Σε γενικό συναγερμό έχουν τεθεί κυβέρνηση, υγειονομικές αρχές και ειδικοί επιστήμονες μετά τη μεγάλη και συνεχόμενη αύξηση του ημερήσιου αριθμού των κρουσμάτων του νέου κορωνοϊού που καταγράφηκε την περασμένη εβδομάδα. Οι ειδικοί εξετάζουν καθημερινά τα δεδομένα της επιδημίας στη χώρα μας αλλά και την επίδραση που έχουν τα μέτρα τα οποία έχουν ήδη ληφθεί στην εξέλιξή της. Η αποτελεσματικότητα αυτών, άλλωστε, θα καθορίσει και τα επόμενα βήματα, με τα τοπικά lockdown και τους περιορισμούς όπως αυτοί εφαρμόζονται από την περασμένη Παρασκευή στον Πόρο να είναι ένα ισχυρό ενδεχόμενο. Η αναχαίτιση της επιδημίας είναι κρίσιμη και ενόψει του Σεπτεμβρίου. Για να μην περάσουμε σε ένα πολύ πιο δύσκολο φθινόπωρο, έχοντας αρνητικά δεδομένα από το καλοκαίρι, και τα οποία θα αντανακλούν τι θα γίνει τον χειμώνα.
«Εχουμε μία σαφή έξαρση της νόσου και μία σταθερή αύξηση των κρουσμάτων με επίπεδα πάνω από 70-80 και 100 το τελευταίο δεκαήμερο», σημειώνει στην «Κ» ο παθολόγος-λοιμωξιολόγος, καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων κ. Χαράλαμπος Γώγος. Και συνεχίζει, «εν μέρει αυτά οφείλονται σε εστίες υπερμετάδοσης, που κάποιες ημέρες μάλιστα φτάνουν να ευθύνονται για το 50% των κρουσμάτων που καταγράφονται. Οπότε με κάποιο τρόπο μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει μία υπερεκτίμηση της κατάστασης, χωρίς ωστόσο αυτό να αλλάζει το γεγονός ότι έχουμε μία γενικευμένη διασπορά του ιού στην κοινότητα και σε όλη την επικράτεια. Επίσης, αν και η αριθμητική προσπέλαση της επιδημίας είναι σημαντική, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της όπως οι εισαγωγές στα νοσοκομεία, οι νοσηλείες σε μονάδα εντατικής θεραπείας, οι διασωληνώσεις και οι θάνατοι, παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα. Η αυξητική όμως τάση των κρουσμάτων μπορεί σε δεύτερο χρόνο να οδηγήσει στην επιδείνωση και αυτών των δεικτών και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να ελέγξουμε την κατάσταση».
Δύο σενάρια
Σύμφωνα με τους ειδικούς, το καλό σενάριο θα είναι να ελεγχθεί η επιδημία με την πλήρη τήρηση των μέτρων από τον πληθυσμό και των υγειονομικών πρωτοκόλλων από επιχειρηματίες. Το κακό σενάριο είναι να συνεχιστεί η διασπορά και να δούμε αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία και τις ΜΕΘ. «Αυτό θα ήταν πολύ σοβαρό ενόψει του Σεπτεμβρίου όταν θα μπούμε σε μία πιο δύσκολη περίοδο με το άνοιγμα των σχολείων και τη μεγαλύτερη σε διάρκεια παραμονή σε κλειστούς χώρους. Ξεκινώντας έτσι με τα κακά δεδομένα του καλοκαιριού θα έχουμε μία αρνητική αντανάκλαση αυτών και τη χειμερινή περίοδο», σημειώνει ο κ. Γώγος.
«Το φθινόπωρο η κοινωνία θα έχει μεγαλύτερη δυσκολία να διαχειριστεί την κατάσταση με την επιδημία του κορωνοϊού, σε σχέση με την άνοιξη και την περίοδο του πρώτου κύματος του κορωνοϊού», επισημαίνει στην «Κ» ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Αθανάσιος Εξαδάκτυλος, και προσθέτει, «θα έχουμε μπροστά μας μία μεγάλη χειμερινή περίοδο, με κατ’ ελάχιστον την εποχική γρίπη να ταλαιπωρεί πολίτες και σύστημα υγείας, με ανθρώπους να αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα ως αποτέλεσμα της υγειονομικής κρίσης και με την οικονομία να πρέπει να μείνει ανοιχτή».
