Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Εχει μαζέψει την «πραμάτεια» του, βιβλία, ρούχα και παιχνίδια, έχει χαιρετήσει τους φίλους και τους συμμαθητές του στην Κάτω Τούμπα Θεσσαλονίκης. Ο 14χρονος Γιώργος πέρασε όπως πάντα το καλοκαίρι του στην Ιμβρο, μόνο που αυτή τη φορά είναι διατεθειμένος να περάσει εδώ και τον χειμώνα. Ούτε οι διηγήσεις των μεγαλύτερων για το τσουχτερό κρύο, ούτε η πρόκληση της εκμάθησης μιας νέας ξένης γλώσσας πτοούν τον ιμβριακής καταγωγής έφηβο, ο οποίος παραδέχεται ότι από την Ελλάδα θα του λείψει μόνον ο... ΠΑΟΚ.

«Εχω βάλει όρο στους δικούς μου να υιοθετήσουμε σκύλο, τώρα που θα ζούμε μέσα στη φύση» λέει συνωμοτικά, καθώς μας ξεναγεί στο υπό επισκευή κτίριο που θα φιλοξενήσει τους πρώτους μήνες το Γυμνάσιο Αγριδίων.

Οι Τούρκοι εργάτες με πυρετώδεις ρυθμούς βάφουν τους εξωτερικούς τοίχους, ενώ από στιγμή σε στιγμή αναμένονται τα θρανία από την Κωνσταντινούπολη.

Το εν λόγω κτίριο είχε κατασκευαστεί πριν από δεκαετίες με προσωπική εργασία των χωριανών των Αγριδιών που σε πείσμα των ιστορικών συγκυριών, έμεινε αμιγώς ελληνικό. Ο σκοπός τότε ήταν να χρησιμοποιηθεί ως νηπιαγωγείο, ωστόσο δεν ευτύχησε ποτέ να φιλοξενήσει νήπια. Οι απαγορεύσεις που επιβλήθηκαν στους Ελληνες κατοίκους της Ιμβρου και αφορούσαν την παύση διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας σε έξι δημοτικά σχολεία και ένα γυμνάσιο το 1964, είχαν ως συνέπεια το κτίριο στην είσοδο του ορεινού χωριού να χάσκει τα περισσότερα χρόνια κενό.

Τον Φεβρουάριο του 2014 όμως, οι από τετραετίας κόποι του Συλλόγου Ιμβρίων Ελλάδος για την επανίδρυση Γυμνασίου φαινόταν να αποδίδουν καρπούς: το κτίριο θα είχε μια «δεύτερη» ευκαιρία να υπηρετήσει το εκπαιδευτικό σύστημα και την πολύπαθη ελληνική κοινότητα.

«Στόχος μας είναι να στεγάσουμε το γυμνάσιο και το λύκειο, ένα οκτατάξιο σχολείο, στο επισκευασμένο κτίριο του νηπιαγωγείου φέτος, αλλά στη διάρκεια του φθινοπώρου να αναστηλώσουμε το παρακείμενο διατηρητέο κτίριο, με την αρωγή των Ιμβρίων εντός και εκτός συνόρων» εξηγεί στην «Κ» ο κ. Ιωακείμ Καμπουρόπουλος, αντιπρόεδρος του Εκπαιδευτικού και Μορφωτικού Συνδέσμου Ίμβρου με έδρα την Κωνσταντινούπολη, ο οποίος τους τελευταίους μήνες είχε αφιερώσει πολλές εργατοώρες στο εν λόγω όραμα.

Οταν θα ολοκληρωθούν οι εργασίες, μια κοινή περίφραξη θα σχηματίσει ένα ιδιότυπο campus, καθώς απέναντι υφίστανται και τρία «δασκαλόσπιτα».

Η αναγκαιότητα ανοίγματος του μειονοτικού Γυμνασίου στο νησί συνδέεται άμεσα με την επιτυχή λειτουργία του Δημοτικού Σχολείου σε έτερο ελληνικό χωριό, τους Αγίους Θεοδώρους, που ξεκίνησε μόλις πέρυσι τον Σεπτέμβριο.

«Στην Τουρκία το Δημοτικό έχει τέσσερις τάξεις, με αποτέλεσμα να έχουμε ήδη έναν απόφοιτο, τον 10χρονο Αλέξανδρο, ο οποίος απουσία ελληνικού Γυμνασίου, θα αναγκαζόταν να εγγραφεί εκ νέου σε κάποιο δημόσιο τουρκικό σχολείο» συμπληρώνει ο κ. Καμπουρόπουλος.

«Πάνω απ’ όλα μου αρέσουν τα μαθηματικά» λέει ο 10χρονος, που ονειρεύεται μια μέρα να γίνει αεροπόρος.

Η Ιμβρια μητέρα του Μαρία Καρακάση διακατέχεται όπως και οι περισσότεροι εδώ από έναν επίκτητο δισταγμό. Μόλις 11 ημέρες πριν από την έναρξη της σχολικής χρονιάς -όταν τη συναντάμε- φαίνεται ανήσυχη.

