Τρίτη εβδομάδα στο σπίτι για τους Ελληνες, που πλέον έχουν αρχίσει να κατανοούν ότι ο κοινωνικός περιορισμός που βιώνουν θα έχει διάρκεια. Για πρώτη φορά στη ζωή των περισσοτέρων η προσωπική απόφαση έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο από την πολιτική επιταγή των κυβερνώντων. Ο ρόλος του ατόμου ως μέλους του συνόλου ποτέ δεν υπήρξε πιο προφανής και ίσως πιο κρίσιμος. Μια κρίση, που σου ζητάει το πιο απλό, να μείνεις σπίτι, έρχεται να δοκιμάσει την ευθύνη, τη δύναμη και το ήθος σου.
Οι πολλαπλές ανατροπές απαιτούν αντίστοιχες προσαρμογές και ευελιξία. Η διαχείριση της κρίσης είναι πολυεπίπεδη, όπως και η υποβόσκουσα αγωνία η οποία λαμβάνει διαφορετικά πρόσωπα για το παιδί, τον έφηβο, τον εργαζόμενο, τον άνεργο, τον συνταξιούχο. Οτιδήποτε παραπέμπει σε κανονικότητα λειτουργεί λυτρωτικά. Αυτό μαρτυρούν εκπαιδευτικοί σε όλη τη χώρα, οι οποίοι τυγχάνουν θερμής υποδοχής στις οθόνες των μαθητών τους, καθώς έχουν ξεκινήσει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Κι ενώ η αξία των μαθημάτων αυτών είναι αδιαμφισβήτητη, όπως είναι και η σκοπιμότητα συνέχισης όσων δραστηριοτήτων μπορούν να πραγματοποιηθούν μέσω της τεχνολογίας, στην περίπτωση των online σχολικών μαθημάτων τίθεται ένα πάγιο ζήτημα σύνδεσης του σχολείου με το οικοσύστημά του, δηλαδή με το τι συμβαίνει γύρω μας. Αυτό το «γύρω μας» τυχαίνει τώρα να έχει πιο παγκόσμια χαρακτηριστικά από ποτέ. Πόσο ρεαλιστικό, πόσο θαρραλέο και εντέλει πόσο διδακτικό είναι το να στρέφουμε το βλέμμα αλλού; Το να προσποιούμαστε ότι τα Μαθηματικά, η Εκθεση, η Ιστορία και η Χημεία έχουν αυτή τη στιγμή μεγαλύτερη σημασία από το μεγαλειώδες μάθημα που μπορεί να μας διδάξει η συγκλονιστική επικαιρότητα;
Τώρα, που τα παιδιά είναι καθηλωμένα στο σπίτι, βιώνοντας την κατάρρευση του απυρόβλητου και την απειλή του κανονικού, έχουν την ψυχή και το μυαλό ανοικτά και είναι έτοιμα να εμπλακούν σε συζητήσεις και διαδικασίες αναστοχασμού και αναθεώρησης των «σημαντικών» στη ζωή. Οταν κάτι γκρεμίζεται, είσαι έτοιμος να το ξαναχτίσεις με καλύτερα υλικά, με καλύτερο σχεδιασμό. Δεν υπάρχει πιο κατάλληλη στιγμή να τους μιλήσουμε για θέματα ηθικής και αξιών, να τα βοηθήσουμε να καλλιεργήσουν την κριτική τους σκέψη –και πράξη–, την υπευθυνότητα, την ψυχική τους ανθεκτικότητα, την προσαρμοστικότητά τους και πολλές ακόμα από τις λεγόμενες ήπιες ικανότητες (soft skills). Τώρα, εν μέσω γενικευμένης ρευστότητας, έχουν τα παιδιά ανάγκη για συζητήσεις ουσίας και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να τα παρακινήσουν και να τα καθοδηγήσουν σε αυτές.
