Μπορεί να πήρε λιγότερες ψήφους από τη Χίλαρι Κλίντον, ωστόσο, χάρη στο επικρινόμενο πλην ασάλευτο εκλογικό σύστημα, ο Ντόναλντ Τραμπ κατάφερε να εκλεγεί 45ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Αν η κ. Κλίντον προσωποποίησε την πιο λαθεμένη επιλογή υποψηφίου που θα μπορούσαν να σκεφτούν ποτέ οι Δημοκρατικοί, που σπατάλησαν το μισό τους κεφάλαιο για να πολεμήσουν τον Μπέρνι Σάντερς, ο κ. Τραμπ, με μπίζνες στον μισό πλανήτη παρότι δηλώνει αντίπαλος της παγκοσμιοποίησης, προσωποποιεί ό,τι αντιπαθητικότερο πολιτικά βγήκε τα τελευταία χρόνια από τη μηχανή της δημαγωγίας, και μάλιστα στην κυνικότερη, την αμοραλιστικότερη εκδοχή της. Σχολιαρόπαιδο θα αποδεικνυόταν ο Κλέων μπροστά σ’ ένα μεγιστάνα που κηρύσσει με την ανεμελιά πεισματικά ανώριμου ανθρώπου τη μισαλλοδοξία, τον ρατσισμό, τον σεξισμό, τον τραμπ-ουκισμό κατά των μειονοτικών και των ασθενεστέρων. Την ελαφρότητά του την πιστοποιεί και η μανία του για τη συνωμοσιολογική ερμηνεία των ανθρωπίνων, που τον έχει οδηγήσει σε παιδαριώδεις ακρότητες. Οπως όταν διατεινόταν πως οι δημοσιογράφοι πείραζαν τα μικρόφωνά του στα ντιμπέιτ, γι’ αυτό και έχανε στη μάχη των εντυπώσεων. Ή ότι η αντίπαλός του ήταν φορτωμένη αναβολικά, γι’ αυτό και απαιτούσε να γίνει ντόπινγκ κοντρόλ και στους δύο.
Αραγε όσοι τελικά τον ψήφισαν, τα πίστευαν όλα όσα έλεγε και μέχρι κεραίας; Αμέσως μετά την εκλογή του, αναπτύχθηκε διεθνώς η «θεωρία της απαλλαγής», για να της δώσω ένα όνομα. Κάπως έπρεπε να κατευναστεί ο φόβος και να ξορκιστεί το κακό που σοκάρισε την υφήλιο, εξαιρουμένων των όπου γης ακροδεξιότατων, που κατενθουσιάστηκαν (η Λεπέν, ο Φάρατζ, η Χ.Α.). Εξ ου και η θεωρία της απαλλαγής, η οποία ουσιαστικά επιχειρεί να δώσει κάποιο άλλοθι στους Αμερικανούς που προσυπέγραψαν το «ευαγγέλιο Τραμπ», να μετριάσει τη ευθύνη τους και να πείσει ότι το μαύρο είναι γκρίζο. Τι ισχυρίζεται; Χονδρικώς το εξής: Εκτός από τα μέλη και τους οπαδούς της Κου Κλουξ Κλαν, εκτός από τους φανατικότερους θρησκόληπτους και τους πιο φετιχιστές κουμπουρολάγνους, εκτός τέλος πάντων από τους καραμπινάτους φασίζοντες και ρατσιστές (σαν κι αυτούς της «βαθιάς Αμερικής» που συνεχίζουν να αποκαλούν τη Μισέλ Ομπάμα «πίθηκο με τακούνια»), οι υπόλοιποι επέλεξαν τον Ντόναλντ Τραμπ από οργή μεν, αλλά γνωρίζοντας ότι δεν θα πράξει όλα όσα υποσχόταν προεκλογικά: Δεν θα υψώσει τείχος ανάμεσα στις ΗΠΑ και στο Μεξικό· δεν θα απελάσει εκατομμύρια μετανάστες· δεν θα απαγορεύσει την είσοδο των μουσουλμάνων· δεν θα καταργήσει τη στοιχειώδη μέριμνα για τους ανασφάλιστους, που συνιστά το ObamaCare· δεν θα αποσύρει τη χώρα του από την πρόσφατη συμφωνία των Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, η οποία πάντως κατά τους τραμπιστές «δεν υπάρχει, είναι ψέμα κάποιων αλαφροΐσκιωτων επιστημόνων»· δεν… δεν…
Κατά συνέπεια, συνεχίζουν να λένε οι θεωρητικοί της απαλλαγής (και, από μέσα μας, κακά τα ψέματα, όλοι όσοι δυσκολευόμαστε να δούμε τον πλανήτη να παίρνει μορφή Τραμπ), έχουμε να κάνουμε απλώς με απελπισμένους από την ανεργία και οργισμένους από την ανασφάλεια ανθρώπους, οι οποίοι, ταραγμένοι και όχι νηφάλιοι, πήραν την απόφαση να πολεμήσουν το σύστημα, πραγματικό ή μυθοποιημένο. Και να το πολεμήσουν ποντάροντας σε έναν ακρογωνιαίο λίθο του οικονομικού αμερικανικού συστήματος, και μάλιστα όχι ιδιαιτέρως νομοταγή, όπως ο ίδιος περήφανα ανακοινώνει σε εκατομμύρια τηλεθεατές. Και επιπλέον σε έναν στυλοβάτη του τηλεοπτικού συστήματος, μια και ο κ. Τραμπ, με το ριάλιτι σόου στο οποίο πρωταγωνιστούσε επί χρόνια, αντιμετωπίζοντας «μαθητευόμενους» με θεατρινίστικη σκαιότητα, είχε γίνει οιονεί μέλος σχεδόν όλων των αμερικανικών οικογενειών, που, όπως κι εμείς εδώ, έχουν σαν τζάκι τους την τηλεοπτική εστία.
