Το βράδυ της 26ης Απριλίου και ενώ η ομηρία του 53χρονου Μιχάλη Λεμπιδάκη συμπλήρωνε έναν μήνα, οι δράστες άλλαξαν τακτική και έστειλαν ένα sms όχι στον αδελφό του απαχθέντος, όπως έκαναν μέχρι τότε, αλλά σε στενό συνεργάτη του στην εταιρεία Πλαστικά Κρήτης. Ηθελαν να μεταφέρουν μήνυμα στους συγγενείς του, παρακάμπτοντας την ομάδα των διαπραγματευτών της ΕΛ.ΑΣ., που από την πρώτη στιγμή συνέδραμε την οικογένεια στην επικοινωνία της με τους απαγωγείς. Το πρωί της Παρασκευής, λίγα εικοσιτετράωρα μετά το αίσιο τέλος στην υπόθεση, η «Κ» συνάντησε τους δύο επικεφαλής της ομάδας διαπραγματευτών της Αστυνομίας στο γραφείο τους στον 11ο όροφο της ΓΑΔΑ και μίλησε μαζί τους για τις ιδιαιτερότητες της υπόθεσης και τις δυσκολίες της πολύμηνης διαπραγμάτευσης.
«Το βασικό χαρακτηριστικό της απαγωγής Λεμπιδάκη ήταν η διάρκειά της και η επιμονή των δραστών να ζητούν χρήματα που δεν υπήρχαν», λέει στην «Κ» ο παλαιότερος της ομάδας και προσθέτει: «Οι δράστες είχαν δει έναν ισολογισμό της εταιρείας Πλαστικά Κρήτης και εκτιμούσαν ότι οι συγγενείς του επιχειρηματία μπορούσαν να καταβάλουν λύτρα δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. Το δυσκολότερο για την οικογένεια και τους διαπραγματευτές ήταν να πείσουν τους απαγωγείς ότι δεν υπήρχε η δυνατότητα να συγκεντρωθεί το ποσό που απαιτούσαν».
«Γρήγορα, όχι βιαστικά»
Ο δεύτερος συνομιλητής μας παρεμβαίνει στη συζήτηση: «Από την πρώτη στιγμή, στόχος των διαπραγματευτών ήταν να πάρουν τον απαχθέντα πίσω ζωντανό, αρτιμελή και ψυχικά υγιή. Γρήγορα αλλά όχι βιαστικά. Για να συμβεί αυτό, έπρεπε σε δύσκολες συνθήκες να καταφέρουν να τιθασεύσουν τις αντιδράσεις του πατέρα, της μητέρας, της συζύγου του 53χρονου επιχειρηματία, ώστε να ενεργούν με βάση τη λογική και όχι το συναίσθημα».
Αμέσως μετά την αρπαγή του 53χρονου, την 30ή Μαρτίου, η ΕΛ.ΑΣ. έθεσε σε εφαρμογή το ειδικό σχέδιο με κωδική ονομασία «Νικίας». Προέβλεπε άμεση ενεργοποίηση της ομάδας διαπραγματευτών, καθώς και ειδικού ψυχολόγου για την υποστήριξη της οικογένειας του απαχθέντος από την αρχή και μέχρι την απελευθέρωσή του. «Πρόκειται για το εγχειρίδιο των διαπραγματευτών. Καθορίζει ποιος κάνει τι, σε ποιον αναφέρεται κ.ο.κ. Η τελευταία επικαιροποίησή του έγινε το 2015, προκειμένου να ανταποκρίνεται σε νεότερα δεδομένα», εξηγεί ο ένας από τους αξιωματικούς. «Υπήρξε στιγμή που οι διαπραγματευτές φοβήθηκαν ότι η απαγωγή θα είχε κακό τέλος;» τους ρωτάμε. «Ναι, όταν επί 53 ημέρες δεν υπήρξε καμία επικοινωνία των δραστών με την οικογένεια. Δεν μπορούσαμε να γνωρίζουμε αν οι δράστες είχαν σκοτώσει τον επιχειρηματία, εάν ο 53χρονος είχε πεθάνει από παθολογικά αίτια ή τι άλλο είχε συμβεί. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι διαπραγματευτές έπρεπε να ηρεμήσουν τα μέλη της οικογένειας και να τους δώσουν εναλλακτικές, όπως συνέβη με τη δημοσιοποίηση επιστολής στα ΜΜΕ», απαντούν. Σε ό,τι αφορά στον ίδιο τον 53χρονο επιχειρηματία, εξηγούν ότι άθελά του εφάρμοσε πρακτική που διδάσκεται στα εκπαιδευτικά σεμινάρια της Αστυνομίας: «Εγραφε τις σκέψεις του σε ένα ημερολόγιο. Αυτό τον βοήθησε να απασχολεί το μυαλό του και να μην καταρρεύσει περιμένοντας να πεθάνει, όπως συμβαίνει στα περισσότερα θύματα απαγωγών. Το έχουμε δει να συμβαίνει σε άλλες απαγωγές με εξίσου μεγάλη διάρκεια, κυρίως στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή», εξηγεί ο επικεφαλής εκπαιδευτής των διαπραγματευτών.
