Την 5η Νοεμβρίου, ο νέος πρόεδρος της ελληνικής Αρχής Διασφάλισης Απορρήτου Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) Χρήστος Ράμμος και ο αντιπρόεδρος Μιχάλης Σακκάς παραδέχτηκαν στη Βουλή ότι οι επικοινωνίες στην Ελλάδα είναι διάτρητες. Ακόμη, δήλωσαν αδυναμία να υπολογίσουν πόσες συσκευές παράνομων παρακολουθήσεων, τα γνωστά «βαλιτσάκια», υπάρχουν στη χώρα. «Κανείς δεν ξέρει πόσα κυκλοφορούν στην επικράτεια αυτή τη στιγμή, ούτε η ΕΥΠ το γνωρίζει», είπε ο κ. Ράμμος στους βουλευτές της Επιτροπής Θεσμών κατά την παρουσίαση των πεπραγμένων της Αρχής τη διετία 2017 και 2018.
Κι όμως, μερικούς μήνες νωρίτερα, τα υπουργεία Ψηφιακής Πολιτικής, Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης είχαν δεσμεύσει μυστικό κονδύλι ύψους 1,1 εκατ. ευρώ για την αγορά «τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού» όχι μόνο από την ΕΥΠ και την Αστυνομία, αλλά και την ΑΔΑΕ. Την απόρρητη υπουργική απόφαση, που υπεγράφη στις 7 Ιουλίου του 2018, φέρνει σήμερα στο φως της δημοσιότητας η «Κ». Τι προκύπτει από αυτή; Τα τρία υπουργεία έδωσαν 300.000 ευρώ στην Αστυνομία και 500.000 ευρώ στην Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών για την αγορά συσκευών και προγραμμάτων παρακολούθησης. Αλλες 300.000 ευρώ διέθεσαν στην ΑΔΑΕ για να αγοράσει ένα μηχάνημα αντιπαρακολούθησης, ικανό να εντοπίζει παράνομες συσκευές υποκλοπών. Στην αργκό των ειδικών, η συσκευή είναι γνωστή ως «αντιβαλιτσάκι».
«Τα χορηγούμενα ποσά θα χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη των πάσης φύσεως τηλεπικοινωνιακών αναγκών των ως άνω υπηρεσιών, με στόχο την αποτελεσματικότερη άσκηση των αρμοδιοτήτων τους», αναφέρεται στο έγγραφο. Η ΕΥΠ και η Διεύθυνση Ανάλυσης Πληροφοριών της ΕΛ.ΑΣ. αξιοποίησαν το κονδύλι. Οχι όμως και η ΑΔΑΕ, που φέτος τον Σεπτέμβριο υπαναχώρησε από την αρχική θέση της και αποφάσισε αρνητικά.
Τα γεγονότα που μεσολάβησαν έχουν ως εξής: Τον Μάρτιο του 2019, η ολομέλεια της ΑΔΑΕ είχε αποφασίσει ομόφωνα να προχωρήσει στην προμήθεια της συσκευής. Οι εισηγήσεις των αρμόδιων διευθύνσεων της Αρχής ήταν απολύτως θετικές, καθώς έκριναν ότι ο εξοπλισμός θα είναι χρήσιμος σε όλες τις κατηγορίες ελέγχων. «Με τα συστήματα αυτά θα διενεργούνται έλεγχοι, δίνοντας στην ΑΔΑΕ τη δυνατότητα να εντοπίζει πιθανή παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών».
Εμπειρογνώμονες ταξίδεψαν στην Ουγγαρία, στη Μ. Βρετανία και στο Ισραήλ και συναντήθηκαν με στελέχη εταιρειών πριν καταλήξουν στο ποια συσκευή αντιπαρακολούθησης θα επέλεγαν. Τα περισσότερα από τα συστήματα που είδαν αποτελούνταν από σαρωτές, με δυνατότητα να ανιχνεύουν εάν στην περιοχή εμβέλειάς τους λειτουργούν «κανάλια κινητών τηλεπικοινωνιών που δεν ανήκουν στο πραγματικό δίκτυο».
