Από την περασμένη Δευτέρα, ένας καφές στη Βενεζουέλα σταμάτησε να κοστίζει 3.000.000 μπολιβάρ και κοστίζει 30. Η αφαίρεση πέντε μηδενικών από τις τιμές έχει σκοπό να σταματήσει την ανάγκη για βαλίτσες μεταφοράς άχρηστων χαρτονομισμάτων σε κάθε συναλλαγή – αν και όλο και περισσότεροι κάτοικοι της χώρας βρίσκουν τις βαλίτσες χρήσιμες καθώς μεταναστεύουν μαζικά σε γειτονικές χώρες.
Υστερα από τέσσερα συνεχόμενα χρόνια με διψήφια ποσοστά ύφεσης, η κατάσταση στη Βενεζουέλα έχει γίνει τόσο απελπιστική, ώστε για κάποιους να μη μένει άλλη επιλογή από την προσφυγιά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, από το 2015 έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες 2,3 εκατομμύρια κάτοικοι της Βενεζουέλας (7% του πληθυσμού) αν και στον αριθμό αυτό περιλαμβάνονται υπήκοοι γειτονικών χωρών, όπως η Κολομβία, που ζούσαν στη Βενεζουέλα και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στη χώρα τους. Σχεδόν 450.000 Βενεζουελανοί έχουν καταφύγει στην Κολομβία, που πρόσφατα τους χορήγησε άδεια προσωρινής παραμονής, ενώ άλλοι τόσοι έχουν καταφύγει στο Περού.
Λιγότεροι βρίσκονται στο Εκουαδόρ, όπου η είσοδος 4.000 ατόμων ημερησίως έχει οδηγήσει τρεις επαρχίες να κηρυχθούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Στη Ροράιμα της Βραζιλίας, συνοριακή πόλη την οποία οι Βενεζουελανοί συνήθιζαν να επισκέπτονται μόνο για φθηνές αγορές, την περασμένη εβδομάδα έγινε πογκρόμ προσφύγων, ενώ το Περού και η Κολομβία ανακοίνωσαν ότι για την είσοδο δεν θα αρκεί πλέον η επίδειξη αστυνομικής ταυτότητας, αλλά θα χρειάζεται διαβατήριο – κάτι που οι φτωχοί Βενεζουελανοί δεν διαθέτουν ούτε μπορούν να βγάλουν. Εναν αντίστοιχα «ευγενικό» τρόπο να κλείσει την πόρτα βρήκε η Χιλή, ορίζοντας ως προϋπόθεση εισόδου την επίδειξη πιστοποιητικού ποινικού μητρώου, εγγράφου επίσης πανάκριβου για τα δεδομένα όσων φεύγουν από τη χώρα για να γλιτώσουν από την πείνα.
Τι έχει συμβεί και η χώρα βρίσκεται ένα βήμα πριν από την ολοκληρωτική οικονομική κατάρρευση, ενώ επί χρόνια σημείωνε πρόοδο στην καταπολέμηση της φτώχειας, στη διεύρυνση των υπηρεσιών υγείας και την παροχή δημόσιας δωρεάν παιδείας; Πώς η σοσιαλιστική αισιοδοξία της πρώτης δεκαετίας διακυβέρνησης υπό τον Ούγκο Τσάβες έχει μετατραπεί σε εφιάλτη υπό τη διακυβέρνηση του διαδόχου του, Νικολάς Μαδούρο; Είναι δυνατόν να πτωχεύσει μια χώρα που διαθέτει τα μεγαλύτερα πετρελαϊκά αποθέματα του πλανήτη και της οποίας το υπέδαφος κρύβει ορυκτά αξίας εκατοντάδων δισ. δολαρίων;
Για διάφορους λόγους (κακοδιαχείριση, φυγή εγκεφάλων στο εξωτερικό, δυτικό εμπάργκο στη μεταφορά τεχνογνωσίας, εξάντληση των «εύκολων» κοιτασμάτων) η παραγωγή πετρελαίου της Βενεζουέλας –κύρια πηγή δημοσίων εσόδων– έχει πέσει από τα 3,4 εκατ. βαρέλια ημερησίως προ εικοσαετίας στο 1,5 εκατ. φέτος, την ώρα που οι διεθνείς τιμές έχουν σημειώσει σημαντική κάμψη.
Ο ρόλος των ΗΠΑ
Η εντολή του Αμερικανού προέδρου Τραμπ, πριν ακριβώς από ένα χρόνο, για τον αποκλεισμό της Βενεζουέλας από το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα ήρθε να δώσει τη χαριστική βολή.
«Με το διάταγμα Τραμπ, ακόμη και αν η Βενεζουέλα σταθεροποιήσει τη νομισματική ισοτιμία και επιστρέψει στην ανάπτυξη, θα είναι αποκομμένη από τον δανεισμό, τις επενδύσεις και τις δικές της πηγές εισοδήματος, όπως είναι τα μερίσματα από την εταιρεία CITGO Petroleum, που δραστηριοποιείται στις ΗΠΑ αλλά ανήκει στη Βενεζουέλα. Ετσι, είναι ουσιαστικά αδύνατο να ανακάμψει χωρίς εξωτερική βοήθεια – ή χωρίς μια νέα κυβέρνηση που να εγκρίνεται από τις ΗΠΑ», έγραφε τότε ο Αμερικανός οικονομολόγος Μαρκ Βάισμπροτ. Από τη Βενεζουέλα δεν λείπουν τα περιουσιακά στοιχεία που θα μπορούσαν να πουληθούν ή να χρησιμοποιηθούν ως ενέχυρα για δανεισμό. Οταν όμως η κεντρική τράπεζα της χώρας επιχείρησε να δανειστεί με ενέχυρο τον χρυσό αξίας 7,7 δισ. δολαρίων που διαθέτει η κεντρική της τράπεζα «το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών χρησιμοποίησε την επιρροή του για να διασφαλίσει ότι οι τράπεζες που θα ήθελαν να χρηματοδοτήσουν τέτοιες συναλλαγές (swaps) όπως η JP Morgan Chase και η Bank of America, δεν θα το κάνουν», σημείωσε ο Βάισμπροτ.
