Πάρος: Χωριά – έκπληξη

Όλγα Χαραμή

14.08.2019 • 09:04

Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να την ευχαριστηθείς από το να ανακαλύψεις τις γοητευτικές διαφορές της.

Στην πλατεία του Χριστού στη Μάρπησσα, τα σοκάκια αντηχούν από το τουμπάκι και την τσαμπούνα της Σοφίας Κεφάλα και του Άρη Βιτζιλαίου. Η Κωνσταντίνα Αλιπράντη και η Ρούσσα Τριβυζά-Αγούρου χορεύουν μπάλο και οι περαστικοί κρατούν τον ρυθμό με παλαμάκια. Ο Αποστόλης Παντελαίος με τον Γιάννη Κονταράτο παίζουν ξύλινες μπάλες στις Λεύκες, ένα αρχαιοελληνικό παιχνίδι που μοιάζει με το πετάνγκ και επιβιώνει πια σε ελάχιστα μέρη. Η Αγγέλικα ζωγραφίζει μέσα στο ατελιέ της και ο παπα-Γιάννης στον Πρόδρομο παίζει ποδόσφαιρο με τα παιδιά, όπως είναι, με τα ράσα. Και να σ’ το λένε, αν δεν το δεις με τα μάτια σου, δεν το πιστεύεις ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται στην κοσμική Πάρο.

Ασπρίζοντας τις «ντάμες» στις Λεύκες. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

Ο κεντρικός δρόμος που ανηφορίζει από την Παροικιά και τη Νάουσα προς τις ανατολικές παραλίες περνάει από τις παρυφές των χωριών. Το γεγονός ότι το εσωτερικό των μεσαιωνικών αυτών οικισμών δεν είναι ορατό από τον δρόμο τούς έσωσε από τον τουρισμό, που σάρωσε την Πάρο, και διαφύλαξε την αυθεντικότητα και την εικόνα που διατηρούν από τον 15ο αιώνα, οπότε χτίστηκαν σε αμυντικό σχεδιασμό, για τον φόβο των πειρατών. Οι Λεύκες, ο Πρόδρομος και η Μάρπησσα είναι από τα ομορφότερα χωριά του Αιγαίου, κι ακόμη και τον Αύγουστο ο χρόνος μοιάζει να υπολογίζεται εδώ με άλλη μονάδα μέτρησης.

Δραστήρια Μάρπησσα

«Η Μάρπησσα και ο Πρόδρομος είναι χτισμένα σαν καστροπολιτείες και τα σπίτια επικοινωνούν μεταξύ τους από εσωτερικές πόρτες, έτσι ώστε να υπάρχει έξοδος διαφυγής σε περίπτωση πειρατικής εισβολής», μας λέει η Μαρπησσιώτισσα Μαρία Τριβυζά καθώς περπατάμε στο χωριό της. Η Μάρπησσα, άλλωστε, είναι το κοντινότερο στη θάλασσα χωριό. Το Πίσω Λιβάδι, η Χρυσή Ακτή και ο Δρυός είναι οι κοντινές παραλίες όπου σήμερα μπορείτε να απολαύσετε τις βουτιές σας.  

Γύρω μας η ομορφιά και η πάστρα δεν έχουν τελειωμό: κατάλευκα σοκάκια, ασπρισμένα χαμηλά σπίτια και δίπατα καπετανόσπιτα, εντυπωσιακά βόλτα (τόξα) και διαβατικά (στοές), ρείθρα για να φεύγουν τα νερά, δεκαεννέα εκκλησίες, οι περισσότερες δισυπόστατες, εννέα πλατείες. Οι ντόπιοι φροντίζουν το χωριό τους με… μανία, είναι δραστήριοι και το προβάλλουν με πολλή αγάπη.  

Η Μαριγούλα Ανουσάκη υφαίνει στον αργαλειό του 1858, στη Μάρπησσα. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

Στο σπίτι της Μαριγούλας Ανουσάκη μάς υποδέχεται η ίδια και η μητέρα της, Φλώρα. Παρότι ανακαινισμένο, διατηρεί το παλιό άνοιγμα που ήταν κρυμμένο μέσα στον φούρνο. «Το σπίτι μας ήταν ακριανό, οπότε εδώ κατέληγαν όλοι κι έβγαιναν από την κρυφή έξοδο προς τα βουνά», μας λένε. Η Μαριγούλα κάθεται στον αργαλειό του 1858 και πλέκει κουρελούδες και μοντέρνες τσάντες προς πώληση (τηλ. 22840-41582), ενόσω η μητέρα της αρχίζει να τραγουδά τοπικούς σκοπούς και να μας εξιστορεί τα πειρατικά παραμύθια με τα οποία μεγάλωσε.

