Κότινος: στεφάνι από κλαδί αγριελιάς, πολύτιμο έπαθλο για τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων της αρχαιότητας. Η «καλλιστέφανος ελαία» που κατά την παράδοση είχε φυτευτεί από τον Ηρακλή, βρισκόταν κοντά στον ναό του Δία στην αρχαία Ολυμπία και τα κλαδιά της τα έκοβε με χρυσό δρεπάνι ένας «παις αμφιθαλής», ένα παιδί που και οι δύο γονείς του βρίσκονταν εν ζωή. Στη συνέχεια τα πήγαινε στον ναό της Ηρας και τα τοποθετούσε σε μια χρυσελεφάντινη τράπεζα, απ’ όπου τα έπαιρναν οι Ελλανοδίκες και έπλεκαν τα στεφάνια, με τα οποία τιμούσαν τους νικητές των αγωνισμάτων.
Ο κότινος ήταν μια ηθική ανταμοιβή για τους αρχαίους Ολυμπιονίκες, μαζί με ένα κλαδί φοίνικα και μια πορφυρή μάλλινη ταινία που στόλιζε το κεφάλι ή το μπράτσο τους, συνήθως στις αρματοδρομίες. Είχε δε συμβολική σημασία για τους Αρχαίους Ελληνες που πίστευαν ότι προσφέρει ιερή προστασία στο «καθαγιασμένο άτομο» και φέρνει τύχη στη ζωή του. Αυτή ήταν η πρώτη τιμητική εκδήλωση για τους νικητές των αγωνισμάτων, οι οποίοι απολάμβαναν μεγάλου σεβασμού και δόξας. Μετά το 6ο π.Χ αιώνα, οι Ελλανοδίκες έδιναν το δικαίωμα στον νικητή να παραγγείλει σε γλύπτη τον (χάλκινο συνήθως) αδριάντα του και να τον εκθέσει στον ιερό ναό της Ολυμπίας, με μια ενεπίγραφη βάση όπου αναγράφονταν το όνομα του αναθέτη, το νικητήριο αγώνισμα και ο καλλιτέχνης του έργου.
Κατά την επιστροφή στην πόλη τους, συνήθως οι νικητές ίππευαν στολισμένο τέθριππο (άρμα με τέσσερα άλογα) και ακολουθούνταν από μεγάλη πομπή. Το πλήθος τους περίμενε έξω από τα τείχη και τους επιφύλασσε υποδοχή ηρώων, με τις εορταστικές εκδηλώσεις να κορυφώνονται με μεγάλα συμπόσια, όπου οι Ολυμπιονίκες ήταν τα τιμώμενα πρόσωπα. Ηταν τεράστια τιμή για μια πόλη να γεννήσει Ολυμπιονίκη, γι’ αυτό και γκρέμιζαν συμβολικά ένα μέρος των τειχών τους ώστε να δείξουν ότι σε περίπτωση εχθρικής εισβολής, ο νικητής – ημίθεος θα έβαζε μπροστά τα στήθη του και θα προστάτευε την πατρίδα του. Η είσοδος και η έξοδος του Ολυμπιονίκη από την πόλη γινόταν πλέον μόνο από τα γκρεμισμένα τείχη και όχι από τις πύλες που χρησιμοποιούσαν οι κοινοί θνητοί.
Το όνομά τους περνούσε στην Ιστορία, μέσα από ανδριάντες, μαρμάρινες στήλες και επιγραφές προς τιμήν τους, αλλά και ποιήματα και ωδές που τους υμνούσαν και εξασφάλιζαν στο όνομά τους την ιστορική αθανασία. Οι βραβεύσεις δεν ήταν μόνο τιμητικές αλλά και υλικές. Οι Ολυμπιονίκες στην αρχαία Ελλάδα απολάμβαναν πολλών προνομίων, όπως η απαλλαγή τους από τις φορολογικές υποχρεώσεις, η κοινωνική και πολιτική τους άνοδος, μαζί με σημαντικά χρηματικά έπαθλα σαν τις 500 δραχμές του Σόλωνα, ποσό ιδιαίτερα μεγάλο για την εποχή όπου μία δραχμή αρκούσε για να αγοράσει κάποιος ένα πρόβατο.
