Την ώρα που η κρίσιμη αναγκαιότητα δράσης κατά της κλιματικής αλλαγής αμφισβητείται ξανά, ιδιαίτερα ύστερα από την ανάληψη της νέας κυβέρνησης στις ΗΠΑ υπό την προεδρία Τραμπ, μια αποκαλυπτική έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος αποκαλύπτει πως η κλιματική αλλαγή είναι ήδη εδώ, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές και θανάτους, ενώ το μέλλον δεν είναι καθόλου ευοίωνο, εάν δεν παρθούν μέτρα. Μάλιστα, η περιοχή μας, η περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου θεωρείται από τις πλέον ευαίσθητες και εύθραυστες όσον αφορά την κλιματική ισορροπία. Συγκεκριμένα, το κόστος των συνεπειών ακραίων καιρικών φαινομένων (συμπεριλαμβάνονται και τα γεωφυσικά φαινόμενα σεισμών και ηφαιστείων) στις χώρες-μέλη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος από το 1980 μέχρι το 2013 υπολογίζονται σε περισσότερα των 400 δισ. ευρώ! Μάλιστα, ενώ τη δεκαετία του 1980-1990 το κόστος ήταν 7,6 δισ. το έτος, τη δεκαετία του 2000-2010 διπλασιάστηκε σχεδόν, φθάνοντας τα 13,7 δισ. ευρώ! Από το σύνολο των απωλειών, το 82% οφείλεται σε καιρικά φαινόμενα, ενώ το 18% σε γεωφυσικά (σεισμοί και ηφαίστεια).
Τα πιο καταστροφικά φαινόμενα ήταν οι πλημμύρες στην κεντρική Ευρώπη το 2002 (οι ζημιές υπολογίζονται σε 20 δισ. ευρώ), η ξηρασία και οι καύσωνες του καλοκαιριού του 2003 (16 δισ.) και η χειμερινή καταιγίδα Lothar το 1999. Η πιο θανατηφόρα κατάσταση όμως είναι οι καύσωνες, αφού αν και αποτελούν το 1% των περιστατικών, έχουν προκαλέσει το 67% των απωλειών.
Συνολικά, έχουν καταγραφεί από τον ΕΟΠ από το 1980-2013, 4.443 περιστατικά ακραίων καιρικών-φυσικών φαινομένων, εκ των οποίων το 41,3% είναι μετεωρολογικά (καταιγίδες), το 33,3% υδρολογικά (πλημμύρες κ.λπ.), το 14,7% κλιματολογικά (κύματα ψύχους, ξηρασίες, δασικές πυρκαγιές), το 9,9% γεωφυσικά, ενώ το 0,8% καύσωνες. Οι συνολικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές υπολογίζονται στο διάστημα αυτό σε 111.211 άτομα, εκ των οποίων το 67% από καύσωνες και το 23% από σεισμούς. Το 4% των θανάτων οφείλεται σε πλημμύρες, ενώ από 3% έχουν προκαλέσει οι καταιγίδες και τα υπόλοιπα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Ειδικά για την Ελλάδα, υπολογίζεται πως οι συνολικές απώλειες είναι 7,435 δισ. ευρώ, λίγο παραπάνω από τον μέσο όρο, όσον αφορά τη σχέση με το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (0,12% της Ελλάδας, έναντι 0,10% συνολικά). Στην Εκθεση γίνεται αναφορά στις τεράστιες πυρκαγιές του 2007, όταν κάηκαν δάση τα οποία δεν είναι εύφλεκτα, γεγονός που αποδίδεται στην παρατεταμένη ξηρασία, έκφραση της κλιματικής αλλαγής.
Γιατί ο απολογισμός των 24 αυτών ετών συνδέεται από τον ΕΟΠ με την κλιματική αλλαγή; Δεν είχαμε πάντα έντονα καταστροφικά καιρικά φαινόμενα; Το ότι έχουν πυκνώσει τα ισχυρά καιρικά και μετεωρολογικά φαινόμενα και έχουν γίνει πιο σαρωτικά, δεν είναι τυχαίο. Συνδέεται από τους επιστήμονες με την απορρύθμιση του κλίματος, λόγω του ανθρωπογενούς φαινομένου του θερμοκηπίου. Αυτό εξάλλου καταγράφεται και με τον διπλασιασμό σχεδόν του ετήσιου κόστους από τη δεκαετία του ’80 στην πρώτη δεκαετία του 21ου αι., κατά την οποία έχουν πυκνώσει ανησυχητικά τα πιο ζεστά έτη. Εξετάζοντας το μέλλον, η Εκθεση του ΕΟΠ σημειώνει πως όλες οι ευρωπαϊκές περιφέρειες είναι ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, αλλά μερικές περιοχές θα βιώσουν πιο αρνητικές επιπτώσεις από άλλες. Η νότια και ΝΑ Ευρώπη αναμένεται να είναι ένα «hotspot» της κλιματικής αλλαγής, καθώς θα αντιμετωπίσει τον υψηλότερο αριθμό των αρνητικών επιπτώσεων. Ηδη, αντιμετωπίζει μεγάλη αύξηση στην εμφάνιση καυσώνων, μείωση των βροχοπτώσεων και των ροών των ποταμών, απειλείται από σοβαρή ξηρασία, χαμηλότερες αποδόσεις των καλλιεργειών, απώλεια της βιοποικιλότητας και δασικές πυρκαγιές. Η άνοδος της θερμοκρασίας δημιουργεί συνθήκες γεωγραφικής επέκτασης λοιμωδών νοσημάτων, μεγεθύνοντας τους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και ευημερία.
Οι παράκτιες περιοχές
Κλιματικό «hotspot» θεωρούνται επίσης οι παράκτιες περιοχές στα δυτικά της Ευρώπης, δεδομένου πως αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο πλημμυρών από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και πιθανές αυξημένες θύελλες. Η κλιματική αλλαγή οδηγεί και σε σημαντικές αλλαγές στα θαλάσσια οικοσυστήματα, ως αποτέλεσμα της οξίνισης των ωκεανών, λόγω της διαρκούς μεγαλύτερης συγκέντρωσης διοξειδίου του άνθρακα, με συνέπεια να φτωχαίνουν σε οξυγόνο. Οικοσυστήματα και ανθρώπινες δραστηριότητες στην Αρκτική θα επηρεαστούν έντονα, λόγω της ιδιαίτερα γρήγορης αύξησης της θερμοκρασίας του αέρα και της θάλασσας και της τήξης των χερσαίων και θαλάσσιων πάγων. Ολα αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη της συνολικής δράσης για την ανάσχεση και καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Δεν επιτρέπουν σκέψεις μήπως αποτελεί πολυτέλεια η αντιμετώπισή της. Πολυτέλεια (για λίγους) είναι η αγνόηση των σημαδιών και η συνέχιση του ρυπογόνου, καταστροφικού για την ανθρωπότητα και κερδοφόρου για λίγες πολυεθνικές εταιρείες, μοντέλου παραγωγής.
