Η δικαστική εξουσία φαίνεται πως κρατάει στα χέρια της καίριας σημασίας «κλειδιά» που απαιτούνται για να ξεκλειδώσουν το… μυστήριο των αναδρομικών διεκδικήσεων εκατομμυρίων συνταξιούχων, ενώ πληθαίνουν οι φωνές που θέλουν την εκτελεστική εξουσία και δη τα συναρμόδια υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας να λάβουν μια γενναία πολιτική απόφαση, που θα δώσει τέλος στην ταλαιπωρία, στην αγωνία, αλλά πολλές φορές και στην εκμετάλλευση των συνταξιούχων. Οι πρόσφατες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, που δημοσιεύθηκαν πλέον και στο σύνολό τους την περασμένη Παρασκευή, δεν φαίνεται να ανοίγουν ξεκάθαρα τον δρόμο για την επιστροφή μέρους ή του συνόλου των διεκδικήσεων 2,5 εκατ. πολιτών. Αν και ξεκλείδωσαν κάποιες… επιμέρους κλειδαριές, δεν οδήγησαν σε μια ξεκάθαρη λύση. Τις πλέον υψηλότερες πιθανότητες, σύμφωνα με τους νομικούς, συγκεντρώνει η λύση της καταβολής, σε πολλές δόσεις, των αναδρομικών που αφορούν το διάστημα από την έκδοση των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Ιούλιο του 2015 έως την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου, τον Μάιο του 2016. Οσο για τις νέες αποφάσεις, η πλειονότητα των ειδικών εκτιμά ότι μπορεί να κρατούν… κλειδωμένες τις ελπίδες για διευρυμένες διεκδικήσεις (έως και τον Δεκέμβριο του 2018), δεν εισέρχονται όμως στην ουσία της υπόθεσης, καθώς δεν κρίνουν το θέμα των διεκδικήσεων. Και οι ειδικοί επισημαίνουν ότι καθαρή λύση θα ξεκλειδώσει από μια νέα απόφαση του ΣτΕ που θα αφορά ειδικά το χρονικό διάστημα των δικαιωμάτων.
Οπως επισημαίνει μιλώντας στην «Κ» ο δικηγόρος Δημήτρης Μπούρλος, η πρώτη μεγάλη ομάδα αναδρομικών σχετίζεται με τις μνημονιακές περικοπές που κρίθηκαν αντισυνταγματικές με τις αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ το 2015. Οι συνταξιούχοι διεκδικούν ποσά από την 1η/1/2013 έως και 31/12/2018. Το πρώτο «κλειδί» στην υπόθεση ήλθε με τις αποφάσεις του ΣτΕ τον Ιούλιο του 2015 που έκριναν ότι όσοι δεν είχαν υποβάλει αγωγές έως τότε δεν δικαιούνται αναδρομικά. Συνεπώς, οι διεκδικήσεις τους ξεκινούν να «τρέχουν» από τον Ιούλιο του 2015 και μετά.
Ενα δεύτερο «κλειδί» ήλθε με την απόφαση Πρωτοδικείου, που αφορούσε περίπτωση για την οποία ενώ δεν είχε ασκηθεί αγωγή πριν από την απόφαση του ΣτΕ, έδινε ποσά και πριν από τον Ιούνιο του 2015. Βέβαια, ακόμη δεν έχει ξεκλειδώσει η υπόθεση, καθώς δεν υπάρχει απόφαση Εφετείου για αυτήν.
Μετά τις αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ, έρχονται εκδικάσεις αγωγών (και πρωτόδικα και κατ’ έφεση) με τις οποίες δικαιώνονται οι συνταξιούχοι τουλάχιστον για το χρονικό διάστημα από την έκδοση των αποφάσεων του ΣτΕ και για το μέλλον, όχι όμως μετά την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου.