Τελικά, στις 30 Σεπτεμβρίου ο νέος πρόεδρος της Αρχής, Χρήστος Ράμμος, συγκάλεσε ξανά την ολομέλεια και με οριακή πλειοψηφία αποφασίστηκε ότι η προμήθεια του εξοπλισμού «δεν ήταν σκόπιμη». Ο πρόεδρος έθεσε ζήτημα αναρμοδιότητας της ΑΔΑΕ και το ίδιο επανέλαβε στην πιο πρόσφατη συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών της Βουλής.
Επιφυλάξεις είχε προηγουμένως διατυπώσει και το νομικό τμήμα της Αρχής. «Οποιαδήποτε προμήθεια πρέπει να συνδέεται με προβλεπόμενη από τον νόμο αρμοδιότητά της», τόνισε ο κ. Ράμμος. Αντίθετα, ο αντιπρόεδρος της Αρχής κ. Σακκάς επέμεινε στην ανάγκη αγοράς του μηχανήματος, όπως εξάλλου είχε κάνει και στο πρόσφατο παρελθόν. Ζήτησε να καταγραφεί στα πρακτικά η ανησυχία του για το ενδεχόμενο η διοίκηση της ΑΔΑΕ να κατηγορηθεί για τη μη αξιοποίηση του κονδυλίου των 300.000 ευρώ.
Σημειώνεται ότι ήδη από το 2015 η Αρχή είχε με επιστολές της στα υπουργεία Δικαιοσύνης, Επικοινωνιών και Δημόσιας Τάξης επισημάνει την ύπαρξη νομοθετικού κενού σχετικά με τον έλεγχο της χρήσης φορητών συσκευών παρακολούθησης. Επιπλέον, είχε επισημάνει την ανάγκη σύμπραξης των αρμόδιων αρχών «για τον έλεγχο της χρήσης εξοπλισμού σάρωσης του φάσματος των ραδιοσυχνοτήτων και παρακολούθησης των ηλεκτρονικών επικοινωνιών».
Οι άρσεις απορρήτου
Ως προς τα πεπραγμένα της ΑΔΑΕ που παρουσιάστηκαν στη Βουλή, στην πρόσφατη έκθεση της Αρχής επισημαίνεται ότι το 2018 εκδόθηκαν από τις εισαγγελικές αρχές 11.113 διατάξεις άρσης απορρήτου για λογαριασμό της ΕΛ.ΑΣ. και της ΕΥΠ, αντί 7.182 το 2017. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο από το 2005 έως σήμερα αριθμό νόμιμων συνακροάσεων που γίνονται όχι με «βαλιτσάκια», αλλά έπειτα από συνεννόηση με τους τηλεπικοινωνιακούς παρόχους.
Τα ελληνικά ίχνη στο κατασκοπευτικό σκάνδαλο της Κύπρου
Ελληνικά «ίχνη» εντοπίζονται στην πολύκροτη υπόθεση του κατασκοπευτικού βαν, που τις τελευταίες μέρες συγκλονίζει την Κύπρο. Ο ιδιοκτήτης του, βετεράνος των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών, υπήρξε μέχρι πρόσφατα συνεταίρος της ισραηλινής ΝSO. Πρόκειται για την εταιρεία-δημιουργό του λογισμικού παρακολουθήσεων «Pegasus», που έχει εντοπιστεί να λειτουργεί και στην Ελλάδα και «ευθύνεται» για την υποκλοπή συνομιλιών χιλιάδων χρηστών του WhatsApp.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τη 15η Νοεμβρίου στα ΜΜΕ της Κύπρου αναπαρήχθη συνέντευξη που είχε παραχωρήσει τον Αύγουστο σε δημοσιογράφο του Forbes ο ιδιοκτήτης του κατασκοπευτικού βαν Ταλ Ντίλιαν. Σε αυτήν, ο πρώην πράκτορας έκανε επίδειξη των δυνατοτήτων τού αξίας 9 εκατ. ευρώ βαν, το οποίο λειτουργεί ως ένα πανίσχυρο «βαλιτσάκι», ικανό να υποκλέψει όχι μόνο τις συνομιλίες που γίνονται μέσω των δικτύων κινητής τηλεφωνίας (GSM), αλλά να αποκτά πρόσβαση στα μηνύματα του WhatsApp, στις συνομιλίες του Facebook και σε ό,τι υλικό διαθέτει ένα «έξυπνο» κινητό.
