Η δουλειά που κάνουμε σου δίνει ενίοτε τη δυνατότητα να γνωρίζεις σημαντικούς ανθρώπους με συναρπαστικές προσωπικές διαδρομές και ιστορίες. Είναι και αυτό ένα αντίδοτο στην τοξικότητα της δημόσιας σφαίρας στην εποχή μας. Πριν από μερικούς μήνες άκουσα για τον Αλμπερτ Μπουρλά. Διάβασα ότι είναι Ελληνας, αλλά ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ… πόσο Ελληνας! Οταν του έστειλα το πρώτο email στα αγγλικά, μου απάντησε ότι είναι «real Greek» και στις κατοπινές συνομιλίες μέσω Skype αντελήφθην ότι είναι ένας άνθρωπος που μιλάει άψογα ελληνικά, παρακολουθεί από κοντά τι συμβαίνει στη χώρα μας και νοιάζεται για αυτήν.
Στο παγκόσμιο επιχειρηματικό στερέωμα είναι ο CEO της μεγαλύτερης φαρμακευτικής εταιρείας, τακτικός συνομιλητής του προέδρου Τραμπ κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού και ένας εξαιρετικά επιτυχημένος μάνατζερ. Στη Θεσσαλονίκη είναι ο Ακης που πήγε στο 10ο δημόσιο σχολείο, είναι απόγονος μιας παλαιάς εβραϊκής οικογένειας της συμπρωτεύουσας, αποφοίτησε από την κτηνιατρική σχολή του ΑΠΘ, επιστρέφει συχνά στην πόλη του και λατρεύει (φυσικά) τη Χαλκιδική.
Ο Μπουρλά έχει αποκτήσει μία προσωπική σχέση με τον σημερινό πρωθυπουργό και έχει επενδύσει στη δημιουργία ενός «κόμβου» της Pfizer στη Θεσσαλονίκη που θα αρχίσει να λειτουργεί το φθινόπωρο και θα έχει περίπου 200 εργαζομένους.
Στη συνέντευξη που έγινε διαδικτυακά από το σπίτι του στη Νέα Υόρκη ο Μπουρλά μιλάει για το πότε προβλέπει να υπάρχει εμβόλιο για τον κορωνοϊό, πόσο προσβάσιμο θα είναι από όλες τις χώρες, και κυρίως τις φτωχότερες. Εξηγεί το τι σημαίνει γι’ αυτόν το γεγονός ότι είναι Ελληνας, πώς θα μπορούσε να αναστραφεί το brain drain και να απογειωθεί η χώρα. Δεν κρύβει τέλος την περηφάνια του για το πόσο άλλαξε η εικόνα για την Ελλάδα μετά την επιτυχημένη αντιμετώπιση του κορωνοϊού.
– Θα ήθελα κατ’ αρχάς να σας ρωτήσω για την προσωπική σας ιστορία. Ξεκινήσατε απ’ ό,τι καταλαβαίνω από τη Θεσσαλονίκη. Πήγατε σχολείο στη Θεσσαλονίκη, πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη. Αλλά θα μου τα πείτε εσείς καλύτερα.
– Σας ευχαριστώ κατ’ αρχάς για το ενδιαφέρον, μεγάλη μου χαρά να συνομιλήσω μαζί σας. Ναι, γεννήθηκα, μεγάλωσα, σπούδασα, ερωτεύτηκα και παντρεύτηκα στη Θεσσαλονίκη. Η Θεσσαλονίκη ήταν και είναι το κέντρο της ζωής μου.
– Πού πήγατε σχολείο και πανεπιστήμιο;
– Πήγα στο γνωστό σχολείο της Θεσσαλονίκης, το 10ο, στην οδό Ικτίνου και Τσιμισκή, οι Θεσσαλονικείς το ξέρουν καλά. Πανεπιστήμιο πήγα στην κτηνιατρική σχολή στο ΑΠΘ και μετά που αποφοίτησα συνέχισα στο πανεπιστήμιο με στόχο να κάνω ακαδημαϊκή καριέρα, τελείωσα το διδακτορικό μου και πήγα στον στρατό. Μετά ξαναγύρισα στο Αριστοτέλειο για να κάνω το όνειρό μου πραγματικότητα, να γίνω πανεπιστημιακός. Αλλά εκείνη τη στιγμή επενέβη η Pfizer και άλλαξε τελείως τον δρόμο μου, μου ζήτησαν να γίνω μέλος της ομάδας τους στην Αθήνα. Στην αρχή δεν ήθελα καθόλου, για δύο λόγους: Ο πρώτος ήταν γιατί ήθελα να κάνω ακαδημαϊκή καριέρα και ο δεύτερος γιατί όπως κάθε Θεσσαλονικιός, δεν ήθελα να ζήσω στην Αθήνα. Γιατί η Θεσσαλονίκη είναι το κέντρο του κόσμου για εμάς. Τελικά δέχθηκα, με στόχο να κάτσω ένα-δύο χρόνια να ασχοληθώ με τη φαρμακευτική βιομηχανία και μετά να ξαναγυρίσω στο πανεπιστήμιο. Αλλά αυτό που συνέβη είναι ότι τελικά ερωτεύτηκα και τα δύο. Και τη δουλειά στη φαρμακευτική εταιρεία και την Αθήνα. Το γεγονός μου άλλαξε τελείως τις πεποιθήσεις, γιατί η Αθήνα ήταν μία από τις οκτώ μετακινήσεις που έκανα. Ζήσαμε με τη γυναίκα μου σε οκτώ διαφορετικές πόλεις από πέντε διαφορετικές χώρες, μέχρι να φτάσω εδώ που είμαι τώρα.