Τη νύχτα της 3ης προς 4η Μαΐου, σε επικοινωνία τους με τον αδελφό του Μιχάλη Λεμπιδάκη, Μανώλη, οι απαγωγείς κατηγόρησαν την Αστυνομία για το γεγονός ότι η οικογένεια δεν είχε συγκεντρώσει το ποσό που απαιτούσαν, δηλαδή 70 εκατ. ευρώ. Οι συνομιλητές μας σχολιάζουν: «Ο ρόλος του διαπραγματευτή εξαρτάται από τη σχέση εμπιστοσύνης που θα αναπτύξει με τους συγγενείς του θύματος. Πάγια τακτική των απαγωγέων είναι να προσπαθούν να διαταράξουν αυτήν τη σχέση. Να κάνουν την οικογένεια του θύματος να αμφισβητήσει τις συμβουλές των αστυνομικών», εξηγούν και συνεχίζουν: «Οι απαγωγείς πίστευαν ότι οι αστυνομικοί-διαπραγματευτές ήταν εμπόδιο για την έκβαση της υπόθεσης. Η αλήθεια είναι διαφορετική. Μόνος στόχος ήταν να απελευθερωθεί το συντομότερο δυνατόν ο Λεμπιδάκης, όχι να διασφαλιστούν τα χρήματα της οικογένειας ή να συγκεντρώσουμε στοιχεία για την ταυτότητα των δραστών».
Μάλιστα, εξηγούν ότι οι αστυνομικοί που μετέχουν στη διαπραγμάτευση δεν πρέπει να ενημερώνονται για τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα γιατί αυτό μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά και την κρίση τους.
Στην ελίτ της Ευρώπης
Η ομάδα των διαπραγματευτών της ΕΛ.ΑΣ. συγκροτήθηκε το 2002 ύστερα από εκπαίδευση περίπου 20 αξιωματικών από Βρετανούς συναδέλφους τους. Δύο χρόνια αργότερα, τα μέλη της ομάδας επανεκπαιδεύθηκαν για τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων, ενώ η πρώτη μεγάλη διεύρυνση έγινε το 2006, με τη συνδρομή αξιωματικών του αμερικανικού FBI. Εκτοτε, οι Ελληνες διαπραγματευτές θεωρούνται από τους πλέον έμπειρους στην Ε.Ε., ενώ έχουν διοργανώσει «σχολεία» για λογαριασμό αστυνομικών από την Αλβανία, την Κύπρο, την Πολωνία κ.ά.
Μετά την επιτυχή έκβαση της υπόθεσης Λεμπιδάκη, το ποσοστό εξιχνιάσεων απαγωγών στην Ελλάδα ξεπερνά τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. «Γράψε ότι συμβουλεύουμε τους επίδοξους απαγωγείς, εάν θέλουν να δοκιμάσουν την τύχη τους, να το κάνουν σε κάποια άλλη χώρα», λέει με νόημα, ο επικεφαλής της ομάδας. Προσθέτει ότι το επόμενο διάστημα θα γίνει απολογισμός της επιχείρησης, προκειμένου τα συμπεράσματα και η γνώση που αποκτήθηκε να ενσωματωθούν στα εκπαιδευτικά εγχειρίδια της ΕΛ.ΑΣ.