«Δεν έχω καταφέρει να κοιμηθώ όλη τη νύχτα, έχω μεγάλη αγωνία για την έναρξη της σχολικής χρονιάς» λέει με τον φόβο μη γίνει κάτι την τελευταία στιγμή που θα εμποδίσει την έναρξη του Γυμνασίου, όπως συνέβη παλαιότερα και με το Δημοτικό. «Θέλω ο γιος μου να λάβει ελληνική παιδεία και όταν ενηλικιωθεί να στήσει τη ζωή του στην Ελλάδα, κάτι που εγώ δεν κατόρθωσα» δηλώνει στην «Κ».

Ο Γιώργος και ο Αλέξανδρος δεν είναι οι μοναδικοί μαθητές που πρόκειται να φοιτήσουν στο Γυμνάσιο. Επτά μαθητές μαζί με τις οικογένειές τους βρίσκονται προ των πυλών, προκειμένου να ξεκινήσουν τη σχολική τους χρονιά στην Ιμβρο.

Οι πρωτεργάτες της προσπάθειας δεν τρέφουν αυταπάτες ότι η Ιμβρος μπορεί να ανακτήσει τον ελληνικό πληθυσμό που είχε φτάσει τα 8.500 άτομα, αλλά προσδοκούν να ανασυγκροτήσουν την ελληνική κοινότητα. «Ετσι, θα δημιουργηθούν συνθήκες συνύπαρξης που θα ωφελήσουν και τους Τούρκους εποίκους του νησιού, αλλά και τη συνολική εικόνα της τουρκικής κοινωνίας».

Ο κ. Καμπουρόπουλος αισιοδοξεί ότι και η τωρινή προσπάθεια θα δικαιωθεί, όπως ακριβώς και η απόφαση πολλών συγχωριανών του που δειλά ξεκίνησαν πριν από 20 χρόνια να ανακατασκευάζουν τα πατρικά τους. Σήμερα, τα αναστηλωμένα σπίτια στα Αγρίδια φτάνουν τα 100 επί συνόλου 150.

«Το 2003 το 77% των οικιών στα Αγρίδια ανήκε στο τουρκικό Δημόσιο και μόλις το 25% σε ελληνικής καταγωγής ιδιοκτήτες. Στην καταγραφή του 2010 το 75% των σπιτιών ανακτήθηκαν από τους πάλαι ποτέ ιδιοκτήτες τους ή τους κληρονόμους τους» εξηγεί ο κ. Πάρις Ασανάκης, πρόεδρος του Συλλόγου Ιμβρίων. «Ευελπιστούμε συν τω χρόνω να ανατρέψουμε τα ποσοστά και στα υπόλοιπα ελληνικά χωριά, όπως το Σχοινούδι».

Η αισιοδοξία για την επανίδρυση του Γυμνασίου πηγάζει και από τη θετική εμπειρία της πρώτης χρονιάς του ελληνικού δημοτικού.

«Υπήρξαν δυσκολίες, αλλά όχι ανυπέρβλητες» αναφέρει στην «Κ» η κ. Αννα Κουτσομάλλη, ιδρύτριά του.

«Ο Τούρκος υποδιευθυντής ήταν εξαιρετικά συνεργάσιμος, όπως και ο υποδιευθυντής παιδείας της Ιμβρου». Η καλή είδηση έχει «ταξιδέψει» έως και την Ελλάδα. «Μέχρι σήμερα, έναν χρόνο μετά, λαμβάνουμε ευχαριστήριες επιστολές, δώρα και προτάσεις για συνεργασίες».

«Οπου και αν βρεθούμε, έχουμε στο μυαλό μας το νησί μας»

Ενας από αυτούς που επέστρεψαν τα τελευταία χρόνια στην Ιμβρο είναι και ο κ. Γιάννης Μαρίνος, για τον οποίο η βίαιη διακοπή λειτουργίας των τεσσάρων δημοτικών και του ενός Γυμνασίου στα παιδικά τους χρόνια σήμανε την απαρχή μιας προσωπικής Οδύσσειας.

«Μετά τη δευτέρα δημοτικού συνέχισα το σχολείο στην Πόλη και από εκεί στη Θεσσαλονίκη», λέει σήμερα από τη βεράντα του σπιτιού στα Αγρίδια. «Εζησα στην Ελλάδα άπατρις, χωρίς καμία υπηκοότητα, το ελληνικό κράτος μας παραχωρούσε μόνον το προσωρινό διαβατήριο τύπου laissez- passer, δηλαδή μας έδινε το πράσινο φως... για να φύγουμε». Εως ότου ο Γιάννης μεταναστεύει στις ΗΠΑ.

«Ημουν 12 χρόνια στη Νέα Υόρκη φυλακισμένος, καθώς δεν είχα ταξιδιωτικά έγγραφα», διηγείται. «Τον Ιούλιο του ’97 πήρα την αμερικανική υπηκοότητα, τον Αύγουστο ήμουν στην Ιμβρο».