Γι’ αυτό που όλοι θα σας μιλήσουν με περηφάνια στη Μάρπησσα είναι ο σπουδαίος γλύπτης Περαντινός. Στο Μουσείο Γλυπτικής (τηλ. 22840-41443), που φέρει το όνομά του, θα δείτε έργα του καλλιτέχνη, ο οποίος πέρασε στην ιστορία χάρη στις προτομές σε χαλκό, στα αγάλματα που στολίζουν πλατείες σε όλη την Ελλάδα, στα μετάλλια και στα νομίσματα των δραχμών. Ωστόσο αυτό που θα σας μείνει αξέχαστο είναι η ξενάγηση της Κατερίνας. Θα σας μιλήσει για τα έργα, αλλά και το παρασκήνιο που συνοδεύει τη δημιουργία τους, καθώς επίσης για προσωπικές στιγμές του καλλιτέχνη, όπως την ενδιαφέρουσα συνάντησή του με τη Μαρία Κάλλας.

Γλέντι κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ «Διαδρομές στη Μάρπησσα», που γίνεται κάθε Αύγουστο. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

Ο κυριότερος λόγος που θα έρθετε στη Μάρπησσα, πάντως, είναι το εθελοντικό τριήμερο φεστιβάλ της, που γίνεται κάθε Αύγουστο εδώ και δέκα χρόνια. Λέγεται «Διαδρομές στη Μάρπησσα» και φέτος θα γίνει από τις 25 έως τις 27 Αυγούστου (αναλυτικό πρόγραμμα: stimarpissa.gr). Η ιδέα ήταν της νεαρής δικηγόρου Κωνσταντίνας Αλιπράντη, η οποία με πείσμα και όρεξη έπεισε για το όραμά της τόσο τους ντόπιους όσο και νέους από όλη την Ελλάδα, οι οποίοι φροντίζουν για τη διεξαγωγή του, πάρα τις δυσκολίες που συνεπάγεται ο εθελοντισμός. Το φεστιβάλ είναι βιωματικό και οι επισκέπτες γνωρίζουν το χωριό μέσα από θεματικές διαδρομές και διαδραστικά παιχνίδια, ενώ παράλληλα ακούν διαλέξεις, βλέπουν εκθέσεις και αρχοντικά σπίτια που ανοίγουν για το κοινό αυτές τις μέρες και γλεντούν με μουσικές εκδηλώσεις. Και οι ντόπιοι, που στην αρχή παραξενεύτηκαν με το όλο εγχείρημα, περιμένουν πλέον τους επισκέπτες με χαρά, ανοίγουν τα σπίτια τους και φορούν και τα καλά τους.

Tip: Λίγο έξω από τη Μάρπησσα αναζητήστε το καινούργιο τυροκομείο Πάριον (τηλ. 6973-525591, pariontyrokomeio.gr), όπου η νεαρή Κατερίνα Μόσχου παράγει γιαούρτι, φρέσκια μυζήθρα και ξινομυζήθρα, λαδοτύρι και κεφαλοτύρι, όλα πιστοποιημένα και φτιαγμένα από αγελαδινό ντόπιο γάλα με παραδοσιακό τρόπο, χωρίς καθόλου πρόσθετα.