– Αυτό που μου έχει κάνει εντύπωση είναι ότι στο πρώτο email που ανταλλάξαμε, μου είπατε ότι είστε «real Greek», πράγμα που το βλέπω και στη γλώσσα αλλά και από τον τρόπο που μιλάτε για την Ελλάδα. Αυτό πώς το έχετε καταφέρει, γιατί είστε χρόνια σε μια πολυεθνική, που είτε ταξιδεύετε είτε έχετε πολλές ασχολίες εκτός Ελλάδας.
– Η ελληνικότητά μου είναι έντονη, οι αναμνήσεις μου από την Ελλάδα με έχουν σημαδέψει. Ας μην ξεχνάμε ότι έφυγα μεγάλος από την Ελλάδα, έφυγα όταν ήμουν ήδη 34-35 χρόνων και αυτό είχε ως αποτέλεσμα, τα χρόνια που διαμορφώνουν τον χαρακτήρα ενός ανθρώπου να τα περάσω στην Ελλάδα. Ολοι οι φίλοι μου εξακολουθούν να είναι οι φίλοι που είχα τότε. Κάθε καλοκαίρι γυρνάω στην Ελλάδα και με περιμένουν και πάμε διακοπές μαζί. Κάθε καλοκαίρι.
– Υποθέτω στη Χαλκιδική.
– Ναι, έχω κι ένα σπίτι στη Χαλκιδική το οποίο το πήρα το 2009. Τα προηγούμενα χρόνια απλώς πηγαίναμε σε κάποιο νησί. Αλλά από το 2009 που πήρα το σπίτι και την επόμενη χρονιά ο κολλητός φίλος μου πήρε το διπλανό, εξακολουθούμε να είμαστε μαζί. Η αδελφή μου είναι στη Θεσσαλονίκη, τα παιδιά της είναι στη Θεσσαλονίκη, τα πεθερικά μου είναι στη Θεσσαλονίκη. Εχουμε πολύ ισχυρούς δεσμούς και αυτό με έκανε να μπορώ να μεταφέρω την ελληνικότητά μου στα παιδιά μου, που δεν έζησαν στην Ελλάδα παρά μόνον στις διακοπές, αλλά και στον τρόπο που κινούμαι, φέρομαι. Είναι πολύ εμφανές σε όλους εδώ στην Αμερική και στον κόσμο με τον οποίο έχω δουλέψει ότι δεν είμαι τυπικός Αμερικανός, είμαι μάλλον τυπικός Ελληνας.
– Πώς είναι να κατέχει κανείς τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου σε μια πολύ μεγάλη φαρμακευτική εταιρεία την ώρα που ξεσπάει μια τόσο μεγάλη κρίση σαν τον κορωνοϊό; Τι ήταν για εσάς αυτή η κρίση, ποια ήταν η μεγάλη πρόκληση για εσάς, να το θέσω έτσι.
– Είναι μεγάλο προνόμιο γιατί μπορείς να κάνεις διαφορά. Αλλά είναι και τεράστια ευθύνη και οφείλω να ομολογήσω ότι την ένιωσα και τη νιώθω πολύ βαριά πάνω στους ώμους μου. Το να είσαι διευθύνων σύμβουλος μιας πολύ μεγάλης εταιρείας –οποιοδήποτε και αν είναι το αντικείμενό της– απλώς και μόνον επειδή είσαι ένας παγκόσμιος εργοδότης, δημιουργεί τρομερές ευθύνες έτσι κι αλλιώς. Πρέπει να πάρεις αποφάσεις στη μέση του κορωνοϊού, για το πώς θα προστατέψεις την ασφάλεια των υπαλλήλων σου, πώς θα προστατέψεις την ασφάλεια των κοινοτήτων στις οποίες η εταιρεία δρα και εργάζεται, αλλά πολύ σύντομα, αμέσως όπως κατάλαβα, έχουμε και έναν άλλο ρόλο να παίξουμε, κι αυτός είναι να βρούμε μια λύση μέσα στην κρίση. Για παράδειγμα, να δημιουργήσουμε ένα εμβόλιο ή ένα αντιιικό. Αμέσως κατάλαβα ότι θα μπορούσαμε, αν είμαστε τυχεροί και αν ενεργοποιούσαμε τις επιστημονικές δυνάμεις που έχουμε, να χρησιμοποιήσουμε τα χρήματα που διαθέτουμε –χρειάζονται αρκετά και έχουμε αρκετά, δόξα τω Θεώ–, αλλά όλα αυτά δεν αρκούν. Χρειάζονται αποφάσεις, σωστές αποφάσεις. Μπορεί να τα έχεις όλα, αλλά αν πάρεις τις λάθος αποφάσεις να μη χαρείς το αποτέλεσμα. Κι όταν καταλαβαίνεις ότι δισεκατομμύρια πολιτών στον κόσμο, εκατομμύρια επιχειρήσεων, εκατοντάδες κυβερνήσεων, εναποθέτουν τις ελπίδες για μια λύση στη φαρμακευτική βιομηχανία –και είμαστε ηγετική εταιρεία αυτής της βιομηχανίας– τη νιώθεις πολύ έντονα την ευθύνη στους ώμους σου.