Ομως, σημαντικό «κλειδί» θεωρείται μια απόφαση που έχει καταλήξει στο ΣτΕ, ύστερα από αίτηση αναίρεσής της από τον ΕΦΚΑ. Στην περίπτωση αυτή, τόσο πρωτόδικα όσο και κατ’ έφεση ο συνταξιούχος δικαιώθηκε για τα αναδρομικά, από τον Ιούλιο του 2015 και έως μετά και την εφαρμογή του νόμου Κατρούγκαλου, και συγκεκριμένα έως και τα μέσα του 2017.
Υπάρχουν βέβαια και όλες αυτές οι αιτήσεις που έχουν υποβάλει πάνω από 1,5 εκατ. συνταξιούχοι προς τον ΕΦΚΑ, διεκδικώντας αναδρομικά χωρίς να έχουν προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Με την αίτηση αυτή, οι συνταξιούχοι διέκοψαν την παραγραφή των αξιώσεών τους. Γιατί οι απαιτήσεις αυτές έχουν 5ετή παραγραφή. Εάν ο ΕΦΚΑ εντός 6μήνου δεν τους απαντήσει, όπως είναι και το αναμενόμενο, ξεκινάει νέα παραγραφή. Βέβαια, πλέον, έτσι όπως είναι τα δεδομένα, οι ειδικοί εκτιμούν ότι δεν χρειάζεται οι συνταξιούχοι αυτοί να κάνουν νέες αγωγές. Η λύση που θα δοθεί θα αφορά το σύνολο και όχι μόνο όσους έχουν προσφύγει.
Αλλά και οι πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ που αφορούν την αντισυνταγματικότητα του νόμου Κατρούγκαλου δεν φαίνεται να λύνουν το μυστήριο. Ευθέως, οι αποφάσεις δεν αναφέρονται στα αναδρομικά. Με έμμεσο τρόπο, καταγράφουν κάποιες σκέψεις σύμφωνα με τις οποίες με τον νόμο Κατρούγκαλου επανανομοθετήθηκαν οι μνημονιακές περικοπές που είχαν κριθεί αντισυνταγματικές. Βεβαίως, στο σκεπτικό αναπτύσσονται κάποιες απόψεις που, σύμφωνα με νομικούς, εμμέσως «κλειδώνουν» τον δρόμο προς τις διευρυμένες διεκδικήσεις. Ξεκαθαρίζουν βέβαια ότι αυτό δεν μπορεί να αποτελεί τροχοπέδη, καθώς πρόκειται για μια απόφαση που ελήφθη οριακά, με πλειοψηφία 13 – 12. Οταν το θέμα φθάσει στο ΣτΕ ύστερα από κάποια από τις προσφυγές συνταξιούχων, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι ο συσχετισμός θα είναι ο ίδιος.
Κατά την πλειονότητα των δικηγόρων, οι πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ, παρότι κρίνουν αντισυνταγματικές τις περικοπές στις επικουρικές και τα ποσοστά αναπλήρωσης στις κύριες, κλείνουν την πόρτα διεκδίκησης αναδρομικών για το διάστημα πριν από τις 4 Οκτωβρίου 2019, ακόμη και για αυτούς που έχουν προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Και αυτό, γιατί ορίζουν ξεκάθαρα ότι «τα αποτελέσματα της αντισυνταγματικότητας επέρχονται από τη δημοσίευση της απόφασης και μετά». Συνεπώς, οι όποιες διεκδικήσεις, «τρέχουν» από τις 4 Οκτωβρίου και έως την ψήφιση του νέου ασφαλιστικού νόμου.
Τέλος, διεκδικήσεις αναδρομικών ενδέχεται να γεννηθούν, σύμφωνα με τους ειδικούς, και από όσους ασφαλισμένους λάβουν την απόφαση συνταξιοδότησής τους από τις 4 Οκτωβρίου και έως την ψήφιση νέου νόμου.
Δημοσιονομικό κόστος έως και 15 δισ.
