Άνδρος: Πολλά νησιά σε ένα

Βασιλική Κεράστα

22.06.2018 • 02:18

Αγάπη για τις τέχνες και τα γράμματα, ναυτοσύνη, πλούσια βλάστηση, φυσιολατρικά μονοπάτια, τοπικές νοστιμιές και κρυστάλλινα νερά.

Είναι σαν να μη βρίσκεσαι στις Κυκλάδες, κι ας βρέχεται από το βαθύ μπλε του Αιγαίου. Η Άνδρος έχει κάποιες γυμνές πλαγιές με τη χαρακτηριστική τραχύτητα του κυκλαδικού τοπίου, αλλά ταυτόχρονα έχει πολλές πηγές και μια πραγματικά πλούσια βλάστηση. Η αυτάρκειά της σε αγροτοκτηνοτροφικά προϊόντα και η ενασχόληση των κατοίκων με τη ναυτιλία την κράτησαν για χρόνια μακριά από τον τουρισμό. Καπεταναίοι και ναυτικοί που έμεναν για καιρό χωριστά από τις γυναίκες και τις οικογένειές τους κάθε άλλο παρά ξένους ήθελαν στο νησί, για ευνόητους λόγους. Πέρασε με ήπιο τρόπο στον τουρισμό και αναπτύσσεται αργά, σταθερά και με μέτρο. Πρόσφατα, πολλοί από τους επιχειρηματίες της συσπειρώθηκαν, δημιουργώντας το δίκτυο CTN – Cycladic Tourism Network (https://andros.travel), για την καλύτερη προβολή της στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό.

Η «ΕΔΕΜ» ΤΟΥ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΥ

Έτσι αποκαλούσε ο ποιητής την ιδιαίτερη πατρίδα του, και όχι άδικα. Το τοπίο της είναι πλούσιο σε παραλλαγές: τέσσερις βασικοί ορεινοί όγκοι (η Ράχη, οι Γερακιώνες, η Κουβάρα και το Σκούντι) ορίζουν το ανάγλυφό της, με τις βελανιδιές και τα σφενδάμια, τα πλατάνια, τις καστανιές, τα σκλήθρα, τις καρυδιές, τα πανύψηλα κυπαρίσσια, τις ελιές και τα οπωροφόρα. Έχει επίσης κελαρυστά ρυάκια, καταρράκτες, πηγές και κρήνες, γι’ αυτό το νησί κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Υδρούσσα. Άνδρος ήταν το όνομα του πρώτου κατοίκου της, σύμφωνα με τη μυθολογία. Τοξωτά γεφύρια, νερόμυλοι και ξωκλήσια κάνουν τους περιπάτους ακόμα πιο όμορφους.

Τα μονοπάτια της υπολογίζεται ότι ξεπερνούν σε συνολικό μήκος τα 300 χλμ. Μια συνεχής διαδρομή 100 χλμ. του δικτύου Andros Routes έχει πάρει την ευρωπαϊκή πιστοποίηση Leading Quality Trails – Best of Europe. Συναντάμε την πρωτεργάτιδα του Andros Routes, Όλγα Καραγιάννη, στο χωριό Αποίκια, στη μαρμάρινη κρήνη της πηγής Σάριζα – εδώ κοντά εμφιαλώνεται το μοναδικό νερό που προέρχεται από τις Κυκλάδες.

Σπιτική λεμονάδα με νερό από την Πηγή της Σάριζας. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Η ηρεμία της και ο τρόπος που κινείται μέσα στη φύση μεταδίδουν την αγάπη της γι’ αυτήν και δικαιώνουν την απόφαση ζωής που πήρε πριν από 14 χρόνια να αφήσει την Αθήνα για να αφοσιωθεί στη δημιουργία ενός δικτύου περιπατητικών μονοπατιών.

Στον καταρράκτη της Πυθάρας. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Ξεκινάμε την πεζοπορία παίρνοντας το παρακλάδι του μονοπατιού Χώρας-Βουρκωτής έως την περίφημη Πυθάρα, με τον μικρό καταρράκτη και τη λίμνη. Eυκολοδιάβατo, κατάλληλο ακόμα και για παιδιά. Αργότερα, στο μονοπάτι των Αποικιών για το Τοξωτό Γεφύρι κάνουμε μια μικρή στάση για να κόψουμε ένα κλαράκι καπουτσίνο (Τropeolum majus) και να δοκιμάσουμε, μικροί και μεγάλοι, την ελαφρώς πιπεράτη γεύση του αρωματικού φυτού που κάποιοι σεφ χρησιμοποιούν σε σαλάτες.

Η ενδοχώρα της Άνδρου είναι ένας κόσμος ανεξάντλητος, με ιστορίες για μεγάλους έρωτες, όπως αυτός που διηγείται η Ιωάννα Καρυστιάννη στο βιβλίο της και έχει μεταφέρει ο Παντελής Βούλγαρης στη «Μικρά Αγγλία». Την ταινία μάς θύμισαν μια στάση στο «Γεφύρι της Αγάπης» στο Επισκοπειό, οι ανθισμένες κάλες (calla lillies) και η συζήτηση για την κλειστή, γυναικοκρατούμενη κάποτε, Άνδρο και τις σκληρές συνθήκες του ναυτικού επαγγέλματος.

