Παιδιά κρατούσαν τη σημαία του Ισραήλ. Ωδές «διά τον Ασάφ» και ψαλμοί του Δαβίδ πλημμύριζαν τη συναγωγή. Χέρια άγγιζαν τις Μεζουζότ (μικροί παπυρικοί κύλινδροι προσευχής) ανάμεσα σ’ αυτά του Ραββίνου Ααρών Ισραέλ, του Αρχιραββίνου της Τουρκίας, Χαμάμ Μπασί Ισάκ Χαλέβα, της πρέσβεως του Ισραήλ, Ιρίτ Μπεν Αμπα.
Το Εχαλ Ακόντες (το ιερό) άνοιξε ξανά. Υμνοι συνόδευαν την περιφορά του Σεφέρ Τορά. Πιστοί ακουμπούσαν το Σεφαρίμ, φιλούσαν τα δάχτυλά τους. Προσευχές, σεφαραδίτικα τραγούδια (Marty Eisenstain), η Ατίκβα (Ελπίδα) –εθνικός ύμνος των Εβραίων–, χαιρετισμοί επισήμων με ευχές για ειρήνη. Τελετές με βαθιές ρίζες από τους απογόνους σεφαραδιτών, αναβίωσαν στη διπλή γιορτή των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που εγκαινίασαν την ανακαινισμένη Συναγωγή Μοναστηριωτών την ημέρα της ανεξαρτησίας του κράτους του Ισραήλ (14 Μαΐου).
Ογδόντα εννέα χρόνια από την ίδρυσή της, η συναγωγή της οδού Συγγρού, η μοναδική που απέμεινε από τις καταστροφές της ναζιστικής κατοχής κι έμελλε να γίνει το σύμβολο της μεταπολεμικής αποδεκατισμένης εβραϊκής κοινότητας, στα δεύτερα εγκαίνιά της λαμποκοπούσε. Εξωτερικά και εσωτερικά. Νέα χρώματα και φινιρίσματα τονίζουν την αρχική διακόσμηση, τα συμβολικά της χαρακτηριστικά (αστέρι του Δαβίδ, επτάφωτη λυχνία), την κύρια όψη της που φέρει βυζαντινές και ανατολίτικες επιδράσεις.
Η αρχιτεκτονική ομάδα (Ηλίας Β. Μεσσίνας, Δημήτρης Ραΐδης, Αλέξανδρος Κουλουκούρης) που ανέλαβε την αποκατάστασή της (υλοποιήθηκε χάρη στην υποστήριξη της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και του Herb Simon μέσω του Herbert Simon Family Foundation που εδρεύει στις ΗΠΑ) με ήπιες καλλιτεχνικές παρεμβάσεις ανέδειξε τον εκλεκτικιστικό χαρακτήρα στην ισόγεια κύρια αίθουσα της προσευχής, τα διακοσμητικά μοτίβα, τις τοιχογραφίες του γυναικωνίτη (Εζράτ νασίμ), τα χρωματιστά βιτρό στα παράθυρα, τις μαρμάρινες επενδύσεις.
Νέα ανοίγματα – παράθυρα φωτίζουν τον χώρο, ενώ ένας μικρός εκθεσιακός χώρος διηγείται την ιστορία και φυλάσσει ιερά αντικείμενα: Βιβλία προσευχών του 18ου και 19ου αιώνα με μια έκδοση του 1876 που διασώθηκε από το Γκέτο της Βαρσοβίας, περίτεχνες επιτοίχιες μεζουζότ τύπου σεφαράντ και εσκενάζ, δύο μαρμάρινες 10 εντολές που στόλιζαν την κεντρική αψίδα της συναγωγής και αφαιρέθηκαν μετά την κατάρρευσή τους από τον σεισμό.
Ο χρόνος είχε απαλείψει τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. «Το κτίριο ως το κέντρο της εβραϊκής ζωής, δεν είχε ένταση. Η προσέγγισή μας ήταν να ξυπνήσει η ιστορικότητά του. Οι αλλαγές είναι όλες αναστρέψιμες. Δεν αγγίξαμε τίποτα από τα στοιχεία του. Απλώς τα αναδείξαμε διατηρώντας τη λιτότητά του», εξηγεί στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Ηλίας Μεσσίνας. «Εμπνευστήκαμε την αναβάθμιση από συναγωγές της Ευρώπης, της ΠΓΔΜ και της Τουρκίας», που επίσης αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τον αρχικό σχεδιασμό της συναγωγής από τον αρχιτέκτονα Ελι Ερνέστο Λεβί. Χτίστηκε το 1926 από Εβραίους Μοναστηριώτες (σημερινή Μπίτολα της ΠΓΔΜ), οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με βασική δωρήτρια την οικογένεια Αροέστη. Ηταν μία από τις 59 συναγωγές και μιντρασίμ (προσευχητάρια) που λειτουργούσαν στην ευημερούσα προπολεμική κοινότητα των 50.000 Εβραίων. Γλίτωσε από την καταστροφή χάρη στον Ερυθρό Σταυρό, που τη μετέτρεψε σε αποθήκη στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Εκεί κατέφυγαν οι πρώτοι επιζώντες και οι ελάχιστοι διασωθέντες από χριστιανικές οικογένειες, εκεί θρήνησαν τα θύματα του Ολοκαυτώματος, εκεί ξαναέστησαν την κοινότητα για να τη διατηρήσουν ζωντανή παρά την απώλεια του 96% των μελών της.
«Αυτή η συναγωγή αποτελεί κομμάτι της ταυτότητας όλων των μεταπολεμικών γενεών, είναι το σπίτι μας, η ιστορία μας, το μέλλον μας», έλεγε ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαβίδ Σαλτιέλ. Η ανάδειξή της, πρόσθεσε ο Γιάννης Μπουτάρης, είναι «ένα λιθαράκι στην προσπάθεια να ξεσκεπάσουμε την ιστορία των Εβραίων συμπολιτών μας. Θα συνεχίσουμε την αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης με τη δημιουργία Μουσείου Ολοκαυτώματος και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που θα διδάσκουν στο μέλλον τη μεγάλη απώλεια της Θεσσαλονίκης».