Η ηθική και υλική επιβράβευση των Ολυμπιονικών είναι φαινόμενο που υπάρχει και στη σημερινή εποχή. Πέρα από την υστεροφημία, η επιτυχία ενός αθλητή στους Ολυμπιακούς Αγώνες εξασφαλίζει σε αρκετές περιπτώσεις το μέλλον τους, ακόμα κι αν έρχεται σε μη προβεβλημένα και δημοφιλή αθλήματα. Σε μια γενική θεώρηση, όσο πιο μικρή είναι η χώρα και όσο πιο σπάνια γεννά Ολυμπιονίκες, τόσο πιο μεγάλη είναι ανταμοιβή τους. Αντίθετα, χώρες που κερδίζουν πολλά μετάλλια σε κάθε διοργάνωση, δεν ανταμείβουν συνήθως τόσο πλουσιοπάροχα τους νικητές αθλητές τους. Δεν μοιάζει η κάθε περίπτωση ξεχωριστή όπως στις μικρότερες χώρες με τις σπάνιες επιτυχίες, ενώ ο μεγάλος αριθμός των νικητών δημιουργεί κορεσμό, με εξαίρεση, βέβαια, τα πολύ δημοφιλή αγωνίσματα που συγκεντρώνουν πάνω τους όλα τα βλέμματα.
Σύμφωνα με το Forbes, στους Ολυμπιακούς αγώνες του 2024 στο Παρίσι, τα πιο μεγάλα έπαθλα για τους Ολυμπιονίκες τα προσφέρει το Χονγκ Κονγκ! Πριμοδοτεί κάθε χρυσό μετάλλιο με 768 χιλ. δολάρια και προσφέρει σημαντικά πριμ ακόμη και στους αθλητές που δεν πήραν μια θέση στο βάθρο. Η 4η θέση τους αποφέρει 100 χιλ. δολάρια και η 5η μέχρι την 8η ανταμείβεται με 50 χιλ. δολάρια! Η δεύτερη χώρα με τα πιο ψηλά θεσμοθετημένα πριμ είναι το Ισραήλ. Στα ατομικά αγωνίσματα, το κάθε χρυσό ανταμείβεται με 275 χιλ. δολάρια, το αργυρό με 192 χιλ. και το χάλκινο με 137 χιλ. δολάρια. Στα ομαδικά, το Ισραήλ προσφέρει ένα μεγάλο πριμ σε περίπτωση κατάκτησης μεταλλίων το οποίο το μοιράζονται τα μέλη της ομάδας, μαζί με πρόσθετες επιβραβεύσεις όπως σημαντικές φορολογικές απαλλαγές.
Η γενναιόδωρη Ιταλία δεν κάνει διαχωρισμούς ανάμεσα σε ατομικά και ομαδικά αθλήματα. Πριμοδοτεί κάθε χρυσό μετάλλιο με 196 χιλ. δολάρια, κάθε αργυρό με 98 χιλ. δολάρια και κάθε χάλκινο με 65 χιλ. δολάρια. Η Πολωνία προσφέρει και έξτρα επιβράβευση. Οι χρυσοί Ολυμπιονίκες της ανταμείβονται με 82 χιλ. δολάρια, αλλά όσοι ανεβαίνουν στο βάθρο, κερδίζουν κι άλλα έπαθλα όπως διαμάντια, έργα τέχνης, πλουσιοπάροχα πακέτα διακοπών για τους ίδιους και τα μέλη της οικογένειάς τους ή ακόμα και διαμερίσματα, εάν πρόκειται για νικητές σε ιδιαίτερα δημοφιλή αγωνίσματα.
