Οι εκτιμήσεις για βαθιά ύφεση στην Ελλάδα φέτος και εκτόξευση του ελληνικού χρέους λόγω των αναγκαίων μέτρων κατά της πανδημίας που αυξάνουν τις δαπάνες, σε ένα κατά τα άλλα παγκόσμιο υφεσιακό περιβάλλον, προκαλούν ερωτήματα για την «επόμενη ημέρα». Αν δηλαδή η Ελλάδα θα βρεθεί αντιμέτωπη με νέες ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του χρέους της, με μία νέα πιθανή κρίση χρέους και τον κίνδυνο να αποκλειστεί από τις αγορές. Το γεγονός ωστόσο ότι αυτή η κρίση δεν μοιάζει με καμία άλλη, δεν έχει «υπαίτιο» την Ελλάδα αλλά αφορά ολόκληρο τον πλανήτη, δεν αναμένεται να «στοιχειώσει» τη χώρα με τους εφιάλτες του πρόσφατου παρελθόντος. Αυτό επισημαίνουν οικονομολόγοι που μίλησαν στην «Κ», υπογραμμίζοντας πως η Ελλάδα διαθέτει και πολύ σημαντικά «όπλα» τα οποία απουσίαζαν πριν.
Οπως σημειώνει στην «Κ» ο Βολφάνγκο Πίκολι, συμπρόεδρος της εταιρείας ανάλυσης πολιτικού ρίσκου Teneo, οι αγορές και οι επενδυτές κατανοούν ότι αυτή η κρίση συμβαίνει σε όλους και γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική από την αύξηση του χρέους των χωρών. Εκτιμά πως πολύ αργότερα, όταν θα φανεί ότι ο κόσμος αρχίζει να γυρίζει σελίδα σε σχέση με την πανδημία, και θα βρεθούν στο επίκεντρο τα δημοσιονομικά μεγέθη των χωρών με τους οίκους αξιολόγησης και τις πιθανές υποβαθμίσεις, ενδεχομένως να επισπεύσουν αυτή τη διαδικασία.
«Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν σημαντικές ανησυχίες για την Ελλάδα. Εάν ο δείκτης χρέους από το 185% αυξηθεί στο 200% δεν κάνει κάποια μεγάλη διαφορά, ενώ θα υπάρξουν νέες αναλύσεις βιωσιμότητας, τα αποτελέσματα των οποίων θα εξαρτηθούν από το τι στοιχεία (π.χ. πορεία ΑΕΠ) θα ληφθούν υπόψη», τονίζει ο κ. Πίκολι.
Οι τράπεζες
Η «επόμενη ημέρα» θα είναι σημαντική και σε ό,τι αφορά τις ελληνικές τράπεζες. Ηδη η πανδημία έχει «παγώσει» το σχέδιο «Ηρακλής», έχει μεταθέσει τις τιτλοποιήσεις για το 2021 και αυξάνονται οι εκτιμήσεις για νέα γενιά κόκκινων δανείων. Σύμφωνα με τον κ. Πίκολι, το μεγάλο ίσως θέμα για την Ελλάδα στο επόμενο διάστημα είναι τα NPLs των ελληνικών τραπεζών. Εάν αυξηθούν σημαντικά και οδηγήσουν σε νέες ανησυχίες όσον αφορά την κεφαλαιακή θέση των τραπεζών, τότε αυτός είναι ο μεγάλος κίνδυνος με τον οποίο μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπη η κυβέρνηση.
Ελάφρυνση χρέους
Οι οικονομολόγοι δεν αποκλείουν πως σε περίπτωση επιδείνωσης της κατάστασης, η Ευρώπη θα προχωρήσει σε νέα ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Σε ό,τι αφορά τη δημοσιονομική θέση της Ελλάδας, με το ΔΝΤ να προβλέπει έλλειμμα στον προϋπολογισμό της τάξης του 9% φέτος και 8% το 2021, το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα χρηματοδοτηθεί, επισημαίνει στην «Κ» ο Ζολτ Νταρβάς, senior fellow στο Ινστιτούτο Bruegel στις Βρυξέλλες. Οπως επισημαίνει, η Ελλάδα αναγκαστικά θα τραβήξει χρήμα από το «μαξιλάρι» αποθεματικών, ενώ συμβουλεύει την ελληνική κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία στήριξης που προσφέρει η Ευρωζώνη, όπως η πιστωτική γραμμή πανδημίας του ESM και το πρόγραμμα SURE. Ωστόσο, η χρήση των ταμειακών αποθεμάτων και ο νέος δανεισμός από την Ευρώπη δεν αναμένεται να καλύψουν τις αυξημένες δανειακές ανάγκες που προκαλεί το μεγάλο έλλειμμα του προϋπολογισμού και έτσι η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει σε περισσότερες εκδόσεις ομολόγων.