Στην τελετή για την επέτειο των 70 χρόνων από την είσοδο της Pfizer στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.
Η Θεσσαλονίκη κέρδισε τον «κόμβο» της Pfizer με το σπαθί της
– Ξέρω ότι η Pfizer ετοιμάζει ένα μικρό hub, τυχαία μάλλον, στη Θεσσαλονίκη. Αναρωτιέμαι ποιο είναι το δικό σας όραμα, το δικό σας σχέδιο γι’ αυτό το hub.
– Κατ’ αρχάς να κάνω ένα σχόλιο σε αυτό το «τυχαίο» και θα σας πω. Πολλοί λένε πως αν δεν ήμουν εγώ, δεν θα υπήρχε αυτό το hub στη Θεσσαλονίκη και κατά κάποιον τρόπο έχουν δίκιο, με την έννοια ότι ήμουν σε θέση από τη μια να γνωρίζω τις δυνατότητες που έχει αυτός ο τόπος και ειδικά η Θεσσαλονίκη και από την άλλη να έχω τη δύναμη να κάνω πράγματα. Αλλά θέλω να τονίσω ότι δεν έκανα κανένα δώρο στη Θεσσαλονίκη. Η Θεσσαλονίκη κέρδισε την επένδυση με το σπαθί της. Διότι και εγώ ακριβώς επειδή ήξερα καλά τα πράγματα ήμουν σε θέση να αντιληφθώ αυτό που ίσως άλλοι δεν μπορούσαν, ότι αυτό το hub θα είναι εξαιρετικά επιτυχημένο, διότι ξέρω την ποιότητα των επιστημόνων που παράγει η Θεσσαλονίκη και γνωρίζω την ποιότητα ειδικά σε αυτούς τους τομείς του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και ξέρω την ορμή και τη θέρμη με την οποία οι Ελληνες και ειδικά οι νέοι, εργάζονται και θέλουν να μάθουν.
Και ένα τέτοιο hub, ένα κέντρο ψηφιακών ερευνών το οποίο θα εξυπηρετεί τις ανάγκες της Pfizer στην Αμερική, στην Κίνα, στην Ευρώπη, από Ελληνες, είναι κάτι που θα κάνει τους εργαζομένους να μάθουν και θα δημιουργήσει τεράστια κύματα στην όλη οικονομία. Και αυτός ήταν ο λόγος που έγινε.
Τώρα πώς πάμε με το κέντρο· έχουν ξεκινήσει οι πρώτες προσλήψεις, σκοπεύαμε μέχρι το φθινόπωρο να έχουμε σημαντικό αριθμό προσλήψεων, ακόμα νομίζω ότι θα τον έχουμε. Καθυστερήσαμε λιγάκι, ένα, ενάμιση μήνα λόγω του κορωνοϊού. Είχαμε πει για μια επένδυση όπου θα απασχολούνται μέχρι 200 εργαζόμενοι, κυρίως επιστήμονες απόφοιτοι πανεπιστημίου και όχι μόνο, και είμαι αισιόδοξος ότι θα πάμε σε πολύ μεγαλύτερα νούμερα σε αυτή την επένδυση στη Θεσσαλονίκη.
O Αλμπερτ Μπουρλά (κέντρο) με συμφοιτητές του στις φοιτητικές εκλογές του 1984, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
– Εσείς βλέπετε να είναι αυτός ένας τρόπος να ανακόψουμε το περίφημο brain drain; Γιατί έχουμε χάσει πολλά μυαλά, όπως ξέρετε, από την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, ειδικά της κρίσης.
– Φυσικά, δεν έχω καμιά αμφιβολία και νομίζω ότι το brain drain, ο τρόπος που έγινε είναι άσχημος για τη χώρα, γιατί χάσαμε ένα σημαντικό ποσοστό που κυρίως αφορούσε νέες ηλικίες οι οποίες είναι οι πιο παραγωγικές και κυρίως επιστήμονες που ήταν πιο εύκολο να βρουν δουλειά στο εξωτερικό. Δηλαδή, αυτούς με τους οποίους ελπίζεις να ξαναβάλεις την οικονομία σου να δουλέψει. Αυτό είναι κακό. Τώρα κάποιος ο οποίος έχει κάνει αρκετά σημαντική καριέρα μένοντας έξω, και εγώ προσωπικά ποτέ δεν μετάνιωσα που έφυγα, το καταλαβαίνω. Γενικά δεν θέλω να στείλω ένα μήνυμα στους νέους της Ελλάδας μείνετε μόνο μέσα, να είστε εσωστρεφείς, να μην κοιτάτε παραέξω. Αλλά φυσικά ο τρόπος που έγινε, ξαφνικά μέσα σε δύο χρόνια να χάσουμε τέτοιο μεγάλο πληθυσμό, είναι μεγάλο πρόβλημα.
Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να δημιουργήσει καλές δουλειές, σύγχρονες δουλειές, δουλειές νέας τεχνολογίας. Και μπορεί και πρέπει και αυτός είναι νομίζω ο τρόπος να τους ξαναφέρουμε πίσω. Ξέρω πολύ καλά ότι όταν προκηρύξαμε θέσεις, ένα μεγάλο ποσοστό των υποψηφίων ήταν Ελληνες του εξωτερικού για τη Θεσσαλονίκη, κάτι που επιβεβαιώνει ακόμα πιο πολύ ότι αυτό είναι που πρέπει να γίνει. Και η μια επένδυση φέρνει την άλλη. Εγινε η Pfizer, αμέσως μετά η Cisco ανακοίνωσε ότι θα κάνει ένα κέντρο εκεί. Πρόσφατα η Microsoft ανακοίνωσε, όχι στη Θεσσαλονίκη, αλλά στην Ελλάδα. Νομίζω η Deloitte έχει ένα μεγάλο κέντρο στη Θεσσαλονίκη. Αλλες εταιρείες, η μία φέρνει την άλλη. Αυτό είναι που θα δημιουργήσει μία σειρά νέων θέσεων εργασίας οι οποίες θα μπορέσουν να κρατήσουν τους νέους.
Επενδύουμε 2 δισ. δολάρια στην έρευνα
– Πότε πιστεύετε ότι θα έχουμε μια εικόνα για το αν θα υπάρξει εμβόλιο, και πότε θα έχουμε εμβόλιο;
– Πολύ καλή ερώτηση. Πριν από μερικούς μήνες, όταν ξεκινήσαμε τις προσπάθειες, αυτό που αναρωτιόμουν ήταν εάν θα έχουμε ένα εμβόλιο. Περισσότερο τώρα τείνω να ρωτώ πότε θα έχουμε ένα εμβόλιο. Είμαι αρκετά αισιόδοξος ότι η επιστήμη θα βρει λύση στον εμβολιασμό, που νομίζω είναι το βασικό το οποίο θα χρειαστεί η κοινωνία για να ανοίξει αυτή τη στιγμή. Το θέμα μας είναι το πότε.
Σήμερα, υπάρχουν πολλές φαρμακευτικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα εμβόλιο και είμαστε μία από αυτές. Εύχομαι όλες οι εταιρείες να έχουν επιτυχία γιατί θα χρειαστούν επιλογές στα χέρια των ιατρών και ποσότητες που θα είναι δύσκολο να καλυφθούν από μία μόνο εταιρεία όσο μεγάλη κι αν είναι, όπως είναι η Pfizer. Βλέπουμε συνεχώς στοιχεία, γιατί οι έρευνες γίνονται σε συνεργασία με τον FDA και τις Ευρωπαϊκές Αρχές Εγκρισης Φαρμάκων. Εάν τα πράγματα συνεχίσουν να εξελίσσονται καλά και δεν βρεθούμε προ εκπλήξεων, τον Οκτώβριο μπορεί να έχουμε ένα εμβόλιο για το οποίο από τη μια πλευρά εμείς να είμαστε σίγουροι για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του και επιπλέον να είναι οι Αρχές της Αμερικής, της Ευρώπης, της Ιαπωνίας και όλου του κόσμου που εγκρίνουν τέτοια φάρμακα αρκετά πεπεισμένες για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά του και εμείς να έχουμε ήδη παράσχει αρκετά εκατομμύρια δόσεων για να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν.
Για να γίνουν αυτά, χρειάζεται φυσικά να κάνεις πράγματα τελείως διαφορετικά από ό,τι κάνουμε σε έναν συμβατικό τρόπο ανάπτυξης ενός εμβολίου. Παίρνουμε τεράστιο οικονομικό ρίσκο, δηλαδή κάνουμε όλες τις φάσεις παράλληλα, αντί να τις κάνουμε τη μία μετά την άλλη διαδοχικά. Πράγμα που σημαίνει ότι εάν ξαφνικά κάτι αποτύχει, το όλο σύστημα καταρρέει κι έχεις ξοδέψει τα λεφτά σου και τις επιστημονικές σου δυνάμεις άδικα. Αλλά είναι ο μόνος τρόπος για να μπορέσεις να πετύχεις κάτι γρήγορα. Κι ένα από τα μεγαλύτερα ρίσκα που παίρνουμε είναι ότι αρχίζουμε την παραγωγή των εμβολίων χωρίς να ξέρουμε αν δουλεύουν. Αν είμαστε τυχεροί και η ανθρωπότητα είναι τυχερή και το εμβόλιο δουλεύει, θα έχουμε δόσεις όταν θα χρειάζονται, κατά πάσα πιθανότητα όταν θα ξαναέρθει το φθινόπωρο αλλά και ο χειμώνας. Εάν δεν είμαστε τυχεροί, θα καταστρέψουμε τις ποσότητες.
