες, διατεταγμένες να λειτουργούν, να πληρώνουν, να αποζημιώνουν και να διορίζουν. Σαν τον ανόητο που κλείνει τα μάτια και θεωρεί ότι εξαφάνισε τον κόσμο, ρητορεύει εναντίον της παγκοσμιοποίησης αλλά λειτουργεί σαν αυτή να μην υπάρχει. Δεν μπορεί να χωνέψει ότι οι επιχειρήσεις που δεν έχουν εδώ προοπτική θα πάνε στη Βουλγαρία ή στην Κύπρο, και οι καλύτεροι επαγγελματίες –όσοι έχουν εναλλακτικές– θα φύγουν από τη χώρα. Αντιμετωπίζει τα κέρδη ως ύποπτα και άξια τιμωρητικής φορολόγησης, αλλά και τις ζημίες ως προϊόν δόλου και λαμογιάς. Απαγορεύει στις αποτυχημένες εταιρείες να πεθάνουν, αλλά δεν αφήνει και νέες να γεννηθούν.
*Ο κ. Γ. Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης.
