Να φαίνεσαι. Αυτή είναι η χρησιμότητα του φωσφορούχου γιλέκου. Αυτή θα μπορούσε να είναι και μια –μόνο λίγο αυθαίρετη– απάντηση στο ταλαιπωρημένο ερώτημα «τι ζητάει;» ένα κίνημα τόσο απροσδιόριστο όσο τα «Κίτρινα Γιλέκα»: διεκδικούν ορατότητα. Διεκδικούν να αναγνωριστεί η επισφαλής ύπαρξή τους μέσα σε ένα περιβάλλον που αντιλαμβάνονται, όχι άδικα, σαν σκοτάδι που πυκνώνει επικίνδυνα.
Η πιο προωθημένη απάντηση θα ήταν εκείνη που είχε δώσει ο Λακάν στους εξεγερμένους του Μάη του ’68: «Αυτό που σαν επαναστάτες προσδοκάτε είναι ένας αφέντης· και έναν αφέντη θα λάβετε». Πρόκειται για μια ερμηνεία που –από αφέλεια ή από σκοπιμότητα και πάντα σε αγοραία, υπεραπλουστευμένη μορφή– την ακούει κανείς ολοένα και συχνότερα: Η Ευρώπη, λένε, «δεν έχει ηγέτες».
Η αλήθεια είναι ότι ο Μακρόν είχε επίγνωση αυτού του συμβολικού κενού. Στους διακηρυγμένους στόχους του ήταν να δώσει στον θεσμό που εκπροσωπούσε το χαμένο κύρος του – για να μην πει κανείς τη χαμένη του γκωλική αυθεντία.
Εκ των υστέρων φαίνεται ότι έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα. Οχι τόσο επειδή ήταν ακατάλληλος για το εγχείρημα – επειδή δεν είχε τα φόντα για να επιβληθεί ως πατρική φιγούρα. Αλλά επειδή προσπάθησε να θεραπεύσει την απονομιμοποίηση των ελίτ με ελιτισμό – με ένα ύφος που κατέληγε να τροφοδοτεί τις αντισυστημικές ροπές. Το προχθεσινό διάγγελμά του –μια επίδειξη δημοκρατικής ταπεινοφροσύνης– μπορεί να εκληφθεί ως έμμεση αναγνώριση αυτού του λάθους.
Αντί για λύση, ο Μακρόν έχει φτάσει, ήδη από τον δεύτερο χρόνο της θητείας του, να λογίζεται ως μέρος της ευρωπαϊκής κρίσης. Οπως το εγχείρημά του να μεταρρυθμίσει τη Γαλλία αναλώνεται σε ανεπίδοτους συμβολισμούς, έτσι και το όραμά του για την επαναθεμελίωση της Ευρώπης κινδυνεύει να σβήσει σαν ρητορικό πυροτέχνημα.
Αν όμως αποτύχει ο Μακρόν, τι καραδοκεί για να τον διαδεχτεί; Αρκεί να δει κανείς ποιοι είναι αυτοί που δεν περιορίζονται στο να πανηγυρίζουν χαιρέκακα για τον κλονισμό του, αλλά υποδαυλίζουν κιόλας τα ρεύματα εναντίον του.
Αρκεί να φέρει κανείς στο κάδρο τη Λεπέν, τον Μελανσόν και την ψηφιακή προβιά του Πούτιν, για να αντιληφθεί την ιστορική σημασία της επιβίωσης του μακρονικού εγχειρήματος.
Οι παροχές που εξήγγειλε ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας δεν είναι, βέβαια, η διέξοδος. Δεν λύνουν τίποτε, ούτε ικανοποιούν κανέναν. Οσα κι αν ήταν, τα λεφτά θα αντιμετωπίζονταν σαν λίγα. Θα μπορούσαν όμως να αγοράσουν για τον Μακρόν πολιτικό χρόνο.
Ολα –η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία– είναι στον αέρα. Αλλά η ίδια πραγματικότητα επιδέχεται αντίστροφη ανάγνωση: Οταν όλα ακόμη κινδυνεύουν σημαίνει ότι τίποτε ακόμη δεν έχει οριστικά χαθεί.