Στις ΗΠΑ ο δρ Αλμπερτ Μπουρλά είναι ένας εξαιρετικά επιτυχημένος μάνατζερ, τακτικός συνομιλητής του προέδρου Τραμπ κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού. Στη Θεσσαλονίκη, είναι ο Ακης που πήγε σε δημόσιο σχολείο και επιστρέφει συχνά για διακοπές στη Χαλκιδική…
– Για τι ποσό μιλάμε, για τι μέγεθος για να έχουμε μια εικόνα;
– Μόνο στην Pfizer, ο προϋπολογισμός που έχουμε για εμβόλιο και αντιιικά φάρμακα –με τη μερίδα του λέοντος να κατέχει το εμβόλιο– προβλέπει επένδυση 2 δισ. δολαρίων σε ερευνητικές προσπάθειες. Και από αυτά, το μεγαλύτερο μέρος θα είναι εμπροσθοβαρές, δηλαδή θα πρέπει να επενδυθεί στην αρχή, τουλάχιστον 1 δισ. αυτή τη χρονιά.
– Υπάρχει μια ανησυχία από κάποιους ανθρώπους που λένε ότι ακριβώς επειδή υπάρχει μεγάλη βιασύνη να βρεθεί το εμβόλιο, μήπως παρακαμφθούν τα πρωτόκολλα και οι δικλίδες ασφαλείας κ.ο.κ. Εσείς συμμερίζεστε αυτή την ανησυχία;
– Οχι, γιατί ξέρω πώς δουλεύουν τα πράγματα. Αυτή τη στιγμή o FDA και οι ευρωπαϊκές αρχές, οι ιαπωνικές αρχές και γενικά οι Αρχές που θα δώσουν την έγκριση για το οποιοδήποτε εμβόλιο που θα χρησιμοποιηθεί στους πολίτες παρακολουθούν στενά τις μελέτες και έχουν θέσει στάνταρντ. Στην περίπτωσή μας και νομίζω και στην περίπτωση όλων των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται αυτή τη στιγμή, άσχετα με το τι θα έλεγε ο FDA, θα πρέπει κι εμείς να βεβαιωθούμε ότι είναι αρκετά ασφαλές και αρκετά επιτυχημένο.
Καταλαβαίνω ότι υπάρχει μια λεπτή γραμμή στο τι θα πει «αρκετά ασφαλές». Κατ’ αρχάς «αρκετά ασφαλές» είναι λάθος έκφραση. Να είμαστε αρκετά βέβαιοι για την ασφάλειά του. Γιατί πρέπει να είναι τελείως ασφαλές. Αλλά το πόσο βέβαιοι θα είμαστε… Φυσικά αν το δοκιμάσεις σε 10.000 ανθρώπους έχεις μια βεβαιότητα πριν πας στο κοινό. Αν το δοκιμάσεις σε 5.000 ανθρώπους πριν πας στο ευρύ κοινό, έχεις λιγότερη βεβαιότητα. Αν το δοκιμάσεις σε ένα εκατομμύριο ανθρώπους έχεις περισσότερες πιθανότητες να πιάσεις τις οποιεσδήποτε παρενέργειες. Στα εμβόλια γενικά, επειδή τα χορηγούμε σε υγιείς ανθρώπους, δεν είναι σαν το φάρμακο του καρκίνου π.χ. που θα το δώσεις σε κάποιον που είναι άρρωστος, είμαστε πάρα πολύ αυστηροί στις προδιαγραφές ασφαλείας. Και εμείς και οι Αρχές που θα το εγκρίνουν.
Υπάρχει αυτή τη στιγμή σοβαρή συζήτηση για το πώς κρίνουμε τα ρίσκα και τα οφέλη από τη χρήση ενός εμβολίου στον πληθυσμό, να κινηθούμε λίγο πιο δυναμικά και να μπορέσουμε να δώσουμε άδεια κυκλοφορίας σε ένα σκεύασμα όταν είμαστε βέβαιοι ότι δουλεύει καλά και είμαστε αρκετά βέβαιοι ότι η ασφάλειά του είναι σημαντική. Οταν μιλάμε για παρενέργειες, εννοούμε κυρίως αν θα πονάει, αν θα κάνει πυρετό την άλλη μέρα, τα οποία δεν θέλουμε να υπάρχουν. Αλλά σε σχέση με το πόσες ζωές θα σωθούν εφόσον δουλέψει, ίσως να δεχθούμε κι ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων να κάνουν πυρετό την επόμενη μέρα.
