Στο Μουντιάλ του 2006, ο προημιτελικός μεταξύ Αργεντινής και Γερμανίας έληξε 1-1 και έφτασε στα πέναλτι. Οταν ξεκίνησε η ψυχοφθόρος διαδικασία, οι πιο παρατηρητικοί στο στάδιο αλλά και από τις τηλεοράσεις έβλεπαν τον Γερμανό τερματοφύλακα, Γιανς Λέμαν, πριν από κάθε εκτέλεση πέναλτι των αντιπάλων, να βγάζει… σκονάκια από το σορτσάκι και τις κάλτσες.
Τα δύο πέναλτι που έπιασε και οδήγησαν στην πρόκριση στον ημιτελικό, αλλά και όλες οι σωστές εκτινάξεις στις γωνίες, έκαναν τους πάντες να συμπεράνουν ότι σε αυτά τα χαρτάκια ήταν γραμμένες οι οδηγίες από τον πάγκο για το πώς πρέπει να πέσει και πώς χτυπάει ο κάθε Αργεντίνος παίκτης τα πέναλτι.
Ηταν μια λογική εξήγηση, που αποκωδικοποιούσε εν μέρει την κρίσιμη στιγμή που ο τερματοφύλακας βρίσκεται απέναντι από τον εκτελεστή του πέναλτι.
Οπως έγραψε σε άρθρο του λίγους μήνες αργότερα ο κορυφαίος Γερμανός ψυχολόγος Γκερντ Γκιγκερέντσερ, που ειδικεύεται στη θεωρία και τη λήψη αποφάσεων, αυτό που έκανε ο Λέμαν δεν ήταν τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από ένα ψυχολογικό τρικ. Γιατί σίγουρα ό,τι… μυστικά και να έγραφαν τα σκονάκια, αυτά θα είχαν μετατραπεί σε μουντζούρες στα ιδρωμένα ρούχα του.
Σύμφωνα με τον Γκιγκερέντσερ, ο Λέμαν προσποιείτο ότι μελετούσε σημειώσεις του, για να παίξει με το μυαλό του αντιπάλου, κάνοντάς τον να σκέφτεται περισσότερο τι πρέπει να πράξει, χάνοντας τον αυθορμητισμό αλλά κυρίως την εμπιστοσύνη του. Και για να το τεκμηριώσει, παρουσίασε μελέτες που έχουν γίνει σε έμπειρους επαγγελματίες αθλητές διαφόρων αθλημάτων, οι οποίες έχουν δείξει πως η απόδοσή τους μειώνεται αρκετά όταν… σκέφτονται πολύ αυτό που κάνουν.
Αυτή την εμπιστοσύνη ανακτούσε ολοένα και περισσότερο ο Λέμαν μέσα στη διαδικασία. Οπως και ο πρόσφατος ήρωας του Euro 2024 και της Πορτογαλίας Ντιόγκο Κόστα με τα τρία πέναλτι που απέκρουσε στο παιχνίδι με τη Σλοβενία για τη φάση των «16».
Ο γκολκίπερ που έχει να επιδείξει κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό από τον Κόστα είναι ο Χέλμουτ Ντουκαντάμ. Ο υψηλόσωμος Ρουμάνος, που απέκρουσε τέσσερα πέναλτι σε ισάριθμες εκτελέσεις στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών του 1986, χαρίζοντας στη Στεάουα Βουκουρεστίου το τρόπαιο κόντρα στην Μπαρτσελόνα. Στην Ιστορία έμεινε και ο Αργεντίνος Σέρχιο Γκοϊκοτσέα, ο οποίος στο Μουντιάλ του 1990 έπιασε δύο πέναλτι με τη Γιουγκοσλαβία στους «8» και ακόμη δύο στον ημιτελικό απέναντι στη γηπεδούχο Ιταλία.
Ενας ακόμη Πορτογάλος, ο Ρικάρντο, και μάλιστα την ίδια ημέρα (1η Ιουλίου) απέκρουσε και αυτός τρία πέναλτι στον προημιτελικό του Μουντιάλ του 2006 με την Αγγλία (0-0 το αποτέλεσμα), στέλνοντας τη χώρα του στα ημιτελικά.
«Η αντιληπτική ικανότητα του τερματοφύλακα, σε συνδυασμό με το σκάουτινγκ και την ανάλυση που γίνεται, είναι τα κύρια εφόδιά του για να πιάσει ένα πέναλτι», λέει στην «Κ» ο προπονητής τερματοφυλάκων Φίλιππος Μπολοβίνης.