Σε τροχιά αναδρομικών θα συνεχίσει να κινείται και τους επόμενους μήνες το συνταξιοδοτικό, καθώς εκτός από τα διεκδικούμενα δισεκατομμύρια ευρώ με βάση τις αποφάσεις του ΣτΕ το 2015, υπάρχουν αναγνωρισμένες υποχρεώσεις του συστήματος που «τρέχουν» και αφορούν τις συντάξεις χηρείας αλλά και πιθανές νέες ανάγκες που απορρέουν από τα λάθη στα ενημερωτικά των συντάξεων.
Το δημοσιονομικό κόστος παλαιών και νέων υποχρεώσεων τρομάζει ακόμη και τους πλέον ψύχραιμους στο οικονομικό επιτελείο, καθώς το συνολικό ποσό για αναδρομικά ξεκινάει από τα 4,2 δισ. ευρώ και εκτινάσσεται (ανάλογα με τα σενάρια) ακόμη και πάνω από τα 15 δισ. ευρώ.
Μόνο τα αναδρομικά 10μήνου σε 2,5 εκατομμύρια άτομα εκτιμώνται σε 4 δισ. ευρώ. Οι δικαιούχοι διεκδικούν ποσά που κυμαίνονται από 660 έως 7.000 ευρώ. Μάλιστα, βάσει των υπολογισμών, τα ποσά ενδέχεται να είναι υψηλότερα στην περίπτωση που ο συνταξιούχος λαμβάνει περισσότερες από δύο συντάξεις, όπως ισχύει για παράδειγμα σε γιατρούς του ΕΣΥ, μηχανικούς του Δημοσίου, χήρες ή χήρους που λαμβάνουν περισσότερες από τέσσερις συντάξεις και άλλους. Τα ελάχιστα ποσά προκύπτουν για τους συνταξιούχους ΟΓΑ που έχασαν μόνο τα δώρα, τα οποία για την κατώτατη σύνταξη των 330 ευρώ ήταν 660 ευρώ τον χρόνο, καθώς οι αγρότες λάμβαναν μέχρι το 2012 τα πλήρη δώρα. Υπάρχουν βέβαια και ορισμένες ειδικές κατηγορίες συνταξιούχων που διεκδικούν ακόμη λιγότερα και είναι όσοι ήταν κάτω των 60 ετών –άρα είχαν χάσει τα δώρα από το 2010– και είχαν ελάχιστη περικοπή, π.χ. 15 ευρώ τον μήνα στην κύρια σύνταξή τους. Αντίστοιχα, τα μεγαλύτερα ποσά προκύπτουν για συνταξιούχους με υψηλές συντάξεις ή περισσότερες από δύο συντάξεις.
Οι προωθούμενες παρεμβάσεις στον νόμο Κατρούγκαλου θα κρίνουν και το ύψος επιπλέον αναδρομικών ποσών που πιθανότατα θα λάβουν παλαιοί και νέοι συνταξιούχοι, με βάση τις αλλαγές σε επικουρικές συντάξεις και τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης. Ο χρόνος ψήφισης του νέου νόμου και το εύρος των αλλαγών θα καθορίσουν και το τελικό κόστος.
Στον αντίποδα, στα 70 εκατ. ευρώ εκτιμώνται τα αναδρομικά ύψους έως και 1.200 ευρώ που θα δουν στους λογαριασμούς τους στο τέλος του Οκτωβρίου (με την καταβολή των συντάξεων Νοεμβρίου) περισσότεροι από 60.000 συνταξιούχοι χηρείας. Πρόκειται για δικαιούχους που έλαβαν σύνταξη χηρείας μετά την ισχύ του νόμου Κατρούγκαλου (μετά τις 13 Μαΐου 2016), αρχικά σε ποσοστό 50% και από τον περασμένο Ιούνιο δικαιούνται σύνταξη σε ποσοστό 70% βάσει των διατάξεων που είχαν ψηφιστεί από την προηγούμενη κυβέρνηση.
Τέλος, πιθανές αναδρομικές αυξήσεις αναμένεται να λάβουν περίπου 600.000 παλαιοί συνταξιούχοι, λόγω λάθους στις κρατήσεις για τις αυξήσεις που έλαβαν από 1/1/2019 λόγω της αρνητικής προσωπικής διαφοράς τους.