Παράδειγμα η Ελλάδα
– Πώς είδατε τον τρόπο που αντιμετώπισε η Ελλάδα αλλά και η ελληνική κυβέρνηση τον κορωνοϊό;
– Εξαιρετικό. Εμείς οι Ελληνες του εξωτερικού είμαστε πολλές φορές περισσότερο Ελληνες. Οχι μόνο γιατί έχουμε την ανάμνηση από τα ουζάκια μας και τις παραλίες μας, αλλά και γιατί ζούμε περικυκλωμένοι από μη Ελληνες οι οποίοι δεν θα διστάσουν να κάνουν κριτική στα κακώς κείμενα. Και αυτό μας τσαντίζει και μας κάνει να αγαπάμε ακόμα περισσότερο τη χώρα. Αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν είχαμε πάρα πολλές φορές το πλεονέκτημα να χρησιμοποιήσουμε επιθετικά τη χώρα μας ως ένα παράδειγμα που έκανε κάτι καλύτερα από όλους τους άλλους. Ο τρόπος που αντιμετώπισε η Ελλάδα τον κορωνοϊό και ο τρόπος που αναδεικνύεται ως μία από τις πιο επιτυχημένες χώρες στην αντιμετώπισή του, είναι κάτι που μας κάνει εξαιρετικά υπερήφανους. Και συζητείται πάρα πολύ διεθνώς. Δεν είναι μόνο μεταξύ των Ελλήνων. Ολος ο διεθνής Τύπος συνεχώς γράφει παραδείγματα για το πόσο καλά τα πήγε η Ελλάδα. Μεγάλη περηφάνια.
Είμαι υπερήφανος Ελληνας, αυτό με κάνει διαφορετικό
– Υπάρχει μια συζήτηση για τον τρόπο εργασίας, είχε αρχίσει πριν από τον κορωνοϊό, αλλά τώρα έχει επιταχυνθεί. Δηλαδή, με την τηλεργασία κ.ο.κ. εσείς βλέπετε να έρχονται μεγάλες αλλαγές και σε συνδυασμό με την artificial intelligence, που είναι και αυτή μέσα στην εξίσωση;
– Ναι, πιστεύω ότι η κρίση αυτή επιβεβαίωσε αυτό που είχε πει ο Ομπάμα, «μην αφήνεις ποτέ μια καλή κρίση να πάει χαμένη». Και ο άνθρωπος, βέβαια, εννοούσε ότι σε κρίση πρέπει πάντα να μαθαίνεις και να προχωράς. Και νομίζω έχουμε αρκετά μαθήματα από αυτή την κρίση, τα οποία θα φανούν πολύ χρήσιμα στο μέλλον. Μερικά είναι για τους τρόπους με τους οποίους θα ήμασταν προετοιμασμένοι. Το γεγονός ότι χώρες αρκετά προηγμένες δεν είχαν κρεβάτια εντατικής θεραπείας γιατί δεν διέθεταν ίσως αρκετούς αναπνευστήρες είτε στις αποθήκες είτε σε στοκ ασφαλείας θα μας μάθει πολλά. Αλλά μάθαμε και πολλά θετικά πράγματα. Μάθαμε τη δύναμη και την αξία της επιστήμης. Μάθαμε να εκτιμάμε την αξία τού να μπορούμε να έχουμε επενδύσεις στην επιστήμη. Θεωρώ, επίσης, ότι μάθαμε την αξία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Διότι δεν νομίζω ότι κανένας δημόσιος οργανισμός θα μπορούσε μέσα σε τέτοια κρίση να κινηθεί με τη δυναμικότητα και την ευελιξία που ο ιδιωτικός τομέας κινείται και γι’ αυτό είναι πιο πιθανό να έχουμε μια λύση μέσα από μια ιδιωτική επένδυση. Ετσι κι αλλιώς θα χρειαστεί συνεργασία ανάμεσα στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα.
Μάθαμε και αυτό που είπατε, ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι να εργάζεσαι, ειδικά σε χώρες όπου ο χρόνος μετάβασης από την κατοικία στην εργασία είναι μία με μιάμιση ώρα. Στην Αμερική είναι πολύ συνηθισμένο, στη Νέα Υόρκη όπου δουλεύω είναι μιάμιση ώρα ο μέσος όρος όλων των εργαζομένων μας στη Pfizer για να έρθουν στην εργασία τους. Χαμένος χρόνος τις περισσότερες φορές. Και είδαμε ότι εξίσου καλά αποτελέσματα μπορούμε να επιτύχουμε σε αρκετές θέσεις δουλεύοντας από το σπίτι. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να μπορέσουμε να έχουμε καλύτερες, ανθρώπινες συνθήκες εργασίας για πολλούς ανθρώπους. Δεν πιστεύω ότι δεν θα υπάρχουν γραφεία. Αλλά νομίζω πως οι άνθρωποι δεν θα χρειάζεται να πηγαίνουν κάθε μέρα. Θα μπορούν να πηγαίνουν μία με δύο φορές την εβδομάδα και τρεις φορές να δουλεύουν από το σπίτι, και να είναι και αυτοί ευχαριστημένοι και πολύ πιο αποτελεσματικοί.