Τόσο ο κ. Εξαδάκτυλος όσο και ο κ. Γώγος τονίζουν την κρισιμότητα του επόμενου δεκαημέρου για την πορεία της επιδημίας στη χώρα. Οπως τονίζει ο κ. Γώγος, «ένα από τα σοβαρά προβλήματα του καλοκαιριού είναι η κινητικότητα του πληθυσμού. Αυτή αφορά περισσότερο νεότερα άτομα που μπορεί να είναι και ασυμπτωματικά και να μεταδώσουν χωρίς να το γνωρίζουν τον ιό. Η μέγιστη κινητικότητα –κυρίως από τα αστικά κέντρα προς την Περιφέρεια– αφορά τον Δεκαπενταύγουστο, οπότε θα δημιουργηθούν σίγουρα συνθήκες συγχρωτισμού λόγω της γιορτής. Το στοίχημα είναι πώς θα επιτηρήσουμε τη σωστή εφαρμογή των μέτρων αυτή την περίοδο για να αποφύγουμε χειρότερες καταστάσεις. Ο καθένας έχει ευθύνη, οι πολίτες για τη χρήση μάσκας και τις αποστάσεις, οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων για την εφαρμογή των πρωτοκόλλων, αλλά και η πολιτεία για τους ελέγχους».
«Απαιτείται συνεργασία»
«Τα μέτρα θα πιάσουν τόπο μόνο εάν εφαρμοστούν. Εάν τηρούνταν με συνέπεια από τις αρχές Μαΐου που “άνοιξε” ξανά η κοινωνία, σήμερα θα είχαμε άλλη εικόνα στη χώρα» υπογραμμίζει ο κ. Εξαδάκτυλος, προσθέτοντας: «Για να πετύχουμε τον έλεγχο της επιδημίας, χρειάζεται η κοινωνία να είναι σε κατάσταση συνεργασίας. Από τους νέους, έως τους πιστούς που θα πάνε στην εκκλησία».
Το τελευταίο διάστημα έχει γίνει μεγάλη συζήτηση για τους νέους, με τους ειδικούς να απευθύνουν έκκληση να είναι προσεκτικοί και να τηρούν τα απαραίτητα μέτρα, υπενθυμίζοντας ότι ουδείς είναι άτρωτος από την επιδημία. Ο ΠΟΥ έκανε ένα βήμα παραπάνω, καλώντας τους νέους να αναρωτηθούν εάν πρέπει να πάνε «σε αυτό το πάρτι». «Εκτιμώ ότι η δήλωση του ΠΟΥ είναι εκτός τόπου και χρόνου. Εάν σήμερα ρωτάμε τους νέους εάν είναι απαραίτητο να πάνε στο πάρτι, αύριο θα ρωτήσουμε τους μεγαλύτερους εάν είναι απαραίτητο να πάνε στη δεξίωση, τους πιστούς εάν είναι απαραίτητο να πάνε στην εκκλησία και τον καθένα εάν είναι απαραίτητο να βγει για φαγητό το βράδυ», επισημαίνει ο κ. Εξαδάκτυλος και καταλήγει: «Αυτός που θα βρεθεί στο πάρτι, την επόμενη ημέρα που θα πάει στην εργασία του, στην τράπεζα ή σε κάποιο κατάστημα να φορέσει τη μάσκα και να τηρήσει τις αποστάσεις. Για να καταφέρουμε αυτό να γίνει συνείδηση σε όλους χρειάζεται συνεργασία και όχι διχασμός και στοχοποίηση».