«Οταν ταξίδευα από τις ΗΠΑ στον Καναδά, εκτάσεις μοναδικού φυσικού κάλλους δεν με άγγιζαν», ομολογεί σήμερα, πλάι στην 11 μηνών κόρη του.

«Εμείς οι Ιμβριοι, όπου και αν βρεθούμε, έχουμε στο μυαλό το νησί μας».

Η μικρή Κωνσταντίνα ανήκει στη νέα γενιά Ιμβρίων, καθώς ο Γιάννης έχει εγκατασταθεί εδώ και τρία χρόνια στην Ιμβρο με την εκ Κωνσταντινουπόλεως σύζυγό του. Η λιλιπούτεια Ιμβρια είδε το φως της ημέρας στο Κέντρο Υγείας Παναγιάς, σαράντισε στα Αγρίδια και στην πλακόστρωτη αυλή του πατρικού της ετοιμάζεται να κάνει τα πρώτα της βήματα.

Στη διαδρομή ενηλικίωσής της προβλέπεται να έχει συνοδοιπόρους: το 2013 σημειώθηκαν τρεις νέες γεννήσεις και το τρέχον έτος αναμένονται άλλες δύο. «Η απόφασή μου να γυρίσω στον τόπο μου στηρίζεται στη σταδιακή βελτίωση των διμερών σχέσεων, αλλά είναι η επαναλειτουργία των σχολείων που μας ενθάρρυνε να κάνουμε παιδί. Οι χειμώνες στο χωριό είναι σκληροί. Ολα όμως θα αλλάξουν, όταν στα σοκάκια θα αντηχούν τα γέλια των παιδιών που θα σχολούν από το Γυμνάσιο».

Πολλοί βέβαια αποδίδουν τη βελτίωση της καθημερινότητας και σε ανθρώπους που έχουν περάσει από θέσεις-κλειδιά, όπως τον νυν Τούρκο έπαρχο, Μουχιτίμ Γκουρέλ.

«Οταν με ενημέρωσαν οι Ελληνες εκπρόσωποι για την πρόθεση να ανοίξει το ελληνικό σχολείο, χάρηκα πολύ και έκανα αμέσως το απαιτούμενο πρωτόκολλο», λέει στην «Κ». «Παύσαμε το μουσείο που στέγαζε το παλιό νηπιαγωγείο, γιατί η προοπτική του σχολείου είναι πιο ουσιαστική. Για να φέρουμε πίσω τους ανθρώπους που έφυγαν, δύο είναι οι προϋποθέσεις: να τους ανοίξουμε τα σχολεία και να τους βρούμε δουλειά. Χαίρομαι που έδωσα εγώ την άδεια για τη λειτουργία αυτού του σχολείου».

Με ένα τσάι ανά χείρας, όπως συνηθίζεται, συνομιλεί με τους διάφορους προύχοντες του νησιού ο Ελληνας κοινοτάρχης των Αγίων Θεοδώρων στην Ιμβρο. Ισως είναι και οι μοναδικές ώρες της ημέρας που χρησιμοποιεί την τουρκική γλώσσα ο 56χρονος Στράτος Ζούνης, αφού οι συγχωριανοί σε ποσοστό άνω του 80% είναι Ελληνες.

«Η Αθήνα με είχε κουράσει, η κρίση είχε περιορίσει τις δουλειές μου» εξηγεί ο κ. Ζούνης, που παλιννόστησε στον γενέθλιο τόπο του, όπου ζουν και οι γονείς του, αποφασισμένος να ασχοληθεί με τα κοινά και να νοικοκυρέψει το μικρό χωριό.  Ως πρώτη προτεραιότητα έθεσε το νερό και το αποχετευτικό δίκτυο, τώρα προτίθεται να ασχοληθεί με τα σκουπίδια, ενώ εκκρεμεί και η επισκευή των δρόμων, «πρέπει, όμως, να διατηρήσουμε την τεχνοτροπία των παραδοσιακών καλντεριμιών, κάτι που μοιραία ανεβάζει το κόστος».

Το ευτύχημα, όμως, είναι ότι η γραφειοκρατία στην Τουρκία είναι λιγότερη από αυτή της Ελλάδας. «Φαντάσου, ένας αριθμός που αναγράφεται στην ταυτότητα λειτουργεί ως passe partout, είναι το ΑΦΜ και το ΑΜΚΑ» εξηγεί ο Ελληνας κοινοτάρχης «μια μεταβίβαση διαρκεί μόλις μισή μέρα...». Η κινητικότητα στο χωριό, που τα τελευταία χρόνια «μετρά» κάποιες δεκάδες επιστροφές, φτάνει στο αποκορύφωμα στις 23 Αυγούστου, οπότε και λαμβάνει χώρα το τοπικό πανηγύρι.

Στους Αγίους Θεοδώρους, χωριό του Πατριάρχη Βαρθολομαίου, λειτουργεί από πέρυσι το τετρατάξιο μειονοτικό Δημοτικό.