– Ποια είναι η συμβουλή που θα δίνατε σε έναν νέο ο οποίος ξεκινάει σήμερα, ενδεχομένως στο ίδιο δημόσιο σχολείο από το οποίο εσείς ξεκινήσατε στη Θεσσαλονίκη; Ποια είναι η βασική συμβουλή που θα του δίνατε;
– Δεν είμαι παπάς να δίνω συμβουλές, αλλά μπορώ να πω ότι πολλά πράγματα με βοήθησαν, και πράγματι συμβουλεύω τα παιδιά μου. Το ένα από αυτά είναι ότι δεν έχω δει ποτέ κάποιον επιτυχημένο που να μην του αρέσει αυτό που κάνει. Εχω δει πολλές φορές ανθρώπους που τους αρέσει αυτό που κάνουν και δεν είναι απαραίτητα επιτυχημένοι, αλλά ποτέ το ανάποδο. Επομένως, αν θέλεις να γίνεις επιτυχημένος, πάντα διάλεξε μια εργασία, μια δουλειά που να σου αρέσει και προσπάθησε να σου αρέσει. Δεν έχει σημασία αν η δουλειά είναι CEO ή ακόμα και πρωτοεισερχόμενος marketing manager στην Pfizer. Πάντα λάτρευα τη δουλειά μου. Οταν πήγα στην Pfizer δεν ήθελα να πάω γιατί λάτρευα την προηγούμενη δουλειά μου, την πανεπιστημιακή, και όταν έφτασα στην Pfizer δεν ήθελα να γυρίσω πίσω στο πανεπιστήμιο γιατί λάτρεψα τη δουλειά που έκανα. Πολύ σημαντικός παράγοντας.
Το δεύτερο είναι: έχε το μυαλό σου ανοιχτό, ποτέ μην προσπαθείς να σχεδιάσεις την καριέρα σου. Κάνε την καλύτερη δυνατή δουλειά και τα πράγματα θα σε οδηγήσουν. Στην Pfizer, μέχρι να γίνω CEO, άλλαξα 14 ή 15 διαφορετικές θέσεις, δουλειές, στα 25 χρόνια που είμαι. Δηλαδή, κάθε δύο χρόνια περίπου άλλαζα θέση. Ποτέ δεν σήκωσα το χέρι μου για κάποια θέση, δεν ήταν δηλαδή ότι σκόπευα να πάω σε αυτή και μετά σε κάποια άλλη. Πάντοτε έκανα καλή δουλειά στη θέση που είχα και κάποιος με έβλεπε και μου πρότεινε μια άλλη θέση. Πολύ σημαντικό.
Και το τρίτο: πάντα τον πήχυ ψηλά, πάντα να έχεις όραμα να φτάσεις το καλύτερο και μόλις το φτάσεις να ξαναβάλεις τον πήχυ ψηλά και ακόμη πιο ψηλά και ακόμη πιο ψηλά, και αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να επιτύχεις τα καλύτερα αποτελέσματα στη ζωή σου. Αλλά αυτά ήταν εκείνα που έκανα εγώ…
– Και τέλος, να σας ρωτήσω τι είναι για εσάς το να είστε Ελληνας. Τι σημαίνει.
– Κύριε Παπαχελά, όπως είπα πριν, είμαι Ελληνας. Σημαίνει ότι είμαι διαφορετικός, σημαίνει ότι είμαι υπερήφανος, σημαίνει ότι αντιλαμβάνομαι και τα κακά της φυλής μας και τσαντίζομαι ακόμη περισσότερο με αυτά, αλλά προσπαθούμε να τα κρατάμε μέσα στον κύκλο, δηλαδή συζητάω για τα κακά της φυλής μας με Ελληνες και ποτέ με ξένους. Είναι αυτό που δίνει διαφορετικότητα σε εμένα, στην προσωπικότητά μου, στον χαρακτήρα μου και είναι αυτό που μετέδωσα στην οικογένειά μου, είναι αυτό που χαρακτηρίζει τα παιδιά μου. Είναι η ζωή μου η Ελλάδα.
ΗΠΑ και Ευρώπη σε κοινή αφετηρία για το εμβόλιο
– Ενα άλλο ερώτημα που υπάρχει είναι εάν αυτό το εμβόλιο θα είναι αρκετά φθηνό ώστε να το πάρουν και άνθρωποι που, ενδεχομένως, δεν το αντέχουν οικονομικά, και, το δεύτερο, εάν θα μπορέσουν να το εξασφαλίσουν εύκολα και άλλες χώρες εκτός από την Αμερική.
– Ναι, εξαιρετικά ερωτήματα και τα δύο. Κατ’ αρχάς, για τους πολίτες ας πούμε των προηγμένων χωρών, π.χ. Αμερική, Ευρώπη, Ιαπωνία, Κορέα, Αυστραλία, για χώρες που έχουν ήδη καθιερωμένα συστήματα εθνικής υγείας και καλύπτουν την πλειονότητα των πολιτών τους. Σε αυτές τις χώρες σχεδόν πάντα, και το πιο πιθανό είναι να συμβεί και με την COVID-19, οι πολίτες δεν θα πρέπει να πληρώσουν τίποτα. Δηλαδή θα είναι δωρεάν για τους πολίτες. Οι χώρες θα πληρώσουν στους παρασκευαστές. Το σύστημα υγείας. Αυτή τη στιγμή πολύ λίγες χώρες ανησυχούν για το πόσο θα στοιχίσει το εμβόλιο. Διότι είναι τόσο μεγάλες οι οικονομικές ζημίες που υφίστανται οι κρατικοί προϋπολογισμοί, που με χαρά θα δαπανούσαν χρήματα εάν υπήρχε ένα εμβόλιο.
