Οταν το μακρινό 1980, η εθνική μας ομάδα έπαιρνε για πρώτη φορά μέρος στην τελική φάση μιας μεγάλης ποδοσφαιρικής διοργάνωσης, το τότε Κύπελλο Εθνών έμοιαζε με υπερπαραγωγή σε σχέση με όλα τα προηγούμενα. Ηταν μόλις το 6ο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της ιστορίας και το πρώτο που θα διεξαγόταν στην τελική φάση του με τη συμμετοχή 8 ομάδων αντί για τις συνηθισμένες 4 των προηγούμενων διοργανώσεων. Οι 8 φιναλίστ χωρίστηκαν σε δύο ομίλους των 4 ομάδων και παίχθηκαν όλα κι όλα 14 παιχνίδια για να αναδειχθεί η Πρωταθλήτρια Ευρώπης.
Οι πρώτοι των δύο ομίλων (Δυτική Γερμανία και Βέλγιο) προκρίθηκαν απ’ ευθείας στον τελικό (επικράτησε με 2-1 η Δυτική Γερμανία), ενώ οι ομάδες που τερμάτισαν στη 2η θέση, έπαιξαν στον μικρό τελικό, όπου η Τσεχοσλοβακία νίκησε 9-8 στα πέναλτι (1-1 η κανονική διάρκεια) τη διοργανώτρια Ιταλία. Τα παιχνίδια φιλοξενήθηκαν σε τέσσερα γήπεδα τεσσάρων διαφορετικών πόλεων (Ρώμη, Μιλάνο, Νάπολη, Τορίνο) και η διοργάνωση θεωρήθηκε κολοσσιαία για τα μέτρα της εποχής, όχι μόνο γιατί πενταπλασιάστηκε ο αριθμός των αγώνων της, αλλά κυρίως επειδή η εξάπλωση της τηλεόρασης έφερε τα 14 παιχνίδια της σε εκατομμύρια σπίτια, σε όλη την Ευρώπη.
Εκείνο το διστακτικό «πείραμα» του 1980 ήταν το πρώτο που επιχείρησε να δώσει μια πιο εμπορική διάσταση σε μια διοργάνωση, που μέχρι τότε διεξαγόταν με τη λογική του «ψεκάστε – σκουπίστε – τελειώσατε». Οταν οι μόλις 3 αγώνες του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος του 1976 στη Γιουγκοσλαβία έγιναν 14 το 1980 στην Ιταλία, δημιουργήθηκε η αίσθηση της κοσμογονίας, ειδικά μόλις έγινε αντιληπτό ότι η δύναμη του τηλεοπτικού φακού μπορούσε να «βομβαρδίσει» άμεσα με εικόνες, δεκάδες εκατομμύρια τηλεθεατές – καταναλωτές, ανοίγοντας πρωτόγνωρους δρόμους στην εμπορική αξιοποίηση της διοργάνωσης.
Από τη στιγμή που το νερό μπήκε στ’ αυλάκι, ήταν θέμα χρόνου να γίνει πολύ ορμητικό. Οι επόμενες διοργανώσεις δημιούργησαν μια βιομηχανία παραγωγής κερδών, με θεαματικά αυξητικές τάσεις. Το μοντέλο των 8 ομάδων της τελικής φάσης διατηρήθηκε για 4 τετραετίες, μέχρι να αντιληφθεί η UEFA ότι το κοστούμι της διοργάνωσης είχε αρχίσει να γίνεται πολύ στενό σε σχέση με την ταχύτητα που μεγάλωνε το ενδιαφέρον των φιλάθλων. Το 1996 ο αριθμός των ομάδων διπλασιάστηκε από 8 σε 16, οι αγώνες υπερδιπλασιάστηκαν από 14 σε 31, όπως διπλασιάστηκε και ο αριθμός των γηπέδων. Από τα 4 στη Σουηδία το 1992, η Αγγλία χρειάστηκε να διαθέσει 8 γήπεδα το 1996 για να απλώσει σε όλη τη χώρα τη διοργάνωση.