«Ο πληθυσμός μας έχει μπολιαστεί με τους δασκάλους, αλλά και με τον νέο εφημέριο, άρτι αφιχθέντα από Ελλάδα» προσθέτει ο κ. Ζούνης. «Tον χειμώνα είμαστε γύρω στα 80 άτομα, το καλοκαίρι φθάνουμε τους διακόσους».

Οι θαμώνες του καφέ «Nostos» σταματούν συχνά τον κ. Ζούνη για να εκφράσουν τις ενστάσεις τους ή την ικανοποίησή τους για τους χειρισμούς τους. Το εν λόγω κατάστημα είναι ένα από τα πέντε καταστήματα, που τα τελευταία χρόνια έχουν ανοίξει υπό ελληνική διεύθυνση.

«Ημουν ανέκαθεν ένθερμος οπαδός της Ιμβρου» λέει ο 42χρονος Μάκης Κατάκολος.

«Ημουν ανέκαθεν ένθερμος οπαδός της Ιμβρου» λέει ο 42χρονος Μάκης Κατάκολος, υπεύθυνος του NOSTOS. «Aπό τα τρία αδέλφια εγώ ήμουν αυτός που έδινα το ‘παρών’ κάθε καλοκαίρι στο νησί». Στις όμορφες καλοκαιρινές αναμνήσεις, τρεις μήνες θαλάσσια μπάνια, υποβρύχιο ψάρεμα και ξέγνοιαστες βόλτες, αποφάσισε να καταφύγει, όταν η καθημερινότητά του στην Αθήνα έγινε πιεστική.

«Ηρθαμε μαζί με τη γυναίκα μου το 2011. Αρχικά βοηθούσα τον πρώην ιδιοκτήτη του καφέ, τον Ορχάν Μπέι, που ήταν ένας ηλικιωμένος, μετά τον θάνατό του, το αναλάβαμε μαζί με τον φίλο μου, τον Θανάση, εξ ολοκλήρου, αφού πρώτα το ανακαινίσαμε».

Η γυναίκα του ετοιμάζει τα γλυκά, εκείνος εξυπηρετεί την πελατεία. Στο μεταξύ, ο πελαργός επισκέφθηκε το νεαρό ζευγάρι, που σήμερα έχει ένα 13 μηνών κοριτσάκι. «Εδώ θα έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο, όταν θα είναι έφηβη και θα θέλει να διεκδικήσει την ελευθερία της» λέει γελώντας ο νεαρός πατέρας «φαντάσου ότι το μαγαζί από το σπίτι μας απέχει μόλις 500 μέτρα, απόσταση μεγάλη μάλιστα για τα δεδομένα του χωριού μας!». Στα πλεονεκτήματα, πέρα από τις μικρές αποστάσεις, προσμετρούνται και τα οφέλη από τη ζωή κοντά στη φύση.

«Ο ξάδελφος μου, που ζει στα Ρήχια, μας προμηθεύει τυρί και αυγά, μας σφάζει και κατσίκια, όταν του το ζητώ» υπογραμμίζει ο Μάκης. «Πολλοί φίλοι μου, που έχουν μείνει άνεργοι στην Ελλάδα και κατάγονται από την Ίμβρο, σκέφτονται να επιστρέψουν» διευκρινίζει ο Μάκης.

«Eμπόδιο όμως στέκονται οι... γυναίκες τους. Αν δεν έχεις βιώματα από χωριό, είναι δύσκολο να προσαρμοστείς εδώ». 

Ο Παναγιώτης Φυντάνης, όμως, με καταγωγή από το Γλυκύ Ιμβρου επέλεξε «παπούτσι από τον τόπο του», δηλαδή σύζυγο από γειτονικό χωριό, δεν έχει τέτοια διλήμματα.

«Ημασταν οι πρώτοι που τελέσαμε θρησκευτικό γάμο εδώ το 1991 και εν συνεχεία βαφτίσια» διηγείται ο κ. Φυντάνης, καθώς μας υποδέχεται στο καφέ, που έχουν από κοινού ανοίξει εδώ και τέσσερα χρόνια, το «Garaj».

«Οποτε είχαμε χρόνο, πεταγόμασταν από τη Θεσσαλονίκη στην Ιμβρο, ακόμα και για τριήμερο» εξηγεί.«Γνωρίζαμε ότι ένα μαγαζί τέτοιου τύπου έλειπε από τους Αγίους Θεοδώρους». Με ελληνική μουσική, ελληνοτουρκικά... εδέσματα, αλλά και μια βεράντα με υπέροχη θέα, το καφέ καταφέρνει να προσελκύει πολλούς περαστικούς που επισκέπτονται το νησί.

«Δε μιλώ καλά τουρκικά, αλλά αυτό εν τέλει δεν στέκεται εμπόδιο στη συνεννόηση» παραδέχεται ο καταστηματάρχης.

«Oι Τούρκοι έχουν εσχάτως μεγάλο ψώνιο με οτιδήποτε ελληνικό, οπότε, όχι σπάνια, προσπαθούν να μου δώσουν παραγγελία σε... σπαστά ελληνικά». 

