Οσοι φτάνουν στη Ρωμαϊκή Αγορά, εκτός από το Ρολόι του Κυρρήστου, μπορούν να επισκεφθούν και το παλαιότερο οθωμανικό μνημείο της Αθήνας. Το Φετιχιέ Τζαμί γνωστό και ως Τζαμί του Σταροπάζαρου, χωρίς ρωγμές στους τοίχους και στη στέγη, ανοίγει για το κοινό φιλοξενώντας την πρώτη του έκθεση. Επισκέψιμο πια, ως χώρος περιοδικών εκθέσεων και πολιτιστικών δράσεων παρουσιάζει την ιστορία του μνημείου αλλά και του έργου αναστήλωσης που πραγματοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ. Οπως λέει στην «Κ» η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών Ελένη Μπάνου, η έκθεση αυτή είναι μια συνεργασία της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και της Εφορείας που είχε την επίβλεψη.
«Είναι δύσκολος χώρος για να στήσεις μια έκθεση που θα έχει θεατρικότητα», λέει η κ. Μπάνου. Οι φωτογραφίες ωστόσο που βλέπει ο επισκέπτης τον αποζημιώνουν, προβάλλοντας βήμα βήμα το έργο της αποκατάστασης. Οπως και τα ειδικά πανό, τα κάθετα στοιχεία, τα οποία ήταν απαραίτητα να τοποθετηθούν στον εκθεσιακό χώρο. «Αποφύγαμε την έκθεση οποιουδήποτε αρχαίου αντικειμένου», λέει η προϊσταμένη της δραστήριας Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών. Ομως από τον Νοέμβριο, στο Φετιχιέ Τζαμί θα δούμε και αρχαιότητες. Στη μεγάλη έκθεση που θα είναι αφιερωμένη στον Αδριανό, τον Ρωμαίο αυτοκράτορα που αγάπησε την Αθήνα. Επειδή θα παρουσιαστεί κι ένας μικρός αριθμός αρχαιοτήτων, ετοιμάζεται μουσειολογική μελέτη για να συζητηθεί στο ΚΑΣ. Η έκθεση θα μείνει ανοιχτή και το 2018 και θα συνδυαστεί και με άλλες δράσεις που επίσης σχεδιάζονται από την εφορεία.
Το Φετιχιέ Τζαμί συνδέθηκε με τον Μωάμεθ (Μεχμέτ) Β΄ τον Πορθητή και τοποθετήθηκε χρονικά μετά την κατάληψη της Αθήνας, σε συνάρτηση με την πρώτη επίσκεψη του σουλτάνου το 1458. Οπως σημειώνεται στην έκδοση «Η οθωμανική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα» του ΥΠΠΟΑ, αρχικά υποστηρίχθηκε ότι το κτίριο αποτελεί μετασκευή κατά τον 15ο αιώνα του βυζαντινού ναού της Παναγίας του Σταροπάζαρου που υπήρξε καθεδρικός ναός των ορθοδόξων επί Φραγκοκρατίας. «Η θεωρία αυτή σύντομα εγκαταλείφθηκε για τη γενική παραδοχή της αυτόνομης κατασκευής του κτιρίου, ωστόσο πρόσφατες έρευνες απέδειξαν πράγματι την ύπαρξη ενός μετασκευασμένου χριστιανικού ναού στον ίδιο χώρο, οδηγώντας –σε συνδυασμό και με νεότερη μελέτη του– σε αναχρονολόγηση του μνημείου μέσα στον 17ο αιώνα, πιθανόν μεταξύ των ετών 1668-1670», σημειώνει η Ράινα Πούλη. Το τέμενος οικοδομήθηκε στον χώρο όπου εκτεινόταν το Πάνω Παζάρι και βρίσκεται στη θέση τρίκλιτης βασιλικής η οποία εντοπίσθηκε το 1964 και ερευνήθηκε αποσπασματικά σε τμήματα του βόρειου κλίτους, της ανατολικής πλευράς και του νάρθηκα.
Στα χρόνια της πρώτης απελευθέρωσης της Αθήνας το τέμενος παραχωρήθηκε από τη Δημογεροντία στη Φιλόμουσο Εταιρεία για τη στέγαση σχολείου αλληλοδιδακτικής μεθόδου. Το 1935 στις εργασίες αναστήλωσης απαλλάχθηκε από τις εξωτερικές προσθήκες. Το μνημείο ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του «quatrefoil» ή «clover-leaf-cross-in-square», λόγω της διαμόρφωσης της στέγασής του με τέσσερα τεταρτοσφαίρια για την αντιστήριξη του κεντρικού τρούλου.
Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το μνημείο δέχτηκε πολλές χρήσεις. Λειτούργησε ως στρατιωτική φυλακή του φρουραρχείου της πόλης, στρατώνας, σχολείο της αλληλοδιδακτικής μεθόδου, αλευραποθήκη κι έπειτα για δεκαετίες στέγαζε αρχαιολογικό υλικό.
