Επί 72 χρόνια βρισκόταν «κρυμμένο» στον βυθό της Ικαρίας το δικινητήριο βομβαρδιστικό αεροσκάφος «Μάρτιν Μπάλτιμορ», μέχρι που μια ομάδα δυτών βούτηξε στα νερά του Μαγγανίτη και το εντόπισε σε βάθος 18 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Μπορεί η κατάδυση να διήρκεσε 45 λεπτά, όμως χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να συλλεχθούν όλες οι πληροφορίες που θα οδηγούσαν τους δύτες στο σωστό σημείο του βυθού. Ολη αυτήν την περίοδο, συγκέντρωναν στοιχεία από την Πολεμική Αεροπορία, φωτογραφίες από παλαιότερη κατάδυση στην περιοχή, ενώ παράλληλα ο οδηγός της ομάδας Δημήτρης Λεσσές κατέγραφε προφορικές μαρτυρίες από κατοίκους του χωριού.
«Στις 11 Ιουλίου, ημέρα της κατάδυσης, οι γέροντες του Μαγγανίτη ήταν εκεί για να μας αφηγηθούν την ιστορία όπως την έζησαν εκείνη την εποχή ως παιδιά», λέει στην «Κ» ο πρώην πρόεδρος αυτοδυτών Σάμου και συντονιστής της επιχείρησης Αλέξανδρος Μαλαγάρης, εξηγώντας τον σκοπό του εγχειρήματος: «Θέλαμε να φωτογραφίσουμε και να βιντεογραφήσουμε το “Μάρτιν Μπάλτιμορ”, να φέρουμε στην επιφάνεια την ιστορία του και να αποτίσουμε φόρο τιμής στο πλήρωμά του».
Το ιστορικό εύρημα αποτυπώθηκε στις εντυπωσιακές φωτογραφίες του τρίτου μέλους της ομάδας, Στέλιου Δεμερτζή. Στα λίγα λεπτά που είχαν στη διάθεσή τους, οι δύτες είδαν πώς το βομβαρδιστικό αεροσκάφος έγινε στο βάθος του χρόνου κομμάτι του βυθού και, αφού το θαύμασαν, άφησαν στο σημείο ένα δάφνινο στεφάνι προς τιμήν των αεροπόρων του. «Ο βυθός προστάτευσε το “Μάρτιν Μπάλτιμορ” από το 1945 μέχρι σήμερα. Η ευχή μας τώρα είναι η καλύτερη προστασία του από τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Ικαρίας», λέει ο Αλέξανδρος Μαλαγάρης.
Σύμφωνα με το αρχείο του Μουσείου Ιστορίας της Πολεμικής Αεροπορίας, το «Μπάλτιμορ» κατέπεσε στα νερά της Ικαρίας στις 20 Απριλίου του 1945, κατά τη διάρκεια αεροναυτιλιακής εκπαιδευτικής άσκησης που εκτελούσε το τετραμελές πλήρωμά του.
Οπως φέρνουν στο «φως» τα αρχεία της εποχής, το αεροσκάφος της 13ης Μοίρας Ελαφρού Βομβαρδισμού με τον σμηνία Α. Δημόπουλο (που ήταν ο χειριστής), τον επισμηνία Σ. Βάθη, τον υποσμηνία Ι. Ζαχαρόπουλο και τον έφεδρο σμηνία Β. Δεμερτζή συνάντησε κακοκαιρία, ενώ μία ώρα μετά την απογείωσή του ο δεξιός κινητήρας έπαθε βλάβη από άγνωστη αιτία.
Ο πιλότος του επιχείρησε αναγκαστική προσθαλάσσωση κοντά στο χωριό Μαγγανίτης, αλλά η σύγκρουση με το νερό ήταν σφοδρή. Από τους επιβαίνοντες διασώθηκαν μόνον ο Α. Δημόπουλος και ο Βασίλειος Δεμερτζής, ο οποίος –αξίζει να σημειωθεί– ήταν ο θείος του φωτογράφου που συμμετείχε στην ομάδα κατάδυσης.
Εβδομήντα εννέα αεροσκάφη τύπου «Μάρτιν Μπάλτιμορ» που κατασκευάστηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Γκλεν Μάρτιν χρησιμοποιήθηκαν συνολικά από την ελληνική Πολεμική Αεροπορία. Τα πρώτα άρχισε να τα παραλαμβάνει από τη βρετανική Royal Air Force τον Σεπτέμβριο του 1943, ενώ το φθινόπωρο του ’44 τα «Μπάλτιμορ» της «13ΜΕΒ» ανέλαβαν αποστολές κατά γερμανικών στόχων στα νησιά του Αιγαίου. Από τα συνολικά 1.575 αεροσκάφη αυτού του τύπου, κανένα δεν έχει διασωθεί ανέπαφο, γεγονός που κάνει ακόμη πιο σπουδαία την επιτυχία των Ελλήνων δυτών στα νερά της Ικαρίας.
«Διαφήμιση για το νησί»
Παρότι δεν είναι ακόμη γνωστό εάν θα υπάρξει κάποιο σχέδιο ανέλκυσης του «Μάρτιν Μπάλτιμορ» από τον βυθό, ωστόσο ο εντοπισμός του από την ομάδα των Ελλήνων δυτών έχει ήδη προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον. «Μάθαμε ότι πρόκειται για ένα αξιόλογο εύρημα με τεράστια ιστορική αξία και υπό αυτήν την έννοια είναι σημαντικό για την Ικαρία», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος του νησιού Στυλιανός Σταμούλος. «Το βέβαιο είναι ότι το νησί μας θα συζητηθεί και θα υπάρξει θετική προβολή, η οποία είναι πάντα καλοδεχούμενη», καταλήγει.