Τον φώναζαν «Τρελο- Ζαρμπουζάνη», όταν πριν από περίπου είκοσι χρόνια άρχισε να «ξαναχτίζει» την ζωή του στην πατρίδα του, τα Αγρίδια Ιμβρου. Σήμερα, ο 76χρονος Γιώργος Ζαρμπουζάνης, κατά τον κόσμον Barba Yorgo, χαμογελάει με ικανοποίηση καθώς μας υποδέχεται στο εστιατόριο του, που βρίσκεται περιτριγυρισμένο από τα αμπέλια του. «Εγώ έφυγα από την Ιμβρο το 1958, πήγα στην Πόλη λύκειο και εν συνεχεία πανεπιστήμιο, σπούδασα χημικός».

Επειτα από 38 χρόνια στην Κωνσταντινούπολη ο κ. Γιώργος ακολούθησε μια εσωτερική φωνή, που επιτακτικά τον προσκαλούσε πίσω- παρά που το χωριό του ήταν τω καιρώ εκείνω κρανίου τόπος. «Ηθελα να πάρω τη σκυτάλη από την αποθανούσα μητέρα μου, έπρεπε να συνεχίσει να βγαίνει καπνός από το σπιτικό μας».

Η κατάσταση που βρήκε δεν ήταν, βέβαια, ρόδινη. «Οι πολιτικές συνθήκες παρέμεναν δυσμενείς, οι εναπομείναντες Ελληνες κάτοικοι ήταν απελπισμένοι» διηγείται. «Με έναν χωματόδρομο συνδεόμασταν με τον έξω κόσμο». Η απροσδόκητη επιστροφή του γέννησε ερωτηματικά. «Ελεγαν ότι έπεσαν έξω τα καράβια μου και γι’ αυτό γύρισα».

Ο Barba Yorgos όμως δεν πτοήθηκε από τα ποικίλα σχόλια, αντίθετα έβαλε σε εφαρμογή διάφορα επιχειρηματικά σχέδια.

«Στην αρχή πήρα πρόβατα, έπειτα αμπέλια για να κάνω κρασί, μετά άνοιξα μια πανσιόν» εξιστορεί. «Ήθελα να κάνω τον τόπο ελκυστικό και πάλι».

Οι απόπειρες αυτές πραγματοποιούνται στο διάστημα 1989-1996.

«Το καλοκαίρι του 1996 άνοιξα για έναν μήνα την ταβέρνα, ήταν το πρώτο καλοκαίρι που ήρθαν για διακοπές στο χωριό τόσοι πολλοί Ελληνες Ιμβριοι. Ο τότε Επαρχος με πλησίασε τότε και με ρώτησε: όλοι αυτοί ήρθαν για να μείνουν; Όχι, του απάντησα γελώντας, αλλά θα ξανάρθουν».

Η ταβέρνα του έγινε η πρώτη επιχείρηση που άνοιξε από Ελληνα στο χωριό και τα καλοκαίρια το προσκύνημα στα πάτρια εδάφη έγινε θεσμός για εκατοντάδες Ιμβριώτικες οικογένειες, οι οποίες παραθερίζουν εδώ.

Λάθη που δύσκολα ξεχνιούνται

Στα εγκαίνια του Δημοτικού Σχολείου, τον περασμένο Σεπτέμβριο, στους Αγίους Θεοδώρους, ο Μπάρμπα Γιώργος είχε ανάμεικτα συναισθήματα.

Στο ελληνικό δημοτικό στα Αγρίδια, προτού καταργηθεί, οι μαθητές που φοιτούσαν είχαν φτάσει τους 184.

«Τα λάθη που έχουν γίνει για τον μειονοτικό πληθυσμό είναι πολλαπλά» υπενθυμίζει ο ίδιος. «H επίμονη άρνηση του προξενείου τα δύσκολα εκείνα χρόνια να χορηγεί ταξιδιωτικά έγγραφα στους Ιμβρίους, με τη λογική ότι έτσι δεν θα εγκαταλείψουν τον τόπο τους, ήταν ατυχής. Εκατοντάδες άνθρωποι αναγκάστηκαν να αφήσουν το νησί ακόμα και με βάρκες, φεύγοντας νύχτα για τη Λήμνο, άλλοι μετανάστευσαν στην Ελλαδα παίρνοντας βίζα από άλλες ευρωπαϊκές χώρες».

Κριτική, ωστόσο, ασκείται από πολλούς από τους εναπομείναντες κατοίκους και προς την Εκκλησία.

«Στον πρόσφατο σεισμό, που ανάγκασε τους χωριανούς να διανυκτερεύσουν για λόγους ασφαλείας πολλές μέρες εκτός των σπιτιών τους, ήταν οι τουρκικές αρχές που μας συμπαραστάθηκαν», λέει με πικρία ο 76χρονος».

Ο Αγριδιώτης επιχειρηματίας ανέμενε με χαρά την επαναλειτουργία του Γυμνασίου, που βρίσκεται απέναντι από το μαγαζί του, όταν τον συναντήσαμε. Η «αναγέννηση» των Αγριδίων αποτελούσε ανέκαθεν έναν ευσεβή πόθο του, εξ ου και απευθύνει ανοικτή πρόσκληση προς κάθε ενδιαφερόμενο να μετακομίσει στο νησί.