Δύο δηλώνουν αθώοι, άλλοι έξι ψάχνουν για ελαφρυντικά
Οι έξι από τους οκτώ συλληφθέντες ομολόγησαν τη συμμετοχή τους στην απαγωγή του Μιχάλη Λεμπιδάκη. Στις πρώτες καταθέσεις που έδωσαν στους αστυνομικούς της Ασφάλειας Ηρακλείου, ωστόσο, ισχυρίστηκαν ότι διαδραμάτισαν δευτερεύοντα ρόλο στην υπόθεση, ότι ενεπλάκησαν λόγω οικονομικών προβλημάτων και, για να ελαφρύνουν τη θέση τους, ότι φέρθηκαν καλά στον 53χρονο επιχειρηματία στο διάστημα της ομηρίας του. Αντιθέτως, δύο από τους συλληφθέντες, ο 44χρονος ιδιοκτήτης strip club στο Ρέθυμνο και ο 23χρονος Σφακιανός που έχει κατηγορηθεί για απόπειρα ανθρωποκτονίας αρνήθηκαν οποιαδήποτε σχέση με την υπόθεση.
«Οταν πήγα να κάνω τη φύλαξη, αντίκρισα ένα άγνωστο προς εμένα άτομο. Τον ρώτησα πως τον λένε και μου είπε ότι είναι ο Λεμπιδάκης που έχει τα Πλαστικά Κρήτης. Ηταν τόσο ευγενικός και με έβαλε σε δίλημμα. Τον πρόσεχα όπως μπορούσα και του μαγείρευα ό,τι μου ζητούσε. Του έκανα παρέα και τον περιποιόμουν, μέχρι και χαρτιά παίζαμε μαζί. Με αποκαλούσε Ευγένιο γιατί ήμουν καλός μαζί του», κατέθεσε ο ένας από τους συλληφθέντες.
Οι καταθέσεις
Ο 40χρονος φύλακας του απαχθέντος που συνελήφθη τη Δευτέρα στη μάντρα με τα ανταλλακτικά ομολόγησε ότι επιστρατεύθηκε τη 18η Αυγούστου, καθώς και ότι είχε συμφωνήσει να εισπράξει 100.000 ευρώ, προκειμένου να αναλάβει τη φύλαξη του 53χρονου για διάστημα 20 ημερών. Ο ιδιοκτήτης της μάντρας, αντίστοιχα, κατέθεσε ότι ενεπλάκη στην απαγωγή στις 10 Αυγούστου, όταν ένας από τους συγκατηγορούμενούς του τού τηλεφώνησε και του ζήτησε να κρύψουν τον 53χρονο επιχειρηματία στις εγκαταστάσεις της επιχείρησής του. «Στην ουσία δεν συμφώνησα αλλά αναγκάστηκα να συμφωνήσω και χωρίς να μου προτείνουν κάποια χρήματα», κατέθεσε. Οικονομικά προβλήματα επικαλέστηκε ο 60χρονος μεσίτης για να δικαιολογήσει την ανάμειξή του στην απαγωγή. «Η οικονομική μου κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, καθώς χρωστάω περίπου 1,5 εκατ. ευρώ από δάνεια. Στεναχωριέμαι που δεν μπορώ να συντηρήσω την οικογένειά μου και βασίζομαι στη δουλειά της γυναίκας μου. Περισσότερο όμως στεναχωριέμαι για το κοριτσάκι μου, τη Βάσω, που την έμπλεξα χωρίς να φταίει», κατέθεσε αναφερόμενος στη σύλληψη της 16χρονης κόρης του για συμμετοχή στην υπόθεση. Στον αντίποδα, ο 44χρονος ιδιοκτήτης του strip club απέρριψε τις κατηγορίες που του αποδίδονται και επιφυλάχθηκε να απολογηθεί ενώπιον του ανακριτή. Αρνητικός στην προανάκριση ήταν και ο 23χρονος. Δεν απάντησε στις ερωτήσεις των αστυνομικών σχετικά με την ανάμειξή του στην απαγωγή. «Ο,τι έχω να πω θα το πω στον εισαγγελέα, παρουσία του συνηγόρου μου», αρκέστηκε να πει.
