Τον ρόλο της παραπληροφόρησης στην κρίση στα ελληνοτουρκικά σύνορα αναγνωρίζει η Βέρα Γιούροβα, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκή Επιτροπής για θέματα αξιών και διαφάνειας, σε συνέντευξη που παραχώρησε σε ανταποκριτές ευρωπαϊκών εφημερίδων, μεταξύ των οποίων και η «Κ». «Υπήρξαν πολλές μη αληθείς ή παραπλανητικές πληροφορίες στη δημόσια σφαίρα – όπως ο ισχυρισμός ότι είναι ανοιχτά τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης», λέει η Τσέχα αξιωματούχος, αποφεύγοντας ωστόσο να κατηγορήσει ευθέως την Αγκυρα. «Το σημαντικό είναι ότι η Ε.Ε. και η Τουρκία βρήκαν τον τρόπο να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Οι εργασίες για την αξιολόγηση της εφαρμογής της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας συνεχίζονται υπό την επίβλεψη του ύπατου εκπροσώπου Μπορέλ και του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου».
Η Γιούροβα τονίζει ότι «η Ε.Ε. συνεχίζει να στηρίζει τις προσπάθειες της Ελλάδας να διαχειριστεί την έκτακτη κατάσταση». Η αρμόδια επίτροπος Ιλβα Γιόχανσον προσθέτει ότι «παραμένει σε στενή επαφή με τις ελληνικές αρχές για την εξεύρεση λύσεων που να συμμορφώνονται πλήρως με τα θεμελιώδη δικαιώματα και το νομικό πλαίσιο της Ε.Ε.».
Σχετικά με τις εξελίξεις στην Ουγγαρία, όπου το Κοινοβούλιο ψήφισε νόμο που επιτρέπει στον Βίκτορ Ορμπαν να κυβερνά μέσω διαταγμάτων, η Γιούροβα δηλώνει ότι, ως ζήτημα αρχής, «η αναστολή της δημοκρατίας είναι απαράδεκτη». Σε σχετική ερώτηση, για το αν η Ουγγαρία είναι σήμερα δημοκρατία, παραδέχεται ότι «θα χρειαστεί να περάσει κάποιος χρόνος» για να μπορέσει να απαντήσει. Η αντιπρόεδρος της Επιτροπής αναφέρει ότι προσπάθησε να πείσει τον Ούγγρο υπουργό Δικαιοσύνης να τροποποιήσει τις «προβληματικές πτυχές» του νέου νόμου, όπως την «ασάφεια σχετικά με το πότε και πώς θα λήξει η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης» («θα ήταν καταστροφικό να ετίθετο θέμα και για τον “αν”» προσθέτει δυσοίωνα) και τις διατάξεις που ποινικοποιούν την κριτική στα κυβερνητικά μέτρα διαχείρισης της κρίσης. Δεσμεύεται ότι η Επιτροπή θα παρακολουθήσει στενά την εφαρμογή της νομοθεσίας «και θα παρέμβουμε στην Ουγγαρία ή οπουδήποτε άλλου, αν κρίνουμε ότι παραβιάζονται οι κανόνες της Ε.Ε.».
Η αντιπρόεδρος της Επιτροπής δηλώνει «πολύ ανήσυχη» για τις επικείμενες προεδρικές εκλογές της 10ης Μαΐου στην Πολωνία – «για το αν θα διεξαχθούν με ελεύθερο και δίκαιο τρόπο, που να σέβεται τη νομιμότητα και τη συνταγματική τάξη». Η υιοθέτηση της επιστολικής ψήφου, για πρώτη φορά και σε τόσο μικρό διάστημα πριν από τις εκλογές, γεννά πολλά ερωτήματα, τονίζει, τα οποία «πρέπει να τα θέσει ο πολωνικός λαός. Εμείς, ως Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπενθυμίζουμε στις πολωνικές αρχές ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης συστήνει να μη γίνονται θεμελιώδεις αλλαγές σε εκλογικά συστήματα λιγότερο από έναν χρόνο πριν από την επόμενη εκλογική αναμέτρηση». Γενικότερα, σχετικά με τα έκτακτα μέτρα που έχουν ληφθεί σε 20 χώρες της Ε.Ε., σημειώνει την κρίσιμη σημασία, η επιβολή και η επιτήρησή τους «να παραμένουν υπό κοινοβουλευτικό έλεγχο και τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης».
Η Γιούροβα μιλάει για τη νέα δυναμική που έχει αποκτήσει με το ξέσπασμα της επιδημίας η διαδικτυακή παραπληροφόρηση – ειδικά με προέλευση τη Ρωσία. Χαρακτηρίζει «ιδιαίτερα επικίνδυνα» τα μηνύματα και τα άρθρα που παρέχουν ψευδείς ιατρικές συμβουλές, αλλά και εκείνα που «σπέρνουν τον πανικό» στους πολίτες. «Βλέπουμε, όμως, –και το επιβεβαίωσαν οι διαδικτυακές πλατφόρμες– ότι έχει αυξηθεί η ζήτηση για έγκυρη ενημέρωση. Υπάρχει μια συνειδητοποίηση ότι το ζήτημα είναι υπερβολικά σοβαρό για να δέχεται κανείς πληροφορίες από μη αξιόπιστες πηγές». Αναγνωρίζοντας την οικονομική πίεση που υφίστανται τα ΜΜΕ στην εποχή της πανδημίας, η Τσέχα αντιπρόεδρος λέει ότι, σε συνεργασία με τον επίτροπο Μπρετόν, θα αναζητήσουν τρόπους στήριξης του κλάδου.
Χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία, συνεχίζει, «διαδίδουν ένα αφήγημα ότι η Ε.Ε. συμπεριφέρεται εγωιστικά, προδίδοντας τις αξίες της και ότι μόνο εκείνες δρουν υπεύθυνα απέναντι στην πανδημία». Χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, που έχουν πληγεί βαριά από τον ιό, «είναι λογικό να αποτελέσουν πειρασμό για την προπαγάνδα τρίτων χωρών. Πρέπει όμως και εμείς, ως Ε.Ε., να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των Ισπανών και των Ιταλών κάνοντας περισσότερα για να τους βοηθήσουμε. Πρέπει να γνωρίζουν ότι δεν είναι μόνοι τους σε αυτή την κρίση».
Οι κολοσσοί των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σημειώνει η Γιούροβα, «έχουν κάνει πολύ καλή δουλειά στην προβολή έγκυρων πηγών και στην ελαχιστοποίηση του αντίκτυπου της παραπληροφόρησης». Το έργο αυτό «πρέπει να συνεχιστεί και να επεκταθεί σε όλα τα κράτη-μέλη, ακόμα και στα πιο μικρά, με λιγότερο διαδεδομένες γλώσσες». Αναφέρει επίσης ότι, ανταποκρινόμενες σε σχετική σύσταση της Κομισιόν, εταιρείες όπως η Amazon και η Ebay έλαβαν διεξοδικά μέτρα πάταξης της αισχροκέρδειας και των παραπλανητικών διαφημίσεων στις ιστοσελίδες τους.
Σχετικά με το WhatsApp, που έχει εξελιχθεί σε σημαντικό κανάλι ψευδών ειδήσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τονίζει: «Δεν ζητάμε να παραβιάσουν την κρυπτογράφηση των μηνυμάτων, αλλά πρέπει να λάβουν πρωτοβουλίες ώστε οι χρήστες τους να εκτίθενται λιγότερο στις επιβλαβείς φήμες και περισσότερες σε πηγές όπως ο ΠΟΥ». Ενα άλλο φαινόμενο στο οποίο ασκεί κριτική είναι ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνεχίζουν να αντλούν έσοδα από την τοποθέτηση διαφημίσεων σε ψευδές ή παραπλανητικό περιεχόμενο: «Αυτό πρέπει να σταματήσει».
Σχετικά με τη χρήση έξυπνων εφαρμογών για τον εντοπισμό κρουσμάτων της ασθένειας, η αντιπρόεδρος της Επιτροπής θεωρεί ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς να παραβιάσουν το νομοθετικό πλαίσιο της Ε.Ε. για την ιδιωτικότητα. «Η χρήση τους πρέπει να γίνεται με τη συναίνεση των χρηστών, τα δεδομένα που συλλέγονται πρέπει να είναι στον μέγιστο δυνατό βαθμό “ανωνυμοποιημένα”, να διατηρούνται μόνο για πολύ περιορισμένο χρόνο και μόνο σε περιόδους εκτάκτου ανάγκης», λέει. Προσθέτει ότι ο GDPR (ο ευρωπαϊκός κανονισμός για την προστασία των δεδομένων) «προβλέπει σαφώς εξαιρέσεις σχετικά με την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων σε περιπτώσεις που αφορούν τη δημόσια υγεία».
Πόσο εθελοντική είναι, όμως, η χρήση των εφαρμογών, αν οι πολίτες δεν θα μπορούν να κυκλοφορήσουν εφόσον δεν τις περιέχει το κινητό τους; Η Γιούροβα κάνει λόγο –όχι ιδιαίτερα πειστικά– για «ελεύθερη επιλογή» και «συναίνεση βασισμένη σε σωστή πληροφόρηση». Η Επιτροπή θα καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές που «θα καλύπτουν τα ζητήματα αυτά με πολύ ακριβή τρόπο», προσθέτει.
Τέλος, σχετικά με το χάος στις αερομεταφορές και τον ταξιδιωτικό κλάδο, η αντιπρόεδρος Γιούροβα δηλώνει ότι το δικαίωμα των επιβατών –κατοχυρωμένο στην ευρωπαϊκή νομοθεσία– σε αίτηση αποζημιώσεων για πτήσεις που ακυρώνονται, πρέπει να γίνει σεβαστό. Ταυτόχρονα, σημειώνει, με δεδομένη την έντονη πίεση ρευστότητας που βιώνουν αεροπορικές εταιρείες και ταξιδιωτικά γραφεία, «αναζητούμε μια λύση που θα επιτρέψει, η αποζημίωση αυτή να δίνεται –έστω προσωρινά– με κάποια άλλη μορφή, π.χ. ένα voucher, το οποίο αργότερα να μπορεί να ανταλλαχθεί με μετρητά».