«Για πέντε μήνες μπορώ να προσφέρω απασχόληση σε οκτώ άτομα, είτε στο εστιατόριο είτε στο οινοποιείο» αναφέρει ο Μπαρμπά Γιώργος, που ζει χειμώνα καλοκαίρι στην Ιμβρο, «αλλά υπάρχουν πολλά περιθώρια επιχειρηματικής δραστηριότητας, για παράδειγμα στις κατασκευές- όλα τα παλιά σπίτια που θέλοντας και μη αναπαλαιώνουμε…»

Ενα κόσμημα αρχιτεκτονικής στο «Κάστρο»

Στο παραθαλάσσιο Κάστρο της Ιμβρου έτερος πολυμήχανος Ελληνας, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος κ. Αλέξανδρος Μασσαβέτας, έχει βάλει ένα λιθαράκι στην ανάπτυξη του νησιού. Το ξενοδοχείο «Ανεμος», ένα πραγματικό κόσμημα για την Ιμβρο, λειτουργεί χειμώνα καλοκαίρι.

Οι τρεις συνέταιροι άρχισαν την έρευνα αγοράς στο νησί το 2010, αγόρασαν το οικόπεδο τον Ιανουάριο του 2011 και το ξενοδοχείο άνοιξε τις πόρτες του τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς. «Είχαμε θέσει τρεις προϋποθέσεις: να επιλέξουμε ένα ελληνικό όνομα, να εναρμονίζεται η αρχιτεκτονική με το τοπίο, αλλά οι εσωτερικοί χώροι υπακούουν στη σύγχρονη αισθητική». Η επιλογή του ονόματος δεν είναι, βεβαίως, τυχαία. Την εν λόγω παραλιακή ζώνη επιλέγουν surfers από όλο τον κόσμο, καθώς οι άνεμοι που πνέουν ενδείκνυνται για το θαλάσσιο σπορ, αναδεικνύοντας το Κάστρο σε διεθνές κέντρο για surf.

«Η Ιμβρος λόγω της μακροχρόνιας απομόνωσης της απέφυγε την αλματώδη τουριστική ανάπτυξη των τουρκικών παραλίων ή της γειτονικής Τενέδου» επισημαίνει ο κ. Μασσαβέτας. Οι ανέπαφες παραλίες και οι εντυπωσιακοί καταρράκτες προσελκύουν τους φυσιολάτρες. «Το νησί έγινε ήδη από τη δεκαετία του '90 εξαιρετικά αγαπητό σε κύκλους Τούρκων διανοουμένων, πολλοί εκ των οποίων επιλέγουν να αγοράσουν εξοχικά στα χωριά της Ιμβρου».

Σύμφωνα με τον κοσμοπολίτη συγγραφέα, η Ιμβρος έχει πολλές προοπτικές ανάπτυξης, δεδομένου άλλωστε ότι είναι το μεγαλύτερο νησί της Τουρκίας. «Στον εν λόγω κλάδο μπορούν να απασχοληθούν Ελληνες, καθώς διαθέτουν την τεχνογνωσία και σε αντίθεση με τους Τούρκους μιλούν ξένες γλώσσες». Αλλωστε και τον ίδιο, που απασχολεί το καλοκαίρι δεκαπέντε άτομα και τον χειμώνα επτά, θα τον ενδιέφερε πολύ να μπολιάσει το δυναμικό του ξενοδοχείου με έναν έμπειρο Ελληνα μάγειρα. «Το ελληνικό φαγητό και η μουσική έχουν μεγάλη πέραση» σημειώνει. Ωστόσο, η πελατεία του είναι διεθνής. «Προηγούνται οι Τούρκοι, έπονται Ιμβριοι της διασποράς, ενώ μεγάλο μέρος των επισκεπτών μας είναι Ρουμάνοι και Βούλγαροι- ιδίως surfers».

«Αγκάθι» στα αισιόδοξα σχέδια παραμένει η προβληματική σύνδεση. «Μέχρι και πριν λίγους μήνες είχαμε κατευθείαν πτήσεις από την Πόλη, αλλά και δελφίνι που συνέδεε την Ιμβρο με το Τσανάκαλε» αναφέρει ο κ. Μασσαβέτας. Η δε πολυσυζητημένη ακτοπλοϊκή σύνδεση με τη Λήμνο, φαίνεται ότι παραπέμθφηκε στις ελληνικές καλένδες.

Ηταν η ιστορική συναυλία του Γιώργου Νταλάρα το 1996 στο Σχοινούδι που συγκίνησε τον Πάρι Ασανάκη, δικηγόρο εγκατεστημένο στην Αθήνα και σημερινό πρόεδρο των Ιμβρίων, να ασχοληθεί με την Ιμβρο, τον γενέθλιο τόπο του, από τον οποίο εξαναγκάστηκε να φύγει σε ηλικία τριών ετών.