Δύο Κροάτες, ο Ντάνιελ Σούμπασιτς εναντίον της Δανίας (1-1, πεν. 3-2) για τους «16 » του Μουντιάλ της Ρωσίας και ο Ντομινίκ Λιβάκοβιτς στο Μουντιάλ του Κατάρ στον αγώνα με την Ιαπωνία (1-1, πεν. 3-1) επίσης για τους «16», συμπληρώνουν τη λίστα των τερματοφυλάκων που έχουν τρεις αποκρούσεις πέναλτι σε μεγάλες διοργανώσεις, με τον Ντιόγκο Κόστα να έχει το προνόμιο ότι είναι ο μοναδικός που δεν δέχθηκε ούτε ένα γκολ, ενώ δεν θα πρέπει να λησμονήσουμε και τον Αργεντίνο Εμι Μαρτίνεζ, που στο τελευταίο Μουντιάλ (Κατάρ) σταμάτησε δύο πέναλτι των Ολλανδών στα προημιτελικά και ένα στον τελικό με τη Γαλλία.
Στο σύγχρονο ποδόσφαιρο, ένας ολοκληρωμένος τερματοφύλακας είναι καλός σε όλα. Ωστόσο το πέναλτι είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση, που έχει να κάνει κυρίως με το ψυχολογικό κομμάτι: την αντίληψη, τη διαίσθηση, τον αποπροσανατολισμό του αντιπάλου εκτελεστή.
Τρανταχτό παράδειγμα ο Ισπανός Κέπα Αριθαμπαλάγα, ο οποίος κουβαλά τον τίτλο του «τερματοφύλακα για τα πέναλτι», μπαίνοντας σε αρκετά παιχνίδια στο 119΄ αποκλειστικά και μόνο για τις εκτελέσεις.
Στο Μουντιάλ του 2014 και στον προημιτελικό της Ολλανδίας με την Κόστα Ρίκα, το ρολόι σημάδευε το 120΄ και ύστερα από ένα παιχνίδι χωρίς γκολ, ο Λουίς φαν Χάαλ αντικατέστησε τον βασικό, Γιάσπερ Σίλεσεν, με τη ρεζέρβα του, Τιμ Κρουλ, που τον δικαίωσε αποκρούοντας δύο πέναλτι και έστειλε τους «οράνιε» στα ημιτελικά.
Ο Κρουλ θυμισε τον θρυλικό κίπερ της Λιβερπουλ Μπρους Γκρόμπελαρ, με τις γκριμάτσες και κυρίως με τις κινήσεις μπροστά στο πρόσωπο των Κοσταρικανών εκτελεστών, καθώς τους μιλούσε σχεδόν πρόσωπο με πρόσωπο πριν κατευθυνθεί προς την εστία του. «Γνωρίζω πού θα το χτυπήσεις», είχε πει στον Τζιανκάρλο Γκονζάλες πριν από την εκτέλεσή του. Παρά το ότι ήταν εύστοχη, επέστρεψε στον Κοσταρικανό αμυντικό και του τόνισε: «Είδες που σου είχα πει ότι ήξερα;». Ενας ψυχολογικός πόλεμος στον οποίο είναι φανερό πως ο εκτελεστής βρίσκεται σε μειονεκτική θέση…
«Η αντιληπτική ικανότητα του τερματοφύλακα, σε συνδυασμό με το σκάουτινγκ και την ανάλυση που γίνεται κατά την προετοιμασία του παιχνιδιού από τον αναλυτή και τον προπονητή τερματοφυλάκων, είναι τα κύρια εφόδια του για να πιάσει ένα πέναλτι», αναφέρει στην «Κ» ο προπονητής τερματοφυλάκων του Βόλου, Φίλιππος Μπολοβίνης. «Πέρα από τις γενικές οδηγίες, τα tips που θα δώσουμε στον τερματοφύλακα είναι αυτά που μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Για παράδειγμα, τις γωνίες που χτυπάει ο κάθε παίκτης τα πέναλτι, πώς πάει στη φορά της μπάλας, το πώς βάζει το σώμα του την τελευταία στιγμή πριν σουτάρει. Απο κει και πέρα, υπάρχουν τα mind games, που γίνονται για να στρεσαριστεί ο αντίπαλος. Οι κινήσεις με τα χέρια πριν από την εκτέλεση αλλά και κάποιες άλλες αποπροσανατολιστικές κινήσεις για τη γωνία που θα διαλέξει», συμπληρώνει, θεωρώντας ότι η εξαιρετικά δύσκολη απόκρουση του Τούρκου Γκιουνόκ στο φινάλε του αγώνα με την Αυστρία θα μείνει στη μνήμη όλων ως η επέμβαση αυτού του Euro.
Στατιστικά, οι τερματοφύλακες μαντεύουν σωστά την πλευρά στο 40% των περιπτώσεων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πιάσουν και το πέναλτι. Περίπου μία στις τρεις φορές που θα μαντέψουν σωστά θα το αποκρούσουν κιόλας, άρα μιλάμε για ένα ποσοστό 13%.
Οσο παράδοξο κι αν ακούγεται, αν καθόταν ακούνητος στη μέση της εστίας του ένας τερματοφύλακας, στατιστικά θα είχε πιθανότητες 18% αφού ο αριθμός των χτυπημάτων που πάνε στο κέντρο φτάνει στο 27%.