«Κυπριακό Watergate»
Η δημοσιοποίηση της υπόθεσης προκάλεσε πολιτικό σάλο στην Κύπρο με τα στελέχη του ΑΚΕΛ να μιλούν για «κυπριακό Watergate», αφήνοντας υπονοούμενα για πιθανές σχέσεις του Ντίλιαν με στελέχη της κυβέρνησης. Την Παρασκευή ήταν προγραμματισμένη συνάντηση του προέδρου της Κύπρου Νίκου Αναστασιάδη με τον γενικό γραμματέα του ΑΚΕΛ Aντρο Κυπριανού, ενώ δηλώσεις για την υπόθεση έχουν κάνει ο υπουργός Δικαιοσύνης, ο γενικός εισαγγελέας της Κύπρου και ο αρχηγός της Αστυνομίας. Το βαν κατασχέθηκε, ενώ σε διευκρινιστική ανακοίνωση υποχρεώθηκε η ιδιοκτήτρια εταιρεία του, υποστηρίζοντας ότι πραγματοποιούσε μόνο δοκιμές και δεν είχε κατασκοπευτική δραστηριότητα.
Το 2014, πάντως, η πρώτη εταιρεία του Ντίλιαν «Circles» συγχωνεύθηκε με τη NSO, η οποία θεωρείται υπεύθυνη για το «χακάρισμα» της εφαρμογής WhatsApp μέσω του λογισμικού «Pegasus». Ακόμα και με μια αναπάντητη κλήση, το πρόγραμμα εγκαθιστά ιούς στο λειτουργικό σύστημα iOS στα κινητά τηλέφωνα της Apple και δίνει τη δυνατότητα υποκλοπής γραπτών μηνυμάτων, κωδικών ασφαλείας αλλά και γεωεντοπισμού ενός τηλεφώνου.
Eρευνα του Citizen Lab, εργαστηρίου του Πανεπιστημίου του Τορόντο που ειδικεύεται σε θέματα παγκόσμιας ασφάλειας, είχε δείξει τον περασμένο Σεπτέμβριο ότι το συγκεκριμένο λογισμικό έχει χρησιμοποιηθεί και στη χώρα μας. Μεταξύ Αυγούστου 2016 και Αυγούστου 2018, οι Καναδοί ερευνητές αναζήτησαν στο Διαδίκτυο σέρβερ που σχετίζονταν με το «Pegasus». Κατέληξαν σε 45 χώρες, στις οποίες θεωρούν ότι γίνονται παρακολουθήσεις με το συγκεκριμένο σύστημα. Μεταξύ αυτών βρίσκεται και η Ελλάδα.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», πρόσφατα αξιωματούχοι «ειδικών» υπηρεσιών ταξίδεψαν στο Ισραήλ και είχαν επαφές με τα στελέχη της NSO για την προμήθεια του λογισμικού. Στο παρελθόν εξάλλου από διαρροή διαβαθμισμένων εγγράφων στη γνωστή ιστοσελίδα WikiLeaks είχαν αποκαλυφθεί διαπραγματεύσεις Ελλήνων αξιωματούχων με τα στελέχη της ιταλικής «Hacking Team» για την προμήθεια αντίστοιχου λογισμικού παρακολούθησης (spyware). Σύμφωνα, μάλιστα, με δημοσίευμα στον Τύπο της Κύπρου, από την ιταλική Hacking Team είχε προμηθευτεί εξοπλισμό και η εταιρεία του πρωταγωνιστή του κατασκοπευτικού σκανδάλου Ταλ Ντίλιαν…
