To πρόγραμμα του πρώτου αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φρανς Τίμερμανς είναι τόσο πιεσμένο, που παρόλο που κανονίζαμε το γεύμα εδώ και τρεις εβδομάδες, τελικά καταλήξαμε για πρωινό όχι στις Βρυξέλλες αλλά στο Στρασβούργο. Ωραία δικαιολογία για να βρεθώ και εγώ στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και να γνωρίσω από κοντά την «ατμομηχανή της Επιτροπής», όπως αποκαλούν τον άνθρωπο που κάνει όλη την παρασκηνιακή δουλειά του τεράστιου οργανισμού. «Ο Ζαν-Κλοντ αστειεύεται ότι το καλύτερο πράγμα που έκανε είναι να με τοποθετήσει ως πρώτο αντιπρόεδρο για να μπορώ να κάνω όλα αυτά που δεν θέλει να κάνει εκείνος» μου λέει γελώντας, αναφερόμενος στον κ. Γιούνκερ.
Εχουμε βρεθεί σε ένα από τα πολλά εστιατόρια του Κοινοβουλίου. Είναι πολύ νωρίς το πρωί και είναι σκοτεινά έξω. Το πρωινό είναι σερβιρισμένο σε μπουφέ και ο κ. Τίμερμανς διαλέγει λίγα. Ενα μικρό κρουασάν, μία πορτοκαλάδα, δύο φέτες μαύρο ψωμί με τυρί.
Ο επίτροπος, που μιλάει άπταιστα περισσότερες γλώσσες από οποιονδήποτε άλλο συνάδελφό του, διπλωμάτης και υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας για δύο χρόνια, δεν αποτελεί σύμπτωση ότι είναι ο αρχιτέκτονας της συμφωνίας Ε.Ε – Τουρκίας που μείωσε δραστικά τη ροή μεταναστών στα νησιά του Αιγαίου. Σοσιαλιστής και παθιασμένος φεμινιστής το τελευταίο διάστημα, έχει πολλά δύσκολα θέματα να διαχειριστεί. Είναι ο Ευρωπαίος αξιωματούχος με την υψηλή επίβλεψη στα θέματα μετανάστευσης και ξέρει όσο λίγοι την κατάσταση στα ελληνικά νησιά, ενώ αυτές τις μέρες επιβλέπει μία άνευ προηγουμένου έρευνα για το κατά πόσον εφαρμόζεται ο κανόνας δικαίου στην Πολωνία. Η έρευνα θα καθορίσει αν οι παρεμβάσεις της πολωνικής κυβέρνησης στη Δικαιοσύνη της χώρας είναι τόσο μεγάλες που θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν για πρώτη φορά στην ιστορία της Eυρωπαϊκής Ενωσης το άρθρο 7 και η Πολωνία να χάσει το δικαίωμα ψήφου στην Ενωση.
Πρωτοφανές βήμα
«Θα είναι ένα πρωτοφανές βήμα, αν τελικά συμβεί, σε μια άνευ προηγουμένου κατάσταση» λέει και υποστηρίζει ότι η πολωνική κυβέρνηση από τη στιγμή που εκλέχθηκε πιστεύει πως έχει το δικαίωμα να διορίζει δικαστές και να περιορίζει προκλητικά τον διαχωρισμό των εξουσιών στη χώρα. «Αυτό είναι ένα θεμελιώδες ζήτημα της Ε.Ε., όχι μόνο για τα θεμελιώδη δικαιώματα αλλά για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς» λέει, καθώς η ευρωπαϊκή νομοθεσία πρέπει να εφαρμόζεται με τον ίδιο τρόπο σε όλη την Ενωση. Εκτός από τον απόλυτο έλεγχο που άσκησε η κυβέρνηση της Πολωνίας στα κρατικά ΜΜΕ, και την προώθηση νομοθεσίας χωρίς καμία διαβούλευση με τα άλλα κόμματα, η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι στις ευρωπολωνικές σχέσεις είναι δύο νόμοι που θέλησε να περάσει ο