Αποζημιώσεις εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ σε άτομα που εκτίουν ή εξέτισαν ποινές στις ελληνικές φυλακές πληρώνει το ελληνικό Δημόσιο. Την τελευταία τριετία το ποσό που έχει καταβάλει σε ποινικούς κρατούμενους και άτομα που έχουν καταδικαστεί για τρομοκρατία αγγίζει τα 3 εκατ. ευρώ. Κι αυτό, αναγνωρίζοντας ότι οι συνθήκες που επικρατούν στα σωφρονιστικά καταστήματα ήταν και παραμένουν προβληματικές –κυρίως λόγω υπερπληθυσμού– και αντιβαίνουν στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Μάλιστα, πρόσφατα το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους ήρθε σε εξωδικαστικό συμβιβασμό με καταδικασθέντες για συμμετοχή στην «Επαναστατικό Αγώνα» και τη «Συνωμοσία Πυρήνων της Φωτιάς». Είχαν προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καταγγέλλοντας ότι οι συνθήκες κράτησής τους συνιστούν «απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση». Το Δημόσιο δέχθηκε να τους καταβάλει ποσά που κυμαίνονται από 6.000 ευρώ έως 23.000 ευρώ στον καθένα, αναγνωρίζοντας ότι σε περίπτωση που η προσφυγή τους έφτανε στο ακροατήριο το ποσό που θα επιδίκαζε το δικαστήριο για να τους αποζημιώσει θα ήταν σημαντικά υψηλότερο.
Παρόμοια εξέλιξη έχουν οι πολλές δεκάδες προσφυγές ποινικών κρατουμένων που κατατίθενται καθημερινά. Αυτό προκύπτει από έγγραφα που δημοσιοποιούνται στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Την Πέμπτη, ενδεικτικά, αναρτήθηκε απόφαση φιλικού διακανονισμού του ελληνικού Δημοσίου με 20 κρατουμένους της φυλακής Ιωαννίνων. Πρόκειται για Ελληνες, Πακιστανούς, Αλγερινούς, Σύρους και Ιρανούς, οι οποίοι διαμαρτυρήθηκαν για τις συνθήκες κράτησής τους και θα εισπράξουν από 1.500 έως 6.500 ευρώ ως αποζημίωση.
Το άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ορίζει ότι «κανένας δεν μπορεί να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή τιμωρία». Στο παρελθόν ποινικοί κρατούμενοι και άτομα καταδικασμένα για συμμετοχή στη «17 Νοέμβρη» είχαν δικαιωθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όπου είχαν προσφύγει καταγγέλλοντας τις συνθήκες κράτησής τους.
Το 2015, για παράδειγμα, ένας άλλοτε ισχυρός επιχειρηματίας – τραπεζίτης που βρέθηκε στη φυλακή για απάτη, υπεξαίρεση και ξέπλυμα είχε προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κατά της Ελλάδας με το επιχείρημα ότι τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε επιδεινώθηκαν ως αποτέλεσμα των κακών συνθηκών κράτησής του. «Ο προσφεύγων τονίζει ότι λόγω της αναπηρίας του περνούσε τις ημέρες σε αναπηρικό καροτσάκι το οποίο δεν μπορούσε να χειριστεί ο ίδιος λόγω παντελούς έλλειψης αυτονομίας. (…) Παραπονείται ότι υφίστατο σε καθημερινή βάση εξευτελιστική μεταχείριση διότι, λόγω της αναπηρίας του, δεν είχε καμία αυτονομία και του ήταν αδύνατο να κάνει τις ανάγκες του χωρίς τη βοήθεια τρίτου προσώπου» αναφερόταν στην αγωγή. Το δικαστήριο που την εξέτασε έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 και επιδίκασε αποζημίωση 14.000 ευρώ.
Παλαιότερα, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είχαν προσφύγει και δύο καταδικασθέντες γα συμμετοχή στη «17 Νοέμβρη» με το επιχείρημα ότι οι συνθήκες κράτησής τους συνιστούσαν «βασανιστήριο». «Ο προσφεύγων υποστηρίζει ότι ασθενεί βαριά και ότι η κατάσταση της υγείας του απαιτούσε ειδική ιατρική φροντίδα που δεν του χορηγήθηκε κατά την κράτησή του (…) η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι οι συνθήκες κράτησής του ήταν πολύ καλές και υπενθυμίζει ότι συνελήφθη και τέθηκε υπό κράτηση ως μέλος της “17 Νοέμβρη”, η οποία είχε διαπράξει μεγάλο αριθμό δολοφονιών, ένοπλων ληστειών», αναφέρθηκε στη μία των περιπτώσεων. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο πάντως τον δικαίωσε, καθώς αποφάσισε ότι «υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3» και υποχρέωσε το Δημόσιο να τον αποζημιώσει με 10.000 ευρώ.
Τα στοιχεία
Σύμφωνα με στοιχεία του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους από τις αρχές του 2017 έως τον Νοέμβριο του 2019, η Ελλάδα έχει υποχρεωθεί να καταβάλει 2.460.500 ευρώ σε προσφεύγοντες 33 υποθέσεων, λόγω συνθηκών κράτησης (άρθρο 3). Ποσό ύψους 667.200 ευρώ επιδικάστηκε σε πέντε προσφυγές που έφτασαν στο ακροατήριο. Τα υπόλοιπα χρήματα αφορούν υποθέσεις που έκλεισαν με φιλικό διακανονισμό. Από τα στοιχεία του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους προκύπτει ακόμα ότι τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχουν υποβληθεί κατά του Δημοσίου 18 προσφυγές κρατουμένων για τις συνθήκες κράτησής τους.
Στο θέμα αναφέρθηκε η γενική γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής Σοφία Νικολάου σε συνεδρίαση της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής, την 3η Ιουνίου. Εξήγησε ότι οι καταδίκες της χώρας οφείλονται κυρίως στην έλλειψη του ελάχιστου διαθέσιμου ανά άτομο χώρου κράτησης των 4 τετραγωνικών μέτρων. Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στις εκθέσεις που συντάσσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων (CPT) έπειτα από αυτοψία σε φυλακές και κρατητήρια αστυνομικών υπηρεσιών.
Η τελευταία έκθεση δημοσιοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 2020 και σ’ αυτή αποτυπώνονται τα συμπεράσματα της επίσκεψης μελών της επιτροπής στην Ελλάδα την άνοιξη του 2019. «Στις περισσότερες πτέρυγες των ανδρικών φυλακών Κορυδαλλού παρατηρείται σοβαρό πρόβλημα υπερπληθυσμού και κακές υλικοτεχνικές συνθήκες. Για παράδειγμα φιλοξενούνται έως και επτά άτομα σε κελί 9,5 τετραγωνικών μέτρων στο οποίο υπήρχαν βρώμικα στρώματα και κουβέρτες, ήταν γεμάτο κοριούς και είχε μούχλα στους τοίχους και την οροφή» γράφουν μεταξύ άλλων στην έκθεσή τους τα μέλη της επιτροπής.
Τον Νοέμβριο του 2019 δέκα καταδικασθέντες για συμμετοχή στον «Επαναστατικό Αγώνα» και τη «Συνωμοσία Πυρήνων της Φωτιάς» προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Κατήγγειλαν ότι λόγω του υπερπληθυσμού οι συνθήκες κράτησής τους συνιστούσαν παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους. Τον Ιανουάριο του 2020 το ελληνικό Δημόσιο ήρθε σε διακανονισμό μαζί τους δεχόμενο να τους αποζημιώσει καταβάλλοντάς τους έως και 23.200 ευρώ ανά περίπτωση.