Στο Καστρομονάστηρο της Παναχράντου. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Άλλα σημεία με ενδιαφέρον είναι τα καστρομονάστηρα της Άνδρου, όπως αυτό της Παναχράντου με την απίθανη θέα. Μάλιστα, αν δείτε κάποιο αρπακτικό να πετάει ψηλά, δεν αποκλείεται να είναι μαυροπετρίτης ή σπιζαετός – και τα δύο είναι σπάνια είδη της πλούσιας ορνιθοπανίδας του νησιού. Ο αιγαιόγλαρος και ο θαλασσοκόρακας, που επίσης σπανίζουν, προτιμούν βραχώδεις ακτές και νησάκια.  

Η Αριάνα Μασέλου με την «κώμη της Αφροδίτης», δηλαδή ένα κλαδί αδιάντου, στο χέρι. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Η Αριάνα Μασέλου της εταιρείας Trekking Andros, η οποία άφησε πριν από δέκα χρόνια την  Αθήνα για να ζήσει στα Αηδόνια, ένα μικρό χωριό με όμορφα πυργόσπιτα, μας οδηγεί στο μονοπάτι από τον πάνω  Άγιο Πέτρο προς τον Πύργο του Αγίου Πέτρου, ένα κυλινδρικό μνημείο της ελληνιστικής περιόδου (4ος-3ος αι. π.Χ.), που φτάνει σε ύψος τα 20 μ. και ο ρόλος του ήταν να εποπτεύει στεριά και θάλασσα. Κόβουμε αγριοφασκόμηλο, θρούμπι, άγρια λεβάντα και την «κώμη της Αφροδίτης», δηλαδή αδίαντο. Στις πλαγιές τριγύρω διακρίνουμε τα μακρυνάρια, έναν τύπο ανδριώτικου αγροτόσπιτου. Στο νησί, η λιτή αιγαιοπελαγίτικη αρχιτεκτονική συνυπάρχει με νεοκλασικά, ενετικά πυργόσπιτα κι άλλα πετρόχτιστα οικήματα.

ΑΡΧΟΝΤΙΑ, ΠΑΡΑΔΟΣΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

H Χώρα σε κερδίζει αμέσως, με τα αρχοντικά γύρω από τον κεντρικό της δρόμο και το Εμπειρίκειο Γηροκομείο και Νοσοκομείο σε περίοπτη θέση.

Μικρός Ανδριώτης ποδηλατεί στην πλατεία της Χώρας, μπροστά από το Εμπειρίκειο Γηροκομείο. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Σοκάκια οδηγούν στο Παραπόρτι και στο Νειμποριό, τις δύο παραλίες δεξιά και αριστερά της, για πολύ κοντινές βουτιές. «Είναι σαν ένα μεγάλο καράβι η Χώρα της, που έχει για πλώρη το Ναυτικό Μουσείο», λένε οι ντόπιοι. Ειδικά η θαλασσοχτυπημένη παλιά πόλη έχει ξεχωριστή γοητεία.

Εκθέματα στο Ναυτικό Μουσείο. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Τα Λειβάδια, η συνοικία δεξιά της Άνδρου, είναι γεμάτα οπωρώνες (λεμονιές, πορτοκαλιές, μηλιές, ροδακινιές, κ.ά.) τους μπαξέδες όπως αποκαλούν ακόμη και τα μεγάλα κτήματα οι ντόπιοι. «Αυτά τα προϊόντα φόρτωναν στα καράβια παλιότερα. Σήμερα έχουμε πρόβλημα, δεν φεύγει όλο το προϊόν για τις αγορές», μας λέει ο Νίκος Βούλγαρης ανάμεσα στις λεμονιές του.    

Η ναυτιλία είχε αναπτυχθεί ήδη από τα χρόνια της τουρκοκρατίας και μετά την Επανάσταση η οικονομία εκτινάχθηκε. Οι καπεταναίοι του νησιού είχαν τη διορατικότητα να επενδύσουν εγκαίρως στα ατμόπλοια και το 1939 η Άνδρος ερχόταν δεύτερη μετά τον Πειραιά σε αριθμό νηολόγησης πλοίων.

Παιχνίδια στην προκυμαία κάτω από τη Χώρα. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Ό,τι έχει γραφτεί για την Άνδρο –χειρόγραφα, άρθρα, βιβλία κ.ά.– υπάρχει στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη (τηλ. 22820-22262), στους 85.000 περίπου τίτλους βιβλίων που φιλοξενεί. Διαβάστε τα βιβλία του Ανδριώτη ιστορικού Άρη Πολέμη και ζητήστε να σας ανοίξουν τη μικρή αίθουσα με τη συλλογή του Θεόφιλου Καΐρη, στην οποία χρωστά την ίδρυσή της. Ταξιδέψτε στις εικόνες και στα υπερρεαλιστικά κείμενα του Ανδρέα Εμπειρίκου.