Πολωνός πρωθυπουργός Κατσίνσκι, με τους οποίους θα απολύσει ολόκληρο το Ανώτατο Δικαστήριο και θα παραχωρήσει στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία τον έλεγχο για τους δικαστικούς διορισμούς. «Αν φοβάσαι ότι οι δικαστές λειτουργούν υπό τις οδηγίες της κυβέρνησης, τότε δεν είσαι σίγουρος ότι υπάρχει και ενιαία εφαρμογή του ευρωπαϊκού νόμου» αναφέρει, τονίζοντας τις συνέπειες που κάτι τέτοιο θα έχει στην οικονομία της χώρας και στο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Αυτή τη στιγμή, η Πολωνία έχει στείλει κάποιες προτάσεις για αλλαγές των παραπάνω νόμων, οι οποίοι βρίσκονται κάτω από το μικροσκόπιο των Βρυξελλών. «Παρακολουθώ τη διαδικασία από πολύ κοντά» λέει ο ίδιος. «Εχω προσπαθήσει ανελλιπώς να καλέσω σε διάλογο τους Πολωνούς υπουργούς, αυτοί αρνούνται και δεν κάνουμε κάποια πρόοδο. Αυτό με ανησυχεί περισσότερο από οτιδήποτε». Και ενώ δεν υπάρχει σαφής διορία, ο κ. Τίμερμανς τονίζει ότι «αν συνεχίσουν να υιοθετούν νομοθεσίες, η Ε.Ε. θα πρέπει να τοποθετηθεί και αυτό δεν θα γίνει έπειτα από πολλούς μήνες από σήμερα».
Το μεταναστευτικό
Το φως της μέρας αρχίζει να φωτίζει περισσότερο την τραπεζαρία και η συζήτηση περνάει στη μετανάστευση. Την προηγούμενη, από το βήμα του Ευρωκοινοβουλίου είχε δηλώσει πως «η κατάσταση στα ελληνικά νησιά είναι απαράδεκτη». Η γλώσσα που χρησιμοποιεί μαζί μου είναι πολύ πιο ήπια, αν και επαναλαμβάνει αρκετές φορές ότι τον προβληματίζει η δυσκολία της ελληνικής κυβέρνησης να απορροφήσει τους διαθέσιμους πόρους για το μεταναστευτικό. Η Ε.Ε έχει διαθέσιμο ένα τεράστιο ποσό για την Ελλάδα, περίπου ένα δισ. για τις υποδομές και τη φιλοξενία ενός συγκριτικά μικρού αριθμού προσφύγων, περίπου 50.000. «Αντιμετωπίζουμε μία σειρά από προβλήματα» τονίζει, προσθέτοντας ότι από την εμπειρία της Επιτροπής ξέρει πως «είναι δύσκολο να φτάσει η βοήθεια που δίνουμε εκεί όπου χρειάζεται». Ακούγοντας πολλές φορές τα παράπονα Ελλήνων δημάρχων ότι δεν έχουν πρόσβαση σε πόρους, έχει στείλει απεσταλμένο της Επιτροπής στην Ελλάδα που ασχολείται με το θέμα. Ο ίδιος χαρακτηρίζει τους δημάρχους και τους κατοίκους των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου «ήρωες». Παρά την ιδιαίτερη πίεση στην οποία βρίσκονται, κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους.
Βασικό πρόβλημα παραμένει ότι οι επιστροφές στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά είναι ελάχιστες – μόνο 1.600 έχουν γίνει από το 2016. Ο ίδιος δεν θέλει να πει αν φταίει η Ελλάδα ή η Τουρκία γι’ αυτές τις καθυστερήσεις, αλλά τονίζει ότι το σύστημα δεν πρέπει να αλλάξει. Οι μετανάστες πρέπει να μείνουν στα νησιά, παρά τις δύσκολες συνθήκες, καθώς η μεταφορά τους στην ηπειρωτική Ελλάδα θα έστελνε το λάθος σήμα, δημιουργώντας νέο κύμα αφίξεων.