Το «θεώρημα της απαλλαγής», δηλαδή της εκ προοιμίου μειωμένης ευθύνης των ψηφοφόρων, ισχύει στην περίπτωση του Ντόναλντ Τραμπ όσο κι όταν το χρησιμοποιούμε προσαρμοσμένο στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής. Γιατί κι εδώ αρκετοί επιμένουν να απαλείφουν το ιδεολογικό πρόσημο της ψήφου προς τη Χ.Α. και να αμβλύνουν την ιδιάζουσα πολιτική της σημασία, ισχυριζόμενοι πως όσοι την ψηφίζουν δεν συμμερίζονται όλες τις απόψεις της· απλώς είναι θυμωμένοι, και μάλιστα «κατά του συστήματος». Και προσπερνούν ασυγκίνητοι οι αλλοθιδότες ακόμα και το γεγονός ότι ο «θυμός» αυτός δεν εκδηλώθηκε με χρώμα φαιό μόνο άπαξ. Τη δεύτερη, την τρίτη φορά, και η πιο «θυμωμένη» ψήφος γίνεται συνειδητή, ενεπίγνωστη.
Ακόμη λοιπόν και αν υποθέσουμε πως οι μισοί ψηφοφόροι του Ντόναλντ Τραμπ (εντελώς σχηματικά: οι λιγότερο λευκοί από τους λευκούς) πήραν το μέρος του δίχως να συνυπογράφουν όλα όσα απεχθή λέει, μόνο και μόνο για να στείλουν ένα μήνυμα στις ελίτ, η διαφθορά των οποίων φθείρει βαριά τη δημοκρατία, το πράμα δεν αλλάζει σοβαρά: Μπορεί να μην είναι ρατσιστές, δεν καταδίκασαν όμως τον ρατσισμό του κροίσου, αλλά τον διευκόλυναν και τον ενέκριναν· του έδωσαν κοινωνικό έρεισμα και πολιτική νομιμοποίηση με την ψήφο που του προσέφεραν σε εκλογές οι οποίες είχαν πάνω-κάτω τον χαρακτήρα δημοψηφίσματος.
Μπορεί να μην είναι σεξιστές, αλλά επιβράβευσαν και δεν αποδοκίμασαν τον τρόπο που αντιμετωπίζει (δημοσίως ή ημιδημοσίως) τις γυναίκες: όπως οι κυνηγοί τα θηράματά τους. Μπορεί να μη συμφωνούν με την περιστολή δικαιωμάτων και ελευθεριών, όμως του έδωσαν το ελεύθερο να τις περιστείλει ή να τις περιφρονήσει. Μπορεί να μην αποδέχονται τις ιδέες του στο σύνολό τους, αλλά ψηφίζοντάς τον έδωσαν κύρος, βάρος, αέρα στις ιδέες αυτές. Τις απάλλαξαν, μερικώς έστω και προσωρινά, από την κραυγαλέα αντιδημοκρατικότητά τους. Και τις κατέστησαν ηγεμονικές στη μητρόπολη, στη Ρώμη, στο «Κέντρο-Α», άρα παραδειγματικές για την περιφέρεια.
Στη γερασμένη Ευρώπη μας πάντως, όπου το «Κέντρο-Β» (Βερολίνο και Βρυξέλλες) πνίγει τις περιφερειακές δημοκρατίες, δεν περιμέναμε να πάρουμε γραμμή από τους Αμερικανούς. Εδώ ο τραμπισμός εμφανίστηκε προ Τραμπ. Με τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι για παράδειγμα, μια πρώιμη εκδοχή του Αμερικανού υπερλαϊκιστή. Αλλά και με τον ακροδεξιάς κοπής αντιπροσφυγικό-αντιμεταναστευτικό σωβινισμό, που ύψωσε τα τείχη του πριν καν τα σκεφτεί ο Ντόναλντ Τραμπ. Ή με τον πόλεμο κατά του κοινωνικού κράτους –των λειψάνων του έστω–, ένα πεδίο στο οποίο ο κ. Τραμπ έρχεται και πάλι δεύτερος. Αν δεν παραδεχτούμε πως υπήρξαμε πρωτοπόροι, δεν θα βρούμε τρόπο να στηρίξουμε τη φθίνουσα δημοκρατία. Ας μην εφαρμόζουμε το θεώρημα της απαλλαγής και για την αφεντιά μας.