Ο ρόλος της ΕΚΤ
Σε αυτό το πλαίσιο η απόφαση της ΕΚΤ να εντάξει την Ελλάδα στο νέο QE ήταν «σοφή», όπως τονίζει, ωστόσο δεν αρκεί για να σταθεροποιήσει την ελληνική αγορά ομολόγων όταν ξεκαθαρίσει το τοπίο γύρω από τον πλήρη αρνητικό αντίκτυπο της πανδημίας. Ετσι, ο κ. Νταρβάς εκτιμά πως αργότερα μέσα στο 2020 η Ευρωζώνη θα προσφέρει στην Ελλάδα περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους.
Η Ελλάδα πιθανότατα θα «χτυπηθεί» περισσότερο από την πανδημία σε σχέση με τις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες, επειδή εξαρτάται σε μεγαλύτερο βαθμό από τον τουρισμό, ωστόσο η χώρα διαθέτει σημαντικά «όπλα» αυτή τη στιγμή. Οπως εκτιμά ο επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg, Χόλγκερ Σμίντινγκ, η ύφεση στην ελληνική οικονομία φέτος θα κινηθεί στο 10% τουλάχιστον. Επιπλέον, η ύφεση και η αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος θα αυξήσουν τον δείκτη χρέους τουλάχιστον στο 200% του ΑΕΠ.
Τα πλεονεκτήματα
Πάντως, όπως επισημαίνει στην «Κ», η Ελλάδα έχει πλεονεκτήματα. Η ελληνική κυβέρνηση απολαμβάνει την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων εταίρων της και των αγορών, το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους ανήκει στους επίσημους πιστωτές που έχουν παραχωρήσει στην Ελλάδα πολύ επιεικείς όρους και η ΕΚΤ έχει συμπεριλάβει τη χώρα στο νέο πρόγραμμα QE. Επιπλέον, η πολύ αργή αύξηση των καταγεγραμμένων κρουσμάτων του κορωνοϊού υποδηλώνει ότι η Ελλάδα περιορίζει την εξάπλωση της πανδημίας. Ετσι, ο επικεφαλής οικονομολόγος της Berenberg επισημαίνει πως λόγω του ότι η πολιτική βούληση της Ελλάδας να παραμείνει στην Ε.Ε. και στην Ευρωζώνη δεν αμφισβητείται, δεν αναμένεται η χώρα να βρεθεί αντιμέτωπη με μία νέα κρίση χρέους και να κινδυνεύσει να βρεθεί εκτός αγορών.
Η νέα κρίση
Για το πώς θα εξελιχθεί η τρέχουσα κρίση, όλα θα εξαρτηθούν από την πολιτική βούληση της Ευρώπης, εκτιμά ο Κάρστεν Μπζέσκι, επικεφαλής οικονομολόγος της ΙΝG για την Ευρωζώνη. Κατά την άποψή του, οι χώρες της Β. Ευρώπης δεν έχουν κανένα συμφέρον να υπάρξει μια νέα κρίση. Μακροπρόθεσμα θα επανέλθει η συζήτηση σχετικά με τη σωστή συνταγή πολιτικής στην Ευρωζώνη: λιτότητα και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις έναντι δημοσιονομικών δαπανών, στήριξη της ΕΚΤ και αμοιβαιοποίηση ή διαγραφές χρεών. Αυτή θα είναι η επόμενη κρίση. Είτε οι χώρες του Βορρά αποδεχθούν την αμοιβαιοποίηση χρέους από την πίσω πόρτα, δηλαδή την ΕΚΤ, είτε αποδεχθούν κάποια μορφή μεταβίβασης, αμοιβαιοποίησης ή διαγραφής χρέους. Οσον αφορά την Ελλάδα, εκτιμά πως η ύφεση φέτος θα κινηθεί κοντά στο 8%. Η αύξηση του χρέους είναι αναπόφευκτη και θα επαναφέρει τα σενάρια για βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Ομως, όσο η ΕΚΤ στηρίζει τα ελληνικά ομόλογα, ενώ υπάρχει πρόσβαση σε δάνειο ESM, η Ελλάδα δεν κινδυνεύει από μια νέα κρίση χρέους.