Η αντιγριπική «ασπίδα» και οι νέες ΜΕΘ
Σχέδιο για τη θωράκιση των ευπαθών ομάδων πληθυσμού έναντι της γρίπης, από τον ερχόμενο Οκτώβριο, και με δεδομένο ότι ο κορωνοϊός θα συνεχίσει να αποτελεί «απειλή» για τη δημόσια υγεία, ανεξαρτήτως του πώς θα εξελιχθεί η επιδημία τις επόμενες ημέρες, επεξεργάζεται το υπουργείο Υγείας. Οπως ανέφερε στην «Κ» ο υπουργός Υγείας Βασίλης Κικίλιας, προς το παρόν έχουν ήδη εξασφαλιστεί για τη χώρα μας 4,2 εκατ. δόσεις αντιγριπικού εμβολίου, ενώ σε εξέλιξη είναι ο σχεδιασμός ειδικού προγράμματος εμβολιασμού του πληθυσμού με βάση το ΑΜΚΑ των πολιτών και το εάν ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου για σοβαρή νόσηση. Ο στόχος είναι να εμβολιαστούν κατεξοχήν αυτοί που το χρειάζονται, σύμφωνα με τις συστάσεις της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμού. Ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης θα αρχίσει σταδιακά την 1η Οκτωβρίου, με στόχο να έχει ολοκληρωθεί αρχές Δεκεμβρίου, μήνα κατά τον οποίο συνήθως ξεκινά στην Ελλάδα η εποχική έξαρση της γρίπης. Παράλληλα, σε εξέλιξη είναι σε νοσοκομεία της χώρας οι εργασίες για την κατασκευή νέων μονάδων εντατικής θεραπείας και μονάδων αυξημένης φροντίδας, με στόχο στο τέλος του έτους το ΕΣΥ να διαθέτει 1.200 κλίνες εντατικής, ως, κατά κάποιο τρόπο, «προίκα» του κορωνοϊού, αλλά και για την καλύτερη αντιμετώπιση της επιδημίας. Στο νοσοκομείο «Σωτηρία» ήδη έχουν ξεκινήσει οι εργασίες για την κατασκευή 50 κλινών ΜΕΘ, με δωρεά της Βουλής των Ελλήνων, ύψους 8 εκατ. ευρώ, βάσει σύμβασης που υπεγράφη στις 30 Ιουλίου. Στις 27 Ιουλίου υπεγράφησαν και οι συμβάσεις διαμόρφωσης των κτιριακών εγκαταστάσεων για τη δημιουργία συνολικά 174 κλινών ΜΕΘ και ΜΑΦ σε 15 νοσοκομεία του ΕΣΥ, με δωρεά 15 εκατ. ευρώ του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Ο άλυτος γρίφος των ασυμπτωματικών και οι κρυφοί κίνδυνοι
Τουλάχιστον ένας στους τρεις που θα προσβληθεί από τον κορωνοϊό δεν θα το αντιληφθεί, αφού δεν θα εμφανίσει συμπτώματα που θα τον ανησυχήσουν. Δεν σημαίνει όμως ότι «δεν θα είναι σε θέση» να μεταδώσει τον ιό. Εάν μάθει ότι τελικά είχε προσβληθεί από τον ιό θα πει «το πέρασα κι εγώ. Δεν είναι τίποτα». Χωρίς όμως αυτό να είναι απόλυτα αληθές, αφού σύμφωνα με τους γιατρούς το 50% των ασυμπτωματικών ασθενών εάν υποβληθούν σε αξονική τομογραφία θα βρεθεί με βλάβες στους πνεύμονες, λόγω του ιού.
Οπως αναφέρει στην «Κ» ο ειδικός παθολόγος λοιμωξιολόγος στην Δ΄ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική στο νοσοκομείο «Αττικόν», Δρόσος Καραγεωργόπουλος, «διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι τα ασυμπτωματικά άτομα αποτελούν το 33% με 50% του συνόλου όσων έχουν προσβληθεί από τον κορωνοϊό. Ομως θα πρέπει να δούμε και τον ορισμό του ασυμπτωματικού. Ουσιαστικά ασυμπτωματικός είναι αυτός που εάν δεν έκανε το τεστ ανίχνευσης του κορωνοϊού δεν θα γνώριζε ότι έχει προσβληθεί από αυτόν. Δηλαδή είτε δεν είχε καθόλου συμπτώματα είτε είχε πολύ ήπια συμπτώματα, μία διάρροια ή έναν πονόλαιμο, ή μία ελαφριά απώλεια όσφρησης ή γεύσης και δεν πήγε ποτέ το μυαλό του στο ότι είχε προσβληθεί από τον κορωνοϊό. Θα πρέπει μάλιστα να σημειώσουμε ότι αυτή την περίοδο εάν ένα άτομο έχει απώλεια όσφρησης ή γεύσης πιθανότατα έχει προσβληθεί από τον κορωνοϊό. Σχεδόν στα τρία τέταρτα των περιπτώσεων αυτών τη συγκεκριμένη περίοδο του χρόνου ευθύνεται ο SARS-CoV-2».