Ανεμελιά στον Πρόδρομο

Στον Πρόδρομο μπαίνεις από μια πύλη. Χάνεσαι κάτω από τα βόλτα, γεμίζει το βλέμμα χρώμα από τις φροντισμένες αυλές με τα γεράνια, τις μπουκαμβίλιες και τους βασιλικούς, συναντάς αμέτρητες γάτες που μπουρδουκλώνονται στα πόδια σου νιαουρίζοντας, ακούς τιτιβίσματα πουλιών, ζάρια που πέφτουν στο τάβλι και φωνές παιδιών που παίζουν ελεύθερα στους δρόμους, καθώς δεν κυκλοφορούν αυτοκίνητα. Απορείς με τα αμέτρητα εκκλησάκια και κοντοστέκεσαι στον Άγιο του χωριού, τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο του 16ου αιώνα. Αν εκεί συναντήσετε τον παπα-Γιάννη Νικηφοράκη, θα σας ξεναγήσει και θα σας μιλήσει για τις αναπαραστάσεις των Παθών του Χριστού το Πάσχα, οι οποίες γίνονται με ευλαβικότητα και εδώ, παρότι ξεκίνησαν από τη γειτονική Μάρπησσα. Ειδάλλως θα τον συναντήσετε στον δρόμο να παίζει με τα παιδιά ή στο Καλλιτεχνικό Καφενείο (τηλ. 22840-42033) να καλαμπουρίζει με ντόπιους και επισκέπτες. Το καφενείο βρίσκεται σε ένα απίθανο σημείο, δίπλα στο ωραιότερο βόλτο. Εδώ, εν μέσω μεζέδων και σούμας, θα μάθετε τα πάντα για το χωριό: για τους κατοίκους του, που τον χειμώνα δεν φτάνουν ούτε τους 500, για τους λίγους νέους που επιστρέφουν, για την τοπική ρεβιθάδα, που παραδοσιακά τρώγεται κάθε Κυριακή, αφού μείνει όλη νύχτα στον ξυλόφουρνο, και που, παρότι ο ξυλόφουρνος του Πετάρα που έψηνε για όλους έκλεισε, κανείς δεν εγκαταλείπει τη συνήθεια.   

Παιχνίδια στον Πρόδρομο με τον παπα-Γιάννη. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

Εδώ θα μάθετε και για το βυζαντινό μονοπάτι, καθώς νωρίς το μεσημέρι θα δείτε ξαφνικά το χωριό να κατακλύζεται από ξένους επισκέπτες. Πρόκειται για μια διαδρομή περίπου μιάμισης ώρας, που ξεκινάει από τις Λεύκες και πατάει στο παλιό καλντερίμι που ένωνε τα δύο χωριά.

Στις κοσμικές Λεύκες

Δεν είναι ακριβώς κοσμικές οι Λεύκες, αν τις συγκρίνουμε με τη Νάουσα, ας πούμε. Είναι όμως γνωστές στους Έλληνες και στους ξένους επισκέπτες της Πάρου. Και είναι και το μοναδικό ορεινό χωριό, μια και είναι χτισμένες μέσα σε πλούσια βλάστηση, κάτω από την ψηλότερη κορυφή του νησιού, τους Αγίους Πάντες.

Η όμορφη Κάτω Πλατεία στις Λεύκες. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

Γι’ αυτό κι εδώ θα βρείτε αρκετές ταβέρνες, καφετέριες και μερικά καταστήματα. Ανάμεσά τους θα εντοπίσετε το ατελιέ της ζωγράφου Αγγέλικας Βαξεβανίδου (angelikavaxevanidou.com). Θεωρητικά δεν είναι επισκέψιμο, αφού η ίδια, που εγκαταστάθηκε στην Πάρο τα τελευταία χρόνια, δεν εμπορεύεται εδώ τα έργα της. Θα σας υποδεχτεί όμως στον χώρο της και θα σας μιλήσει για τις δυναμικές δημιουργίες της, που αντλούν τη θεματική τους από την εσωτερική ταυτότητα ή επιθυμία. Βρίσκεται στο κεντρικό καλντερίμι, που ενώνει την Επάνω με την Κάτω Πλατεία. Η πρώτη, ευρύχωρη και πολύβουη, με πιτσιρίκια που δεν σταματούν να παίζουν, η δεύτερη περίκλειστη και σκιασμένη από δέντρα, σε κάνει να ξεχνάς πού βρίσκεσαι. Αξίζει να χαθείτε στα στενά του χωριού, να παρατηρήσετε τα παλιά σπίτια, κάποια από τα οποία ερειπώνουν, να πάρετε ανάσες δροσιάς στα διαβατικά και να καταλήξετε στο καφενείο της Μαριγώς, απέναντι από την τεράστια εκκλησία της Αγίας Τριάδας, με τα μαρμάρινα ελικοειδή καμπαναριά. Μαρμάρινα αρχιτεκτονικά στοιχεία θα παρατηρήσετε σε αρκετά οικήματα έτσι κι αλλιώς ή ακόμη και στα καλντερίμια, αφού οι Λεύκες είναι χωριό μαρμαράδων, οι οποίοι μάλιστα έφυγαν μαζικά τη δεκαετία του 1950 για να δουλέψουν στα νταμάρια της Ελλάδας. Σήμερα έχουν επιστρέψει μαζί τους και αρκετοί νέοι, που στήνουν στο κατάλευκο σκηνικό μια καινούργια ζωή.