Είναι αστείο να μιλάμε στην τρέχουσα φάση για κάλυψη της διδακτέας ύλης. Ας αξιοποιήσουμε τα εργαλεία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και επικοινωνίας για να σχολιάσουμε και να συζητήσουμε με τους μαθητές κάποια από τα διλήμματα και τις προκλήσεις των ημερών: Τι προτάσσουμε; Το άτομο ή το σύνολο; Την ανθρώπινη ζωή ή την οικονομία και ευημερία; Πώς και πού αναζητούμε έγκυρη ενημέρωση; Πώς φιλτράρουμε τις πληροφορίες που διακινούνται; Ποιος ο ρόλος μας στη διακίνηση και μετάδοσή τους; Γιατί πρέπει να συμμορφωθούμε –και να συμμορφωνόμαστε– με οδηγίες και κανονισμούς; Πώς διασφαλίζεται η ισορροπία μεταξύ της ατομικής ελευθερίας και του σεβασμού των δικαιωμάτων του άλλου; Ποιοι παράγοντες είναι κομβικοί στη διαχείριση μιας κρίσης γενικά και της συγκεκριμένης πανδημίας ειδικά; Ποιες προσεγγίσεις αντιμετώπισης φαίνονται πιο αποτελεσματικές και ποιες όχι; Ποιος είναι ο ρόλος των ηγετών σε αυτήν την κρίση; Πώς αναδεικνύονται ηγετικές φυσιογνωμίες σε τέτοιες περιόδους; Ποια τα χαρακτηριστικά τους; Πώς μπορεί μια τέτοια κρίση να επαναπροσδιορίσει τις ισορροπίες μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, να αμφισβητήσει την παραδοσιακή ηγεμονία χωρών και να αναδείξει τη δυναμική άλλων; Πώς δοκιμάζεται η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη; Ποιος ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών στις κρίσεις; Πώς αξιοποιείται η εκθετικά αναπτυσσόμενη τεχνολογία εν μέσω της κρίσης; Σε ποιους τομείς και με ποια αποτελέσματα; Πώς επηρεάζεται η οικονομία;
Τα ερωτήματα είναι ανεξάντλητα, όπως είναι και η τρέχουσα μαθησιακή ευκαιρία. Με κεντρικό συντονισμό του υπουργείου Παιδείας θα μπορούσαν –και θα έπρεπε– οι εκπαιδευτικοί να προσφέρουν στους μαθητές το μεθοδολογικό πλαίσιο ώστε να απαντήσουν σε ερωτήματα σαν τα παραπάνω, τα οποία προφανώς μπορούν να προσαρμόζονται ανά ηλικία (π.χ.: Γιατί πρέπει να μείνω μέσα; Γιατί και πώς μπορώ να βοηθήσω να μην αρρωστήσει ο διπλανός μου; κ.λπ.). Η διαδικασία αυτή θα είχε ακόμη μεγαλύτερη αξία αν είχε διαγενεακά χαρακτηριστικά, προβλέποντας τη συμμετοχή της οικογένειας με προκαθορισμένο πλαίσιο για γονείς, αδέλφια και παππούδες/γιαγιάδες (ακόμα και από τηλεφώνου, γιατί τώρα χρειάζονται να συμμετάσχουν όσο ποτέ). Τώρα είναι η ώρα για μαθήματα ζωής και όχι για εστίαση στα γνωστικά αντικείμενα. Τη Φυσική θα έχει την ευκαιρία να τη μάθει τα επόμενα χρόνια το παιδί, το πολύτιμο μάθημα της πανδημίας όμως πρέπει να το αξιοποιήσουμε τώρα και η εξ αποστάσεως εκπαίδευση θα πρέπει να το θέσει στο επίκεντρο.
Η πανδημία του COVID-19 είναι ένα τεράστιο μάθημα με ανυπολόγιστες απώλειες. Ας δούμε τα σπίτια, στα οποία αναγκαστικά μένουμε, ως αίθουσες διδασκαλίας μοναδικής δυναμικής. Αφού παθαίνουμε, αν μη τι άλλο, ας φροντίσουμε αυτή τη φορά να μάθουμε.
* Εμπειρογνώμων της Εκπαίδευσης.