Το σπίτι του τελευταίου, ένα αρχοντικό της Χώρας με εξαιρετικά ζωγραφιστά ταβάνια, αναπαλαιώνεται από την οικογένεια Βαλμά και σύντομα θα λειτουργήσει ως τμήμα του ξενοδοχείου Micra Anglia με δύο αυτόνομες σουίτες. Μέσα από την αρχιτεκτονική της, τα μαρμάρινα φουρούσια, τα οικόσημα δίπλα στις πόρτες, η Άνδρος διατηρεί τον αρχοντικό αέρα άλλης εποχής.

Τα σπίτια της Χώρας γοητεύουν τον επισκέπτη. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Αλλά και μια απλότητα. Στην «καλημέρα» που θα ανταλλάξεις με τους ντόπιους, στη συνήθεια των μεγαλύτερων να πιάνουν ένα τραπέζι ο καθένας στο καφενείο. Στο καρότσι του Σωτήρη που εμφανίζεται ξαφνικά φέρνοντας φρέσκο ψάρι στη Χώρα. Εικόνες που θυμίζουν ασπρόμαυρη ελληνική ταινία. Η Άνδρος εξάλλου αγαπάει τις τέχνες, διαθέτει τη δική της κινηματογραφική λέσχη (www.androsfilm.gr), το θερινό Cine Aυλή, ενώ από το 2015 διοργανώνει το ετήσιο Διεθνές Φεστιβάλ Άνδρου (www.festivalandros.gr).

Το ανοιχτό θέατρο στη Χώρα φιλοξενεί κάθε χρόνο το Διεθνές Φεστιβάλ Άνδρου. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Μαζί με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, του οποίου η φετινή περιοδική έκθεση είναι αφιερωμένη στον Δημήτρη Μυταρά, δημιουργούν μια κοιτίδα πολιτισμού.

ΤΟΠΙΚΕΣ ΝΟΣΤΙΜΙΕΣ

Θα βρείτε φρέσκα ψάρια από τα καΐκια, αλλά και εξαιρετικά αγροτοκτηνοτροφικά προϊόντα. Χαρακτηριστικά, διαθέτει μια ενδιαφέρουσα γκάμα από τοπικά –μαλακά κυρίως και πεντανόστιμα– τυριά. Από το βραβευμένο από το περιοδικό «Γαστρονόμος» βολάκι του Ασούτη μέχρι την πετρωτή ή αρμεξιά, όπως λέγεται το κατσικίσιο τυρί της. Στο νησί θα βρείτε ακόμα θεϊκό μέλι, λεμόνια, πορτοκάλια, ζουμερά μανταρίνια και γλυκά του κουταλιού, όπως το ανδριώτικο παμπιλόνι. Αφήνοντας πίσω την ορεινή Μεσαριά, στις απίθανες αραιοκατοικημένες πλαγιές θαυμάζουμε αμέτρητες ξερολιθιές και αμασιές, όπως θέλει η τοπική διάλεκτος τις αναβαθμίδες, που παλιότερα καλλιεργούνταν σπιθαμή προς σπιθαμή.

Η γευσιγνωσία συνεχίζεται στο Sea Satin Nino του παραθαλάσσιου Κορθίου με ντόπιο κατσικάκι κι ένα ποτήρι κρασί Φάμπρικα.

Συνάντηση με αγριοκάτσικο. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΣ)

Η Άνδρος βρίσκεται σε εκείνο το μαγικό σημείο καμπής όπου οι τοπικές γεύσεις συναντιούνται με σύγχρονες τάσεις γαστρονομίας, κάτι που θα μπορούσε να αναδειχθεί ακόμα περισσότερο. Η ίδια σκέψη επανέρχεται ένα βράδυ στον Πιτροφό, ένα από τα ορεινά καταπράσινα χωριά της, κοντά στις Μένητες, ενώ καθόμαστε στην αυλή του Ζοζέφ, με τα δέντρα, τη γιρλάντα με τα φώτα και την παρέα που παίζει νησιώτικα. Η Κατερίνα Ρεμούνδου, γνωστή ως Τατά, σερβίρει πεντανόστιμο μουσακά με αγκινάρες, φουρτάλια με κουκιά και Androp, το πρώτο τσίπουρο που εμφιαλώνεται στο νησί.

Αναχωρώντας από τις περισσότερες Κυκλάδες, συνήθως νιώθεις πως έχεις δει τα πάντα. Έπειτα από λίγες μέρες στην Άνδρο, φεύγεις με την αίσθηση πως μόλις ξεκίνησες να τη γνωρίζεις. Είναι το δεύτερο σε έκταση νησί των Κυκλάδων και, αναμφισβήτητα, το πιο πράσινο. Ανεξάντλητη τόσο ώστε να μην τη χορταίνεις, γεμάτη εκπλήξεις και πολλές ακόμα ομορφιές, όπως τα ορεινά χωριά και οι βόρειες παραλίες της, που αξίζει να ανακαλύψετε.

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