Tα μεγέθη είναι καταθλιπτικά. Μέσα σε ένα μήνα, ο προϋπολογισμός του 2020 έχει κυριολεκτικά τιναχτεί στον αέρα καθώς οι δαπάνες αυξάνονται με τα επιδόματα σε εργαζομένους και ελεύθερους επαγγελματίες, και τα έσοδα καταρρέουν λόγω των αναβαλλόμενων φορολογικών υποχρεώσεων σε επιχειρήσεις. Κι ακόμη δεν έκλεισε ο κύκλος στήριξης της οικονομίας λόγω κορωνοϊού.
Στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους αυτή τη στιγμή υπολογίζουν, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι μόνο για την περίοδο ώς το τέλος Απριλίου βρίσκονται αντιμέτωποι με μια «τρύπα» της τάξης των 5-6 δισ. ευρώ. Τα μαθηματικά είναι απλά. Περίπου από 6 δισ. ευρώ είναι κάθε μήνα τα έσοδα και οι δαπάνες του Δημοσίου. Από τα έσοδα υπολογίζεται ότι θα χαθούν ίσως και πάνω από τα μισά τον Απρίλιο και ένα μέρος τον Μάρτιο.
Τα προσωρινά στοιχεία δείχνουν ότι τις τελευταίες 15 ημέρες του Μαρτίου χάθηκε το 1/3 περίπου. Συνολικά, για Μάρτιο και Απρίλιο οι απώλειες μπορεί να φτάσουν τα 3-4 δισ. ευρώ. Η υπέρβαση των δαπανών, από την άλλη, είχε ήδη φτάσει το 1,4 δισ. ευρώ πριν από τη διεύρυνση των δικαιούχων επιδόματος. Συνολικά, ίσως ξεπεράσει τα 2 δισ. ευρώ.
Για αργότερα, ούτε θέλουν να το σκέφτονται στο υπουργείο Οικονομικών. Για να πιαστεί από κάπου να διαμορφώσει προβλέψεις, ο υπουργός Χρήστος Σταϊκούρας προσφεύγει, κατά τις πληροφορίες, ακόμη και στον καθηγητή λοιμωξιολόγο Σωτήρη Τσιόδρα, προκειμένου να ενημερωθεί για την εξέλιξη της επιδημίας. Ωστόσο, το τοπίο είναι θολό. Είναι προφανές, πάντως, ότι αν χρειάζονται 5 δισ. ευρώ κάθε μήνα για μερικούς μήνες ακόμη, ο λογαριασμός δεν βγαίνει.
Στο σημείο εκείνο είναι που ανακύπτουν τα σενάρια για περικοπές στους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων. Ο κ. Σταϊκούρας είπε ότι με τα σημερινά δεδομένα δεν έχει κάτι να ανακοινώσει, αλλά είναι προφανές πως, αν τα πράγματα προχωρήσουν με το δυσμενές σενάριο, σε 2-3 μήνες το θέμα θα επανεξετασθεί.
Οι εναλλακτικές
Αλλες πηγές στο υπουργείο Οικονομικών κάνουν αναφορά ακόμη και σε έξοδο στις αγορές, αλλά η ατυχής απόπειρα της Ισπανίας την περασμένη εβδομάδα αποθάρρυνε τις σκέψεις αυτές.
Τη λύση θα δώσει ίσως προσεχώς το «μαξιλάρι» ασφαλείας. Από τα 31 δισ. ευρώ, περίπου, των ταμειακών διαθεσίμων του Δημοσίου μόνο τα 15 δισ. ευρώ του ESM είναι δεσμευμένα και προϋποθέτουν άδεια των δανειστών για να χρησιμοποιηθούν.
Τα υπόλοιπα είναι ελεύθερα προς χρήση από το ελληνικό Δημόσιο, αν και ένα μέρος τους είναι κατατεθειμένο σε τράπεζες, οι οποίες ίσως υποφέρουν εάν αποσυρθούν.
Σε κάθε περίπτωση, το «μαξιλάρι» είναι μια λύση. Το υπουργείο αναζητεί προφανώς και άλλες. Μεταξύ άλλων, προσβλέπει στην κάλυψη ενός μέρους των δαπανών από τα κονδύλια της Ε.Ε. Και φυσικά, ευελπιστεί ότι θα προχωρήσει η λύση του ευρωομολόγου.
Σε διαφορετική περίπτωση, η προληπτική πιστωτική γραμμή του ESM (ECCL) θα είναι ίσως και αυτή μια αναπόφευκτη λύση, εφόσον η συμφωνία των ηγετών της Ε.Ε. καταλήξει σε αυτό τον χαμηλό παρονομαστή.
Πάντως, προς το παρόν, στο υπουργείο διαμηνύουν ότι «μακάρι να μη χρειαστεί να μπούμε» σε αυτήν, καθώς θα σηματοδοτήσει μια οπισθοδρόμηση, με την αποδοχή νέου μνημονίου που απαιτείται. Σίγουρα, δεν θα είμαστε επισπεύδοντες, λένε, δείχνοντας προς την Ιταλία και την Ισπανία, που αυτή τη στιγμή φαίνεται να αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Ομως, η μεγάλη εξάρτηση της χώρας από τον τουρισμό και το ενδεχόμενο να χαθεί εξ ολοκλήρου η καλοκαιρινή σεζόν δεν επιτρέπουν να αποκλειστεί αυτό το ενδεχόμενο.
Αύξηση αποθεματικού
Το υπουργείο Οικονομικών θα καταθέσει τις επόμενες ημέρες συμπληρωματικό προϋπολογισμό. Στην πραγματικότητα, θα είναι μία μόνο διάταξη, που θα προβλέπει αύξηση του αποθεματικού κατά 4-5 δισ. ευρώ.
