Αριστούχος απόφοιτος ελληνικού πανεπιστημίου βρέθηκε πρόσφατα προ εκπλήξεως, όταν είδε το γραφείο επιλογής μεταπτυχιακών φοιτητών αμερικανικού ΑΕΙ, στο οποίο είχε κάνει αίτηση, να επικεντρώνει στο περιεχόμενο των συστατικών επιστολών του και σε κριτήρια που μετρούν την εξοικείωση φοιτητών με ερευνητικές μεθόδους. Αντίθετα, ο Ελληνας απόφοιτος ένιωθε υπερασφαλής με τους λαμπρούς βαθμούς του τόσο για την εισαγωγή του όσο και για τη διεκδίκηση μιας υποτροφίας. Τελικά, έγινε δεκτός, ωστόσο η νέα τάση στη διεθνή τριτοβάθμια εκπαίδευση θα ψηλώσει τον πήχυ σε πολλούς Ελληνες πτυχιούχους που επιθυμούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο εξωτερικό.
Τα πανεπιστήμια του εξωτερικού αλλάζουν τα φίλτρα επιλογής των μεταπτυχιακών φοιτητών τους, εγκαταλείποντας τις παραδοσιακές μεθόδους που βασίζονται μόνο στις βαθμολογικές επιδόσεις. Στον αντίποδα, στην Ελλάδα, η διδασκαλία γίνεται με τον παραδοσιακό, «μετωπικό» τρόπο, διευκολύνοντας έτσι τους φοιτητές να παπαγαλίσουν την ύλη, όπως άλλωστε είχαν μάθει από το σχολείο και τις Πανελλαδικές Εξετάσεις.
Οι εξετάσεις GRE
Ειδικότερα, εδώ και δεκαετίες η επιλογή των μεταπτυχιακών φοιτητών σε αρκετά επιστημονικά πεδία στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια διεθνώς, γινόταν με βάση κυρίως τις επιδόσεις τους στις εξετάσεις Graduate Record Examination (GRE), εύλογα στο ειδικό αντικείμενο που επιθυμούσε να σπουδάσει ο φοιτητής. Οι εξετάσεις αυτές μέσα από ένα σύστημα πολλαπλών επιλογών αξιολογούν κυρίως τις γνώσεις και τη κατανόηση του αντικειμένου που ο φοιτητής θα επιθυμούσε να σπουδάσει. Μαζί με τις συστατικές επιστολές, το τεστ GRE ήταν απαραίτητο και δεν προχωρούσε η αίτηση χωρίς οι βαθμολογικές επιδόσεις να ξεπερνούσαν ένα σχετικά υψηλό όριο. Ωστόσο, όπως ανέφερε μιλώντας στην «Κ» για το θέμα ο καθηγητής Αστροφυσικής στο τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ κ. Λουκάς Βλάχος, «τα τελευταία χρόνια το ένα μετά το άλλο τα σημαντικότερα πανεπιστήμια εγκαταλείπουν τις εξετάσεις GRE ως βασικό κριτήριο επιλογής και στρέφονται σε κριτήρια που εστιάζουν στην εκπαίδευση που έχουν οι υποψήφιοι στην ερευνητική μέθοδο και στις συστατικές επιστολές που αναλύουν τις επιδόσεις τους στην έρευνα».
Τι σημαίνει αυτό για τους Ελληνες πτυχιούχους που επιθυμούν να συνεχίσουν σε μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό; Υπολογίζεται ότι περίπου 20.000 Ελληνες κάνουν μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό (σχεδόν οι μισοί στη Βρετανία), ενώ στην Ελλάδα ο αριθμός των μεταπτυχιακών φοιτητών εκτιμάται ότι προσεγγίζει τις 40.000. «Εως τώρα οι αριστούχοι φοιτητές από την Ελλάδα δεν αντιμετώπιζαν δυσκολία να αριστεύουν και στο GRE, οπότε διεκδικούσαν άνετα υποτροφίες από τα καλύτερα πανεπιστήμια. Η στροφή, όμως, προς τις επιδόσεις στην ερευνητική μέθοδο καθώς και στις συστατικές επιστολές που αναλύουν αυτές τις επιδόσεις αλλάζουν τα δεδομένα για τους φοιτητές», λέει ο κ. Βλάχος. Αυτό οδηγεί στην ανάγκη οι φοιτητές να αλλάξουν τον τρόπο εκμάθησης, εγκαταλείποντας την παραδοσιακή παπαγαλία, η οποία στιγματίζει και τις τρεις βαθμίδες της ελληνικής εκπαίδευσης.