Ενας γενικός κανόνας είναι ότι τα παιδιά και οι νέοι νοσούν ηπιότερα. Στη λογική αυτή πιθανότατα να έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι και ασυμπτωματικοί. Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα. «Εχω δει άτομο 75 ετών να είναι ασυμπτωματικό. Οπως και νεφροπαθή και ασθενή με AIDS» σημειώνει ο κ. Καραγεωργόπουλος, τονίζοντας: «Το ποιος θα είναι ασυμπτωματικός ή θα περάσει ήπια τη νόσο δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Εάν το ξέραμε θα είχαμε λύσει πολλά προβλήματα. Π.χ. θα αφήναμε αυτά τα άτομα να περάσουν τη νόσο για να χτίσουμε αυτό που λέμε ανοσία αγέλης». Σύμφωνα με τον ίδιο υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν το πόσο βαριά ή ελαφριά θα νοσήσει κάποιος, όπως ποιο στέλεχος του ιού θα προσβάλει το άτομο, πόσος ιός έχει εισέλθει στον οργανισμό, από ποια οδό μολύνθηκε (μύτη, μάτια, στόμα ή κατευθείαν στον πνεύμονα) καθώς και εάν το άτομο έχει άλλες παθήσεις. Επιπλέον, υπάρχουν γενετικοί παράγοντες που μπορεί να διαφοροποιούν τον τρόπο απόκρισης του ανοσοποιητικού συστήματος. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και εάν το άτομο έχει εκτεθεί σε άλλους συγγενείς κορωνοϊούς. «Υπάρχουν τέσσερις τύποι κορωνοϊού που ευθύνονται για το 15% των ιώσεων του αναπνευστικού συστήματος. Τα άτομα που έχουν εκτεθεί σε αυτούς τους ιούς ενδεχομένως να έχουν καλύτερη απάντηση και στον SARS-CoV-2».
Η μεταδοτικότητα
Ο ασυμπτωματικός έχει αρκετό φορτίο του ιού για να μπορεί να τον μεταδώσει και να μολύνει άλλα άτομα. Δεν βήχει όπως ένας ασθενής με λοίμωξη για να διασπείρει εύκολα τον ιό στο περιβάλλον, αλλά σίγουρα μπορεί να τον μεταδώσει και είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο κρίνεται κρίσιμη η χρήση μάσκας. Ούτως ή άλλως γνωρίζουμε ότι ένα άτομο που έχει προσβληθεί από τον κορωνοϊό μπορεί να τον μεταδώσει και 2-3 ημέρες πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων.
Αναφορικά με το εάν ένα ασυμπτωματικό άτομο παράγει αντισώματα που να μπορούν να τον προστατέψουν και αφότου «πεθάνει ο ιός», η απάντηση δεν είναι σαφής. «Πολλά μαθαίνουμε ακόμα. Μελέτες λένε ότι δεν παράγει ένας ασυμπτωματικός τόσο πολλά αντισώματα όσα αυτός που έχει νοσήσει, ή ότι το επίπεδο αυτών των αντισωμάτων μειώνεται γρήγορα. Ωστόσο η ανοσολογική απάντηση του οργανισμού δεν σχετίζεται μόνο με την παραγωγή αντισωμάτων. Μπορεί να έχει να κάνει με ανοσολογική μνήμη και την ικανότητα του οργανισμού να παράγει άμεσα τα αντισώματα και σε μία νέα νόσηση», τονίζει ο κ. Καραγεωργόπουλος.
Ο άλυτος γρίφος των ασυμπτωματικών και οι κρυφοί κίνδυνοι
Τουλάχιστον ένας στους τρεις που θα προσβληθεί από τον κορωνοϊό δεν θα το αντιληφθεί, αφού δεν θα εμφανίσει συμπτώματα που θα τον ανησυχήσουν. Δεν σημαίνει όμως ότι «δεν θα είναι σε θέση» να μεταδώσει τον ιό. Εάν μάθει ότι τελικά είχε προσβληθεί από τον ιό θα πει «το πέρασα κι εγώ. Δεν είναι τίποτα». Χωρίς όμως αυτό να είναι απόλυτα αληθές, αφού σύμφωνα με τους γιατρούς το 50% των ασυμπτωματικών ασθενών εάν υποβληθούν σε αξονική τομογραφία θα βρεθεί με βλάβες στους πνεύμονες, λόγω του ιού.