Το εν λόγω κεφαλοχώρι, που σύμφωνα με τους ειδήμονες ήταν κάποτε το μεγαλύτερο σε όλη την τουρκική επικράτεια, φαντάζει σήμερα ως ένα αχανές «χωριό- φάντασμα».

Τα περισσότερα σπίτια είναι εγκαταλελειμμένα, αρκετά εξ αυτών κατοικούνται εκ των ενόντων από καταληψίες. Κάθε ερειπωμένο σπίτι έχει τη δική του ιστορία.

 «Εδώ βλέπετε το περίφημο σπίτι του Φακετόπουλου, Έλληνα εμπόρου από τη Ρωσία» εξηγεί καθώς μας ξεναγεί στο χωριό η κ. Αννα Κουτσομάλλη, αντιπρόεδρος του Συλλόγου Αλληλοβοήθειας και Αλληλεγγύης Σχοινουδίου. Το επιβλητικό κτίριο φιλοξενούσε στο ισόγειο κάποτε καφενείο, όπου πραγματοποιούνταν εκδηλώσεις, ενώ στον πρώτο όροφο ήταν το σπίτι της εύπορης οικογένειας. Σήμερα, βλέπουμε μια μηχανή «παρκαρισμένη» αυθαίρετα στο ισόγειο και πίσω από τα κατεστραμμένα παντζούρια μια φιγούρα να μας περιεργάζεται.

«Αυτό το κτίσμα στα δύσκολα χρόνια, από το 1970 έως το 1974, λειτουργούσε ως κρυφό σχολειό» εξηγεί ο κ. Νίκος Λαφιατής, πρόεδρος του Συλλόγου, καθώς μας οδηγεί σε ένα σπίτι με κήπο. Η δασκάλα Κωνσταντίνα παρέδιδε αφιλοκερδώς μαθήματα σε παιδάκια, τα οποία έφθαναν με ένα καλαθάκι γεμάτο φρούτα, κάτω από τα οποία ήταν … κρυμμένα τα βιβλία.

«Εχω αγοράσει αυτό το κτίσμα και θέλω να το αξιοποιήσω, μπορεί να γίνει ένα κατάστημα ή μια αίθουσα εκδηλώσεων» προσθέτει ο κ. Λαφιάτης, που έχει ήδη στο ενεργητικό του δύο ακόμα επιδιορθώσεις σπιτιών στο Σχοινούδι.

Το ιδιοκτησιακό καθεστώς πολλών σπιτιών, που ανήκαν σε Ελληνες, περιπλέχθηκε καθώς πολλοί έχασαν την τουρκική υπηκοότητα, κυρίως επειδή δεν εκπλήρωσαν τα στρατιωτικά τους καθήκοντα. Σήμερα υπάρχει η δυνατότητα εξαγοράς του στρατιωτικού έναντι 6.000 ευρώ - εκτός αν απαλλαγούν λόγω προβλημάτων υγείας. Οσοι έχουν κληρονομικά δικαιώματα αλλά έχουν την ελληνική υπηκοότητα δύνανται να κατοχυρώσουν δικαστικά την κληρονομιά τους. Όσοι δεν έχουν καταγωγή από την Ιμβρο είναι εξαιρετικά δύσκολο να λάβουν τουρκική υπηκοότητα.

Ανοδος και πτώση του χωριού

Το Σχοινούδι, που είχε φτάσει να έχει 2.500 Ελληνες κατοίκους, άρχισε να αδειάζει από το 1964 και έπειτα. Στον τόπο, που είχε γνωρίσει μεγάλη οικονομική άνθηση, σταδιακά μεταφέρθηκαν Κούρδοι από την Τουρκία και Λαζοί από τον Εύξεινο Πόντο. Σε μικρή χιλιομετρική απόσταση την δεκαετία του ’60 ιδρύθηκαν επιπλέον οι «Ανοικτές Αγροτικές Φυλακές», κάτι που επιβάρυνε έτι περαιτέρω την ερήμωση του Σχοινουδίου. Σήμερα, οι φυλακές έχουν κλείσει και μετατραπεί σε εργοστάσιο.

 

Μία ημέρα πριν χτυπήσει το κουδούνι στα σχολεία της Ελλάδας και μόλις 11 ημέρες πριν από την προγραμματισμένη έναρξη του Γυμνασίου στα Αγρίδια, όλοι ετοιμάζονται για την επικείμενη επίσκεψη υψηλόβαθμου στελέχους του υπ. Παιδείας της Τουρκίας, που θα δώσει και την τελική έγκριση για την έναρξη των μαθημάτων. Οι αποσπάσεις των εκπαιδευτικών από το ελληνικό υπουργείο έχουν γίνει, μια οικογένεια βρίσκεται καθ’ οδόν, ενώ άλλες δύο πακετάρουν το νοικοκυριό τους, ώστε να φθάσουν στο νησί το Σαββατοκύριακο.