Η γιγάντωση του Euro δεν εμφανίστηκε μόνο στους αγωνιστικούς χώρους και στις γεμάτες εξέδρες των γηπέδων, αλλά και στα λογιστικά βιβλία. Κάθε φορά τα κέρδη χτυπούσαν «κόκκινο» και το άπληστο σύστημα διψούσε για ακόμα περισσότερα. Κόντρα στις φωνές παικτών, προπονητών και επιστημόνων που ζητούσαν να λιγοστέψουν οι αγώνες στο καλεντάρι κάθε χρονιάς, γιατί οι ποδοσφαιριστές (ειδικά όσοι έπαιζαν σε κορυφαίες ομάδες ισχυρών πρωταθλημάτων που έφταναν ψηλά και στις διασυλλογικές ευρωπαϊκές διοργανώσεις) ήταν στα όρια της εξάντλησης, η UEFA όχι μόνο δεν αποφάσισε μείωση, αλλά τους αύξησε ακόμα περισσότερο: από το 2016, οι 16 φιναλίστ έγιναν 24 και τα παιχνίδια της τελικής φάσης αυξήθηκαν από 31 σε 51!
Η έκρηξη των αριθμών εξυπακούεται ότι απεικονίζεται με πολύ παραστατικό τρόπο και στα κέρδη, σε πρωτογενές και δευτερογενές επίπεδο. Σε σχέση με την… επανάσταση του 1980 όπου τα έσοδα από τα εισιτήρια των 14 αγώνων και κάποιων μικρών χορηγιών δεν αρκούσαν καν για να καλύψουν τα οργανωτικά έξοδα, τα έσοδα του Euro 2024 σπάνε κάθε ρεκόρ και πραγματικά ζαλίζουν. Αναλογικά, μάλιστα, είναι πολύ μεγαλύτερα απ’ αυτά του Champions League ή των πιο εμπορικών πρωταθλημάτων (Αγγλίας, Ισπανίας, Ιταλίας, Γερμανίας, Γαλλίας) καθώς προέρχονται από 51 παιχνίδια που παίζονται μέσα σε ένα μόνο μήνα και όχι από πολλαπλάσιους αγώνες στη διάρκεια μιας μακράς περιόδου 9 ή 10 μηνών.
Το Euro 2024 έχει αποδειχθεί ένα πραγματικό χρυσορυχείο και τα υπέρογκα κέρδη του εξηγούν την επιμονή της UEFA για τη γιγάντωση της διοργάνωσης, παρά τις φωνές διαμαρτυρίας όλων όσοι ζητούν να λιγοστέψουν οι αγώνες για να αποφορτιστεί το ήδη βεβαρημένο καλεντάρι των ποδοσφαιριστών. Σύμφωνα με την ισπανική εφημερίδα «Marca», μόνο τα έσοδα από τα τηλεοπτικά δικαιώματα θα φέρουν φέτος στα ταμεία της UEFA 1,44 δισ. ευρώ, συν άλλα 568 εκατ. ευρώ που θα αντληθούν από τις 14 εταιρείες – κολοσσούς που έχουν υπογράψει πλουσιοπάροχα χορηγικά συμβόλαια.
Αν σ’ αυτά προστεθούν άλλα (τουλάχιστον) 300 εκατ. ευρώ από τα εισιτήρια των 51 αγώνων συν τα περίπου 100 εκατ. ευρώ που υπολογίζεται ότι θα διατεθούν από τους φιλάθλους μέσα στα γήπεδα για φαγητό, ποτά, φανέλες, αναμνηστικά κ.λπ., τα συνολικά έσοδα της UEFA ξεπερνάνε σύμφωνα με τις πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις τα 2,5 δισ. ευρώ μέσα σε μόλις έναν μήνα!