Λέγοντας αυτό, να σας πω ότι από την πλευρά μου καταλαβαίνω ότι δεν μπορώ να εφαρμόσω σε αυτή την περίπτωση τους νόμους της ελεύθερης αγοράς. Δεν μπορώ δηλαδή να πω ότι το εμβόλιο θα το χρεώσω π.χ. στη γερμανική κυβέρνηση ή στην αμερικανική κυβέρνηση ή στην ελληνική με βάση την αξία που φέρνει. Διότι θα έπρεπε να το χρεώσουμε εξαιρετικά ακριβά και κάτι τέτοιο δεν θα ήταν σωστό.
Νομίζω ότι, ανεξαρτήτως αξίας, εάν θα βγει ένα εμβόλιο, από την πλευρά μας σκοπεύουμε να το κοστολογήσουμε στην ίδια τιμή που έχουμε όλα τα άλλα μας εμβόλια, τα οποία δεν έχουν τέτοιου είδους ανταγωνισμό. Αλλά το βασικότερο αυτή τη στιγμή είναι να μπορέσουμε να έχουμε ένα εμβόλιο.
Επίσης θα ήθελα να αναφερθώ στο τι θα γίνει με τις υπόλοιπες χώρες. Διότι χώρες της Αφρικής ή μερικές της Λατινικής Αμερικής μπορεί εμπορικά να έχουν πολύ μικρή σημασία για εμάς, αλλά από την άποψη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της υγείας των ανθρώπων τους, έχουν τα ίδια δικαιώματα φυσικά, και δεν θα έπρεπε να στερήσουμε σε αυτήν την περίπτωση τα εμβόλια σε αυτές τις κυβερνήσεις που δεν έχουν τη δυνατότητα να πληρώσουν. Ειδικά σε περίοδο που ξέρω ότι η ζήτηση θα είναι μεγαλύτερη από την προσφορά. Γι’ αυτόν τον λόγο δουλεύουμε πολύ σκληρά για να βρούμε έναν δίκαιο τρόπο ώστε και χώρες οι οποίες δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να μπορέσουν να αποκτήσουν το εμβόλιο. Και εκεί τα εμπόδια δεν θα είναι τόσο οικονομικά όσο εμπόδια υποδομών.
Για παράδειγμα, το εμβόλιο που δουλεύουμε εμείς, ειδικά η πρώτη γενιά μόλις βγει, θα χρειάζεται μεταφορά σε θερμοκρασία -80 βαθμών Κελσίου. Αυτό χρειάζεται κάποια εξειδικευμένη υποδομή για να μπορέσεις να το κάνεις. Πολύ λίγες αφρικανικές χώρες έχουν τέτοια υποδομή. Θα πρέπει να λύσουμε τέτοια προβλήματα.
Δουλεύουμε αυτή τη στιγμή πολύ εντατικά με τον Μπιλ Γκέιτς, τον γνωστό φιλάνθρωπο και founder της Microsoft, ο οποίος έχει εξαιρετική δραστηριότητα σε ζητήματα υγείας σε αυτές τις χώρες, για το πώς θα μπορέσουμε να λύσουμε τέτοια θέματα υποδομών ώστε να πάρουν και αυτοί το δίκαιο μερίδιο.
– Aρα, υποθέτω, και στην Ελλάδα θα δούμε αυτό το εμβόλιο σχετικά γρήγορα όταν θα είναι διαθέσιμο.
– Ο στόχος μας είναι η Ευρώπη και η Αμερική να το δουν την ίδια ώρα, εάν θα είναι διαθέσιμο. Μπορεί να υπάρχουν μία ή δύο εβδομάδες διαφορά, αλλά θα είναι για λογιστικούς λόγους και όχι για πολιτικούς ή άλλους λόγους. Ομως, επειδή στις κρίσιμες στιγμές η αμερικανική κυβέρνηση το θέλει γι’ αυτούς, η Ευρώπη το θέλει για την Ευρώπη αλλά και μέσα στην Ευρώπη οι βόρειες χώρες το θέλουν για τις βόρειες, οι νότιες για τις νότιες, θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο που να υπάρχει δικαιοσύνη στη μοιρασιά.
Ειδικά για την Ευρώπη, γιατί ξέρω τα προβλήματα που υπάρχουν ανάμεσα στην Ευρώπη και στην Αμερική, φρόντισα να εγκαταστήσουμε δύο διαφορετικά δίκτυα παραγωγής, η Αμερική να έχει το δικό της και η Ευρώπη το δικό της. Για να μην μπλέξουμε. Αλλά σίγουρα θα πρέπει να βρούμε μέσα στην Ευρώπη τους τρόπους ώστε να μοιραστεί δίκαια. Και φυσικά στην Ελλάδα. Στην αγαπημένη Ελλάδα.