Αρκετή, ίσως, για να καλύψει τις ανάγκες του κράτους μόνο για δαπάνες αυτή την περίοδο (Απρίλιος – Μάιος).
Από κει και πέρα, όπως αναφέρουν πηγές του υπουργείου Οικονομικών, η συνολική αναμόρφωση του προϋπολογισμού, με εκτιμήσεις για τελικό ισοζύγιο, θα γίνει όταν θα διαφανεί μια ασφαλής εκτίμηση.
Το σίγουρο είναι ότι η εποχή των πρωτογενών πλεονασμάτων και υπερπλεονασμάτων δείχνει πολύ μακρινή. Ειδικά τον Απρίλιο η πορεία προβλέπεται καταστροφική. Το θέμα, βεβαίως, δεν είναι δημοσιονομικό, όπως επισημαίνει με κάθε ευκαιρία ο κ. Σταϊκούρας. Από τη στιγμή που δόθηκε η δυνατότητα στην Ελλάδα να ενταχθεί στους γενικούς κανόνες ευελιξίας που ισχύουν για τα υπόλοιπα κράτη, δεν έχει σημασία αν θα έχει πρωτογενές πλεόνασμα ή έλλειμμα και πόσο θα είναι αυτό. Γεγονός παραμένει ότι πρέπει να λύσει το ταμειακό πρόβλημα.
Σημειωτέον ότι σημαντική παράμετρο του προβλήματος θα αποτελέσει το μέγεθος στο οποίο θα διαμορφωθεί τελικά η ύφεση της οικονομίας. Ο υπουργός Οικονομικών μίλησε ήδη για υποχώρηση του ΑΕΠ κατά 3%, όταν ο προϋπολογισμός προέβλεπε ανάπτυξη 2,8%. Μέσα σε ένα μήνα βυθίστηκε η πρόβλεψη για το ΑΕΠ κατά 5,8%, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα έσοδα. Στο υπουργείο Οικονομικών έχουν, σύμφωνα με πληροφορίες, εκτιμήσεις για ύφεση ακόμη και 4%, όχι όμως μεγαλύτερη.
Υπό σκληρούς όρους η… ασπιρίνη του ESM
H ιδέα ενός νέου μνημονίου για να ενταχθεί η χώρα στην προληπτική πιστωτική γραμμή του (ESM), προκειμένου να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του κορωνοϊού, φέρνει στο προσκήνιο εφιάλτες από το παρελθόν. Στο υπουργείο Οικονομικών θέλουν να αποφύγουν με κάθε τρόπο αυτή την προοπτική. Αλλωστε, το ποσό, κάπου 4 δισ. ευρώ για την Ελλάδα, δεν είναι τόσο μεγάλο ώστε να αγνοήσει κανείς τις προϋποθέσεις με τις οποίες εξασφαλίζεται.
Η Ελλάδα, όμως, τάχθηκε υπέρ του ευρωομολόγου –σε αντιδιαστολή με την προληπτική πιστωτική γραμμή– για μια σειρά από λόγους που δεν αφορούν μόνο την ίδια και τη σκληρή εμπειρία της από τα μνημόνια του παρελθόντος. Οπως υποστήριξε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης, «η ΕΚΤ δεν μπορεί να κάνει τα πάντα. Και ο ESM δεν σχεδιάστηκε για να αντιμετωπίζει τέτοιες πρωτόγνωρες κρίσεις». Πηγές από το οικονομικό επιτελείο υποστηρίζουν πως τα 240 δισ. ευρώ που προτείνεται από τις βόρειες χώρες, κυρίως Γερμανία, Φινλανδία, Ολλανδία, Αυστρία, να δοθούν από τον ESM προφανώς δεν είναι αρκετά για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Συγκρίνουν, μάλιστα, το ποσό με τα 2 τρισ. ευρώ της δημοσιονομικής στήριξης των ΗΠΑ.
Για να καλυφθεί το κενό, συνεχίζουν οι ίδιες πηγές, θα χρειαστεί να επιστρατευθεί το «μπαζούκα» του Μάριο Ντράγκι, το OMT (outright monetary transactions), πλέον του 1,1 τρισ. που έχει διαθέσει ήδη η ΕΚΤ. Αυτό, κατά την άποψη των πηγών, θα θέσει σε κίνδυνο τη χρηματοοικονομική σταθερότητα, καθώς θα προκαλέσει «φούσκες» σε τιμές ομολόγων και μετοχών, δημιουργώντας έτσι τις προϋποθέσεις για μια πιθανή επόμενη κρίση. Επίσης, είναι πιθανό να δημιουργήσει πληθωριστικές πιέσεις και στα αγαθά. Αντίθετα, το ευρωομόλογο, από τη στιγμή που θα είναι μεγάλης διάρκειας και θα υποστηρίζεται από ισχυρές οικονομίες, θα το χρηματοδοτήσει ο ιδιωτικός τομέας, από κεφάλαια που ήδη υπάρχουν και δεν θα προκαλέσει πληθωριστικές πιέσεις, υποστηρίζουν. Γι’ αυτό, άλλωστε, η Κριστίν Λαγκάρντ τάχθηκε με ενθουσιασμό υπέρ του ευρωομολόγου.
Καθώς η ιστορία δείχνει ότι η Ευρώπη προχωρεί πάντα με συμβιβασμούς, τα σενάρια μιας πιθανής λύσης με ομόλογο, αλλά υπό «μνημονιακές» κατά κάποιον τρόπο προϋποθέσεις, ήδη κυκλοφορούν.