Με τα γήπεδα της Γερμανίας ασφυκτικά γεμάτα (αναμένεται να ανακοινωθεί αριθμός ρεκόρ σε σχέση με την πληρότητά τους που αγγίζει το 100%) και εκατοντάδες χιλιάδες φιλάθλους – τουρίστες που κατέκλυσαν τις πόλεις των αγώνων παρ’ ότι δεν είχαν εξασφαλίσει εισιτήριο, εξυπακούεται ότι ο συνολικός τζίρος από τη διοργάνωση είναι κατά πολύ μεγαλύτερος από τα έσοδα της UEFA. Η μετακίνηση, διαμονή, διατροφή, διασκέδαση εκατοντάδων χιλιάδων φιλάθλων σέρνει έναν χορό δισεκατομμυρίων ευρώ και αποτελεί μια ισχυρή ένεση για τη γερμανική (και όχι μόνο) οικονομία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα; Σύμφωνα με την εκτίμηση της British Beer & Pubs Association, μόνο στην Αγγλία όπου το ενδιαφέρον των φιλάθλων έχει κορυφωθεί λόγω της καλής πορείας της εθνικής τους ομάδας, θα καταναλωθούν στις παμπ μέσα σε ένα μήνα περισσότερα από 300 εκατ. πίντες μπύρας και ο τζίρος θα ξεπεράσει το 1,5 δισ. ευρώ! Αντίστοιχα κέρδη θα έχουν τα μπαρ και τα μαγαζιά εστίασης στη Γερμανία, όπου παρατηρείται μια αχαλίνωτη τάση για διασκέδαση των φιλάθλων στην πρώτη μεγάλη διοργάνωση στην Ευρώπη χωρίς τους περιορισμούς που γέννησε η επιδημία του κορωνοϊού.
Αντίστοιχη έκρηξη ενδιαφέροντος υπάρχει και στον τηλεοπτικό στίβο. Σύμφωνα με έκθεση της DBRS, το Euro 2020 προσέλκυσε σε σωρευτική βάση τηλεοπτικό κοινό άνω των 5 δισεκατομμυρίων για τους 51 αγώνες του, ενώ τον τελικό Ιταλία-Αγγλία τον παρακολούθησαν, με στοιχεία της UEFA, περισσότεροι από 330 εκατομμύρια τηλεθεατές, αριθμός πολύ μεγαλύτερος από δημοφιλή αθλητικά γεγονότα όπως το Super Bowl, ο τελικός του Major League Baseball World Series ή οι τελικοί του ΝΒΑ, που αποτελούν πόλο έλξης για τους φίλους των σπορ. Οι αριθμοί αυτοί αναμένεται να αυξηθούν ακόμα περισσότερο στο Euro 2024 που είναι σε εξέλιξη, ειδικά εάν μαζί με την Ισπανία προκριθεί στον τελικό και η Αγγλία, μια δημοφιλής ομάδα, με εκατοντάδες εκατομμύρια φαν παγκοσμίως.
Σε απόλυτους αριθμούς, τα κέρδη από τα Euro που διοργανώνει η UEFA απέχουν αρκετά ακόμα από τα έσοδα των Παγκοσμίων Κυπέλλων που διεξάγονται από τη FIFA, λόγω του ότι μπαίνουν εκεί πιο δυναμικά στο «παιχνίδι» κι άλλες αγορές, όπως της Ασίας ή της Αμερικής. Παρά τη δυσκολία που γεννούσε η επιλογή του Κατάρ και η διεξαγωγή του τουρνουά Νοέμβριο και Δεκέμβριο αντί για καλοκαίρι, τα έσοδα της FIFA από το Π.Κ. του 2022 έφτασαν στον αριθμό ρεκόρ των 7,5 δισ. δολαρίων, αυξημένα κατά ένα δισ. σε σχέση με την προηγούμενη διοργάνωση στη Ρωσία, το 2018. Εκτιμάται, όμως, ότι τα έσοδά της από το επερχόμενο Παγκόσμιο Κύπελλο 2026 (ΗΠΑ, Μεξικό, Καναδάς) θα ξεπεράσουν τα 10 δισ. δολάρια, με τζίρους που ζαλίζουν και αφορούν πολλούς τομείς της οικονομίας!