Η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας βρίσκεται σε κίνδυνο με την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Αγκυρας και Βρυξελλών; τον ρωτάω. «Δεν έχουμε καμία ένδειξη, η αντιμετώπισή τους είναι ακόμα εποικοδομητική» λέει, τονίζοντας ότι η τουρκική πλευρά έχει κάνει περισσότερα από την ευρωπαϊκή στη συμφωνία αυτή. «Αυτό που βρίσκω εντυπωσιακό είναι ότι σε πολλά κράτη-μέλη δεν τους αρέσει αυτή η συμφωνία με τον Ερντογάν. Οταν τους ρωτάω όμως ποια είναι η δική σας εναλλακτική, η απάντηση είναι ότι δεν θέλουμε τους πρόσφυγες ούτε τη συμφωνία» αναφέρει, γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές.
Αστοχα τα στερεότυπα και για τους Ελληνες και για τους Γερμανούς
Για τον έμπειρο πολιτικό βασικό πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ενωσης σήμερα είναι ότι κυριαρχούν στερεότυπα και το ένα κράτος-μέλος δεν μπαίνει στη θέση του άλλου. Στην Ολλανδία και στη Γερμανία λέει ότι ήταν δημοφιλές το επιχείρημα πως «οι Ελληνες υποφέρουν γιατί δεν θέλουν να δουλέψουν», ενώ στην Ελλάδα ότι οι Γερμανοί και οι Ολλανδοί ήθελαν τη χώρα να υποφέρει, καθώς σκοπός τους ήταν να επιβάλουν το γερμανικό οικονομικό μοντέλο παντού». Και τα δύο είναι άστοχα επιχειρήματα, λέει. «Συγκρίνετε πόσες ώρες δουλεύει ένας Ελληνας (60) και πόσες ένας Ολλανδός (36). Δεν υπάρχει σύγκριση. Η Ευρώπη θα επιβιώσει μόνο όταν ανακαλύψουμε πώς να βλέπουμε τον κόσμο από τα μάτια των άλλων Ευρωπαίων».
«Είμαι φεμινιστής»
Στο πέτο του φοράει μια καρφίτσα κορδέλα. Είναι το σήμα του φεμινισμού, μου λέει, που από την πολλή χρήση έχει χάσει το λευκό του χρώμα. Δεν το έβαλε με τις πρόσφατες αποκαλύψεις σεξουαλικής παρενόχλησης. Ο ίδιος εδώ και ένα χρόνο διοργανώνει μια ημερίδα για τη βία εναντίον των γυναικών, ενώ η Επιτροπή πρότεινε τη θέσπιση άδειας πατρότητας τεσσάρων μηνών σε όλα τα κράτη-μέλη πριν από λίγους μήνες. «Είμαι φεμινιστής, είναι σημαντικό και για τις δύο μου κόρες αλλά και τους δύο μου γιους», καθώς από τη μία οι κόρες του θα έχουν λιγότερες ευκαιρίες από τους γιους του, ακόμα υπάρχει 14% διαφορά σε μισθούς μεταξύ ανδρών και γυναικών και 40% διαφορά στις συντάξεις και από την άλλη δεν θέλει οι γιοι του να θεωρούν την προνομιακή τους θέση φυσιολογική, αναφέρει. Και τονίζει ότι γι’ αυτό ο φεμινισμός πρέπει να είναι μία «αντρική δουλειά».
Ο κ. Τίμερμανς, όταν ανέλαβε το ολλανδικό υπουργείο Εξωτερικών, επέβαλε το 30% των νέων πρεσβευτών να είναι γυναίκες. «Πώς γίνεται το 60% των αποφοίτων από πανεπιστήμια να είναι γυναίκες και μόλις το 30% να εργάζεται;» αναρωτιέται. Ο ίδιος γνωρίζει πολύ καλά την πίεση αλλά και τις τύψεις που νιώθει μία εργαζόμενη μητέρα. «Η γυναίκα μου είναι δικαστής και πολύ συχνά τη ρωτάνε πώς τα καταφέρνει με τα παιδιά, εμένα δεν με έχουν ρωτήσει ποτέ!» λέει. Αυτός είναι ο λόγος, προσθέτει, που έκανε την πρόταση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την άδεια πατρότητας. Αλλωστε, οι έρευνες, αναφέρει, έχουν αποδείξει ότι οι εργαζόμενες μητέρες εκτός από το ότι εργάζονται, κάνουν και περισσότερα παιδιά σε μία Ευρώπη που έχει πρόβλημα υπογεννητικότητας.