Οταν ο Μαδούρο υποστηρίζει ότι η χώρα δέχεται οικονομικό πόλεμο δεν το κάνει μόνο για να καλύψει τις τρομακτικές αστοχίες της οικονομικής πολιτικής του, την ανικανότητα και την αναποτελεσματικότητα της διοίκησής του. Το λέει γιατί ο οικονομικός πόλεμος είναι όντως ο πιο πρόσφατος άσος στο μανίκι της Ουάσιγκτον, που εδώ και 15 χρόνια προσπαθεί να ανατρέψει τους Τσάβες/Μαδούρο στηρίζοντας ένα πραξικόπημα, μία πολύμηνη απεργία και μια σειρά οργανώσεων της αντιπολίτευσης. Επιβάλλοντας κυρώσεις ταυτόχρονα σε όλα τα «ανυπάκουα» καθεστώτα (Βενεζουέλα, Τουρκία, Ιράν, Ρωσία) η Ουάσιγκτον αποσκοπεί στο να μην μπορούν οι χώρες αυτές να βοηθήσουν η μία την άλλη.
Ακριβώς αυτό –η αναζήτηση βοήθειας σε χώρες πλην των ΗΠΑ, κυρίως στη Ρωσία και την Κίνα– είναι ο στόχος των οικονομικών μεταρρυθμίσεων που ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ο Μαδούρο και τις οποίες ο βρετανικός Economist επαίνεσε ως «τολμηρές αλλά όχι αρκετά».
Μεταξύ άλλων, το Καράκας επιχείρησε να καταργήσει τη «μαύρη» αγορά δολαρίων, υποτιμώντας την επίσημη ισοτιμία του νομίσματος κατά 96%, ώστε να προσαρμοστεί με την ισοτιμία της «μαύρης» αγοράς. Ο στόχος είναι να δοθεί η εντύπωση ότι η χώρα «έπιασε πάτο», άρα συμφέρει τους Κινέζους επενδυτές και όσους ντόπιους έβγαλαν τα χρήματά τους στο εξωτερικό να τα ξαναρίξουν στην οικονομία.
Η απάντηση της Ουάσιγκτον ήταν προβλεπόμενη: σχέδια για νέες οικονομικές κυρώσεις και ανακίνηση των σεναρίων βίαιης ανατροπής του Μαδούρο, μαζί με κροκοδείλια δάκρυα για τους πρόσφυγες. «Η κρίση στη Βενεζουέλα έχει εξελιχθεί σε απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ την οποία πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Η κυβέρνηση Μαδούρο είναι ένα οργανωμένο εγκληματικό δίκτυο που διακινεί ναρκωτικά στους δρόμους μας, προκαλεί μια επικίνδυνη μεταναστευτική κρίση και προσκαλεί τον Πούτιν να ανοίξει στρατιωτικές βάσεις», έγραψε την Πέμπτη στο Twitter ο Ρεπουμπλικανός βουλευτής από τη Φλόριντα, Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος πριν από λίγους μήνες δήλωνε ότι αν ο στρατός της Βενεζουέλας θελήσει να απαλλάξει τους κατοίκους από τον Μαδούρο «ο κόσμος θα είναι μαζί του».
Ο κίνδυνος
Το πρόβλημα για το Πεντάγωνο είναι ότι εδώ και δύο δεκαετίες, οι στρατιωτικοί της Βενεζουέλας εκπαιδεύονται στη Ρωσία, στην Κίνα και την Κούβα και τα αμερικανικά ερείσματα στον στρατό της χώρας είναι λιγότερα από ποτέ. Οπως επισημαίνει στο Foreign Affairs ο καθηγητής στη Σχολή Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Φλόριντα, Μπράιαν Φονσέκα, η υποκίνηση πραξικοπήματος για την ανατροπή του Μαδούρο μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ για την κυβέρνηση Τραμπ. «Οι Αμερικανοί πρέπει να σκεφτούν αν θέλουν να δώσουν χώρο στην περιοχή στους γεωπολιτικούς αντιπάλους της Ουάσιγκτον», σημείωσε προσθέτοντας ότι αν αποκτήσουν ακόμη ισχυρότερο πάτημα στη Βενεζουέλα, η Μόσχα και το Πεκίνο θα αυξήσουν την επιρροή τους και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Ομοίως, αν η οικονομική κατάρρευση οδηγήσει στην κοινωνική έκρηξη που τόσο επιθυμεί η Ουάσιγκτον, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η χώρα θα περάσει στην αμερικανική τροχιά και δεν θα μετατραπεί απλά σε άλλο ένα αποτυχημένο κράτος, αυτή τη φορά όχι στη Μέση Ανατολή αλλά στην πίσω αυλή των ΗΠΑ.