Για να καταλαγιάσουν κάπως οι αντιδράσεις, η UEFA μοιράζει, φυσικά, ένα σημαντικό κομμάτι των εσόδων της. Οι ποδοσφαιριστές που φέρνουν τα υπερκέρδη δεν πριμοδοτούνται άμεσα απ’ αυτήν, αλλά μέσα από την αποζημίωση που λαμβάνουν οι εθνικές ομοσπονδίες. Οπως αναφέρει η «Marca», εάν η Ισπανία κατακτήσει το Euro 2024, το μπόνους για την ποδοσφαιρική της ομοσπονδία θα είναι 28,25 εκατ. ευρώ, από τα οποία θα μοιράσει περίπου τα μισά στους ποδοσφαιριστές, με το μερίδιο του καθενός να υπολογίζεται σε 400.000 ευρώ. Αντίστοιχα έσοδα θα έχουν και οι άλλες ομοσπονδίες, ανάλογα με την πορεία τους στη διοργάνωση.
Από τα συνολικά 331 εκατ. ευρώ που θα μοιράσει η UEFA στις ομοσπονδίες των 24 φιναλίστ, τα 140 εκατ. θα δοθούν απ’ αυτές στους συλλόγους, ανάλογα με το πόσοι παίκτες τους αγωνίστηκαν στη διοργάνωση και τον αριθμό των ημερών που απασχολήθηκαν. Η παρουσία κάθε ποδοσφαιριστή στο τουρνουά αποφέρει στην ομάδα του 10 χιλ. ευρώ ημερησίως, ποσό που εάν πολλαπλασιαστεί με τις ημέρες προετοιμασίας και αγώνων, προσφέρει ένα σημαντικό ποσό στις ομάδες που έχουν αρκετούς παίκτες τους στη διοργάνωση. O Παναθηναϊκός, για παράδειγμα, είχε 6 ποδοσφαιριστές στο Euro και θα αποζημιωθεί με 60 χιλ. ευρώ για κάθε ημέρα που ήταν στη διάθεση των εθνικών τους ομάδων, αντί στη δική του.
Ενα σημαντικό μέρος των εσόδων της UEFA (571 εκατ. ευρώ) θα μοιραστεί μέσω του προγράμματος HatTrick σε όσες ομοσπονδίες δεν είχαν ομάδες στο Euro, ώστε να ενισχυθούν οικονομικά και να συνεχίσουν τα προγράμματα ανάπτυξης του ποδοσφαίρου στη χώρα τους. Στα λειτουργικά έξοδα της UEFA περιλαμβάνονται και οι αμοιβές των διαιτητών, που δεν είναι αμελητέες. Οι πρώτοι διαιτητές (σε αγωνιστικό χώρο και VAR) θα λάβουν αποζημίωση 5 χιλ. ευρώ για κάθε ματς των ομίλων και 10 χιλ. για τα νοκ άουτ, ενώ οι βοηθοί τους και οι 4οι διαιτητές, θα πάρουν από 2,5 χιλ. ευρώ και 5 χιλ. ευρώ αντίστοιχα.
Σε κάθε περίπτωση, όσα χρήματα κι αν διαθέσει η UEFA για να τακτοποιήσει τις υποχρεώσεις της στις ομοσπονδίες και τα οργανωτικά έξοδα που της αναλογούν, απομένουν άλλα τόσα στο ταμείο της και να χρηματοδοτήσουν με άνεση τη λειτουργία της τα επόμενα χρόνια. Είναι πάρα πολλά τα χρήματα που διακινούνται γύρω από τέτοιες διοργανώσεις και όσο το ενδιαφέρον του κόσμου εξακολουθεί να σέρνει αυτόν τον τρελό χορό των εκατομμυρίων, τόσο θα γιγαντώνονται στο μέλλον, με ό,τι καλό ή κακό συνεπάγεται αυτό για το πιο δημοφιλές ομαδικό σπορ παγκοσμίως…