Οπως αναφέρει στην «Κ» ο ειδικός παθολόγος λοιμωξιολόγος στην Δ΄ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική στο νοσοκομείο «Αττικόν», Δρόσος Καραγεωργόπουλος, «διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι τα ασυμπτωματικά άτομα αποτελούν το 33% με 50% του συνόλου όσων έχουν προσβληθεί από τον κορωνοϊό. Ομως θα πρέπει να δούμε και τον ορισμό του ασυμπτωματικού. Ουσιαστικά ασυμπτωματικός είναι αυτός που εάν δεν έκανε το τεστ ανίχνευσης του κορωνοϊού δεν θα γνώριζε ότι έχει προσβληθεί από αυτόν. Δηλαδή είτε δεν είχε καθόλου συμπτώματα είτε είχε πολύ ήπια συμπτώματα, μία διάρροια ή έναν πονόλαιμο, ή μία ελαφριά απώλεια όσφρησης ή γεύσης και δεν πήγε ποτέ το μυαλό του στο ότι είχε προσβληθεί από τον κορωνοϊό. Θα πρέπει μάλιστα να σημειώσουμε ότι αυτή την περίοδο εάν ένα άτομο έχει απώλεια όσφρησης ή γεύσης πιθανότατα έχει προσβληθεί από τον κορωνοϊό. Σχεδόν στα τρία τέταρτα των περιπτώσεων αυτών τη συγκεκριμένη περίοδο του χρόνου ευθύνεται ο SARS-CoV-2».
Ενας γενικός κανόνας είναι ότι τα παιδιά και οι νέοι νοσούν ηπιότερα. Στη λογική αυτή πιθανότατα να έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι και ασυμπτωματικοί. Αυτό όμως δεν ισχύει πάντα. «Εχω δει άτομο 75 ετών να είναι ασυμπτωματικό. Οπως και νεφροπαθή και ασθενή με AIDS» σημειώνει ο κ. Καραγεωργόπουλος, τονίζοντας: «Το ποιος θα είναι ασυμπτωματικός ή θα περάσει ήπια τη νόσο δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε. Εάν το ξέραμε θα είχαμε λύσει πολλά προβλήματα. Π.χ. θα αφήναμε αυτά τα άτομα να περάσουν τη νόσο για να χτίσουμε αυτό που λέμε ανοσία αγέλης». Σύμφωνα με τον ίδιο υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν το πόσο βαριά ή ελαφριά θα νοσήσει κάποιος, όπως ποιο στέλεχος του ιού θα προσβάλει το άτομο, πόσος ιός έχει εισέλθει στον οργανισμό, από ποια οδό μολύνθηκε (μύτη, μάτια, στόμα ή κατευθείαν στον πνεύμονα) καθώς και εάν το άτομο έχει άλλες παθήσεις. Επιπλέον, υπάρχουν γενετικοί παράγοντες που μπορεί να διαφοροποιούν τον τρόπο απόκρισης του ανοσοποιητικού συστήματος. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και εάν το άτομο έχει εκτεθεί σε άλλους συγγενείς κορωνοϊούς. «Υπάρχουν τέσσερις τύποι κορωνοϊού που ευθύνονται για το 15% των ιώσεων του αναπνευστικού συστήματος. Τα άτομα που έχουν εκτεθεί σε αυτούς τους ιούς ενδεχομένως να έχουν καλύτερη απάντηση και στον SARS-CoV-2».
Η μεταδοτικότητα
Ο ασυμπτωματικός έχει αρκετό φορτίο του ιού για να μπορεί να τον μεταδώσει και να μολύνει άλλα άτομα. Δεν βήχει όπως ένας ασθενής με λοίμωξη για να διασπείρει εύκολα τον ιό στο περιβάλλον, αλλά σίγουρα μπορεί να τον μεταδώσει και είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο κρίνεται κρίσιμη η χρήση μάσκας. Ούτως ή άλλως γνωρίζουμε ότι ένα άτομο που έχει προσβληθεί από τον κορωνοϊό μπορεί να τον μεταδώσει και 2-3 ημέρες πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων.
Αναφορικά με το εάν ένα ασυμπτωματικό άτομο παράγει αντισώματα που να μπορούν να τον προστατέψουν και αφότου «πεθάνει ο ιός», η απάντηση δεν είναι σαφής. «Πολλά μαθαίνουμε ακόμα. Μελέτες λένε ότι δεν παράγει ένας ασυμπτωματικός τόσο πολλά αντισώματα όσα αυτός που έχει νοσήσει, ή ότι το επίπεδο αυτών των αντισωμάτων μειώνεται γρήγορα. Ωστόσο η ανοσολογική απάντηση του οργανισμού δεν σχετίζεται μόνο με την παραγωγή αντισωμάτων. Μπορεί να έχει να κάνει με ανοσολογική μνήμη και την ικανότητα του οργανισμού να παράγει άμεσα τα αντισώματα και σε μία νέα νόσηση», τονίζει ο κ. Καραγεωργόπουλος.