Η Καταλωνία
Η άλλη καυτή πατάτα που έχει στο πιάτο του ο πρώτος αντιπρόεδρος είναι η κρίση στην Καταλωνία. Παρόλο που είναι ξεκάθαρος ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπορεί να παίξει οποιονδήποτε ρόλο στη διαμάχη αυτή, ούτε καν με το να προτείνει κάποιον μεσολαβητή, ο ίδιος είναι σε καθημερινή επικοινωνία με τη Μαδρίτη. «Μιλάμε για μια δημοκρατία στην οποία υπάρχει κράτος δικαίου, τα δικαιώματα των πολιτών δεν καταπιέζονται, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για διάλογο» λέει ο ίδιος και προσθέτει πως η ισπανική κυβέρνηση έχει πει επανειλημμένως πως είναι έτοιμη για διάλογο αν υπάρχει σεβασμός για το σύνταγμα. Αντιθέτως, υποστηρίζει πως οι Καταλανοί θέλουν να διεθνοποιήσουν τη διαμάχη. «Αν όντως υπήρχε καταπάτηση των δικαιωμάτων τους, τότε η αντιμετώπιση από την Ευρωπαϊκή Ενωση θα ήταν διαφορετική, αλλά δεν υπάρχει κάτι τέτοιο», σημειώνει.
Η συνάντηση
Συναντηθήκαμε σε ένα από τα εστιατόρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο νωρίς το πρωί της Τετάρτης. Το εστιατόριο είχε μπουφέ και ο πρώτος αντιπρόεδρος επέλεξε ένα φρέσκο χυμό πορτοκάλι, ένα μικρό κρουασάν και λίγες φέτες ψωμί με τυρί. Εγώ περιορίστηκα σε μια φρουτοσαλάτα, ένα χυμό μήλου και ένα καπουτσίνο. O λογαριασμός ήταν 28 ευρώ (14 ευρώ το άτομο), αλλά πριν προλάβω να πληρώσω τον είχε αναλάβει ο βοηθός του.
Λάτρης του αρχαίου πολιτισμού, έχοντας επισκεφθεί πολλές φορές τη χώρα, είναι βέβαιος ότι αν η Ελλάδα έβγαινε το 2015 από το ευρώ, «θα ήταν η απόλυτη καταστροφή για τη χώρα». Η Ε.Ε θα υπέφερε αλλά «θα το χώνευε όπως έχει κάνει με το Brexit» λέει χαρακτηριστικά, «σίγουρα δεν θα ήταν κάτι που θέλαμε αλλά θα μπορούσαμε να το αντιμετωπίσουμε».
Ο κ. Τίμερμανς θα αναγορευθεί τη Δευτέρα επίτιμος διδάκτωρ του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας
Προκόπη Παυλόπουλου.
Oι σταθμοί του
1961
Γεννιέται στο Μάαστριχτ σε μια καθολική οικογένεια. Πηγαίνει σχολείο στο Βέλγιο, στην Ιταλία και στην Ολλανδία.
1985
Μάστερ στη Γαλλική Λογοτεχνία από το ολλανδικό Πανεπιστήμιο Radboud και στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο από το γαλλικό Πανεπιστήμιο του Nancy.
1987
Εισέρχεται στο διπλωματικό σώμα και τρία χρόνια μετά υπηρετεί ως πρόξενος της Ολλανδίας στη Μόσχα.
1998
Εκλέγεται βουλευτής με το Εργατικό Κόμμα.
2006
Υφυπουργός Εξωτερικών με αντικείμενο τις σχέσεις με την Ε.Ε.
2012
Αναλαμβάνει υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας.
2014
Πρώτος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το χαρτοφυλάκιό του περιλαμβάνει την εξασφάλιση του κράτους δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα.