Η ατμόσφαιρα, όμως, στην πλατεία των Αγριδιών μόνο γιορτινή δεν είναι. «Τα μάθατε τα νέα;», μας αιφνιδιάζει ανάστατος ο Γιώργος, ο οποίος ανέμενε την άφιξη της υπόλοιπης οικογένειας οδικώς από τη Θεσσαλονίκη. «Το σχολείο δεν θα ανοίξει». Το νέο πέφτει σαν κεραυνός στο χωριό, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις από την Κωνσταντινούπολη έως την Αθήνα. Η ανησυχία όσων πήραν το ρίσκο για την έναρξη μιας νέας ζωής είναι έντονη.

Οι πολύμηνες διαπραγματεύσεις με την τουρκική πλευρά, η αίσια έκβαση των οποίων είχε δημιουργήσει ένα κλίμα ευφορίας, πέφτουν στο κενό με το επιχείρημα ενός γραφειοκρατικού κωλύματος – αυτό της μη ετοιμότητας του κτιρίου την 1η Σεπτεμβρίου.

«Νιώθουμε πολύ βαθιά απογοήτευση, καθώς επί μήνες είχαμε λάβει προφορικές διαβεβαιώσεις από υψηλά ιστάμενα πρόσωπα στο τουρκικό υπουργείο Παιδείας, όπως και από τον έπαρχο και τον δήμαρχο Ιμβρου, ότι θα επιδειχθεί ευελιξία έναντι των αδυναμιών μας», λέει στην «Κ» ο καθ’ ύλην αρμόδιος Λάκης Βίγκας, εκπρόσωπος όλων των μειονοτικών Βακουφίων στη Γενική Διεύθυνση Βακουφίων στην Αγκυρα. «Είναι τοις πάσι γνωστό ότι δεν μπορούμε να είμαστε πλήρως νομότυποι, καθώς τα κτίρια που είχαμε στη διάθεσή μας είναι κτισμένα σε παλαιότερες δεκαετίες, με αποτέλεσμα να απέχουν από τις σύγχρονες κατασκευαστικές προϋποθέσεις». Κύκλοι του τουρκικού υπουργείου είχαν υποδείξει μια ευνοϊκή ρύθμιση, που θα καθιστούσε εφικτή την αδειοδότηση και θα περιλαμβανόταν σε πολυνομοσχέδιο, το οποίο θα ψηφιζόταν αρχές Σεπτεμβρίου στην τουρκική Εθνοσυνέλευση. Ωστόσο, η συγκεκριμένη ρύθμιση δεν περιελήφθη εντέλει στο σχέδιο νόμου.

«Υποστηρίζουν ότι στη δική μας κατηγορία εμπίπτουν περί τα 30 ιδιωτικά σχολεία σε όλη τη χώρα», συμπληρώνει ο κ. Βίγκας, που είχε φέρει επιτυχώς εις πέρας την αντίστοιχη διαδικασία που προηγήθηκε της λειτουργίας του Δημοτικού Σχολείου στους Αγίους Θεοδώρους πέρυσι.

«Θα αναλάβουμε τις ευθύνες μας έναντι των οικογενειών που πίστεψαν στο εγχείρημα», διαβεβαιώνει ο κ. Βίγκας. Αλλωστε, το ερχόμενο Σαββατοκύριακο θα υλοποιηθεί η προγραμματισμένη Διημερίδα Επιχειρηματικότητας, «καθώς προσδοκούμε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για τη μελλοντική επανεγκατάσταση ενδιαφερόμενων Ελλήνων».

Η «Ιθάκη», ωστόσο, ακόμα διακρίνεται στον ορίζοντα για όσους πίστεψαν σε αυτήν. «Αν η μόνη ένσταση έγκειται στο κτίριο, δεσμευόμαστε ότι μέχρι το Πάσχα θα έχει ολοκληρωθεί η επισκευή και θα έχει λάβει έγκριση από τους αρμοδίους», προσθέτει από την πλευρά του ο κ. Καμπουρόπουλος.

«Δώσαμε αγώνα δρόμου, δεδομένων και των πολλαπλών ζημιών που άφησε πίσω του και ο μεγάλος σεισμός του Μαΐου», λέει ο κ. Καμπουρόπουλος. Από τον Εγκέλαδο υπέστησαν βλάβες 50 σπίτια, μεταξύ των οποίων και η εκκλησία του χωριού, που λειτουργεί μέχρι νεωτέρας σε άλλο χώρο.

«Χάσαμε τη μάχη, αλλά όχι τον πόλεμο», καταλήγει ο κ. Καμπουρόπουλος, προσπαθώντας εις μάτην να παρηγορήσει τον ανιψιό του, Γιώργο.

«Είναι οριστικό δηλαδή;», ρωτά επίμονα ο 14χρονος, προτού χαθεί στους άδειους δρόμους του μικρού χωριού. Πρέπει να ανασκουμπωθεί, καθώς ο αγιασμός στην Ελλάδα είναι σε λίγες ώρες και εκκρεμεί μέχρι και η εγγραφή του.

Στην είσοδο του σπιτιού της γιαγιάς του, όπως και άλλων ιμβριώτικων νοικοκυριών, κρέμεται ένα κάδρο με κεντημένη τη φράση «θα περάσει και αυτό»...