Η νέα τάση στα κριτήρια που υιοθετούν τα ΑΕΙ της Δύσης για την αξιολόγηση των υποψήφιων μεταπτυχιακών φοιτητών, δημιουργεί νέα δεδομένα και για τα ελληνικά ΑΕΙ. Ενδεικτικό της σημερινής κατάστασης είναι ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώνουν οι Μονάδες Διασφάλισης Ποιότητας από τα ελληνικά ΑΕΙ, το 85% των μαθημάτων γίνεται σήμερα με τον παραδοσιακό τρόπο. Ο καθηγητής παραδίδει την ύλη από την έδρα, ενώ οι φοιτητές κρατούν σημειώσεις για να αξιολογηθούν με γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου. Διαβάζουν από το μοναδικό για το μάθημα σύγγραμμα και τις σημειώσεις από τις παραδόσεις του καθηγητή. Απουσιάζουν οι εβδομαδιαίες ασκήσεις, οι συνεργασίες σε μικρές ομάδες και τα ενδιάμεσα διαγωνίσματα.
Διαδικτυακά μαθήματα
Οπως επισημαίνει ο κ. Βλάχος, αν τα ελληνικά ΑΕΙ συνεχίσουν να πορεύονται με αυτόν τον τρόπο, θα αντικατασταθούν σταδιακά από τα ποιοτικά ανοικτά διαδικτυακά μαθήματα (Massive Open Online Courses-MOOCs). Οι Ελληνες φοιτητές καταφεύγουν ήδη, όπως δείχνουν τα στατιστικά στοιχεία, μαζικά πλέον στα MOOCs για καλύτερη ενημέρωση, και αυτό θα ενισχυθεί. Την ίδια στιγμή, μεγάλο ζητούμενο είναι η πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών των ΑΕΙ. Ολες οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν δεσμευθεί μέχρι το 2020 να πιστοποιήσουν τα προγράμματα σπουδών των ΑΕΙ τους, με κύριο στόχο τα προγράμματα σπουδών να επικαιροποιηθούν με βάση τις επιστημονικές εξελίξεις αλλά και τις ανάγκες της ελληνικής αλλά και της διεθνούς αγοράς εργασίας. Μάλιστα, ήδη οι εργοδότες στην Ευρώπη θεωρούν την πιστοποίηση του πτυχίου σημαντικό εφόδιο στο βιογραφικό ενός υποψηφίου. Οποια χώρα δεν το κάνει, θα πληγεί η αξιοπιστία των πτυχίων των ΑΕΙ της.
«Τα ελληνικά ΑΕΙ πρέπει να αφήσουν τη συσσώρευση πληροφορίας και τον εξεταστικό-κεντρικό τρόπο αξιολόγησής τους και να στραφούν στην εκπαίδευση των φοιτητών στην ερευνητική μέθοδο που είναι και ο βασικός στόχος του πανεπιστημίου. Στην εποχή μας είναι καθαρό ότι άλλο πράγμα η “συσσώρευση πληροφορίας” και άλλο πράγμα “γνωρίζω πώς να λύνω προβλήματα, να γράφω και να παρουσιάζω τη λύση τους”», λέει ο κ. Βλάχος καταλήγοντας: «Δυστυχώς, λίγοι συνάδελφοι το αντιλαμβάνονται αυτό και φυσικά ακόμα λιγότεροι φοιτητές, με συνέπεια να αρχίσουν να χάνουν σταδιακά θέσεις στα μεγάλα ερευνητικά ιδρύματα».