Υπάρχουν χώρες όπως η Σερβία, η Βουλγαρία και η Μαλαισία οι οποίες ανταμείβουν τους Ολυμπιονίκες τους με ένα ποσό σαν μισθό κάθε μήνα, εφ’ όρου ζωής! Η Μαλαισία, για παράδειγμα, έχει ανακοινώσει ότι όποιος αθλητής της κερδίσει χρυσό μετάλλιο θα εισπράττει για όλη του τη ζωή 1.100 δολάρια το μήνα, ενώ όποιος κατακτήσει χάλκινο θα παίρνει 400, με τον ασημένιο Ολυμπιονίκη να βρίσκεται κάπου στη μέση. Μηνιαίες αποζημιώσεις προσφέρουν κι άλλες χώρες όπως η Χιλή και η Εσθονία, αλλά όχι εφ’ όρου ζωής παρά μόνο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Η Λιθουανία έχει ένα μικτό σύστημα ανταμοιβής των αθλητών της. Οι κάτοχοι μεταλλίων πριμοδοτούνται με ένα εφάπαξ ποσό που μπορεί να φτάσει μέχρι τα 182 χιλ. δολάρια για το χρυσό ενώ μετά τη συνταξιοδότησή τους, η Πολιτεία αναλαμβάνει να πληρώνει το ενοίκιο του σπιτιού τους μέχρι το τέλος της ζωής τους!
Αντίθετα, χώρες όπως οι ΗΠΑ που έχουν εξελιχθεί σε μια βιομηχανία παραγωγής Ολυμπιονικών, δεν αποδεικνύονται ιδιαίτερα γενναιόδωρες ακριβώς επειδή η συχνότητα και η ποσότητα δημιουργεί μια μορφή κορεσμού. Πέντε ημέρες πριν τη λήξη των αγώνων στο Παρίσι, οι ΗΠΑ είχαν κατακτήσει συνολικά 86 μετάλλια εκ των οποίων τα 24 είναι χρυσά, 31 ασημένια και άλλα 31 χάλκινα. Πόσα θα εισπράξει ο κάτοχος κάθε χρυσού μεταλλίου; Μόλις 37.500 δολάρια, δηλαδή περίπου 20 φορές λιγότερα από έναν χρυσό Ολυμπιονίκη του Χονγκ Κονγκ.
Η Αυστραλία και ο Καναδάς προσφέρουν ακόμα λιγότερα στους Ολυμπιονίκες τους, ένα πολύ μικρό και συμβολικό ποσό, σχεδόν τίποτα επί της ουσίας. Εκεί όμως, όπως στις ΗΠΑ και στις άλλες πλούσιες χώρες του πλανήτη, την βασική επιβράβευση δεν την προσφέρει το κράτος, αλλά οι μεγάλες εταιρίες – χορηγοί που βρίσκονται πίσω από τους αθλητές και στηρίζουν οικονομικά την προετοιμασία τους και όχι μόνο. Στα προβεβλημένα αγωνίσματα τα ποσά ξεφεύγουν και μπορεί να προκαλέσουν ακόμα και ίλιγγο όταν ανεβαίνει στο βάθρο ένας διάσημος αθλητής, ο οποίος απασχολεί την κοινή γνώμη και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πολύ περισσότερο από τη λίγη ώρα που διαρκεί η αγωνιστική προσπάθειά του.
Υπ’ αυτήν την έννοια, ο Μίλτος Τεντόγλου, για παράδειγμα, θα εξαργύρωνε τη φήμη και τις μεγάλες επιτυχίες του με πολύ πιο πλουσιοπάροχο τρόπο εάν είχε γεννηθεί στις ΗΠΑ, τη Μεγ. Βρετανία ή τη Γαλλία, όπου οι αγορές είναι τεράστιες και η αντανάκλαση ενός διάσημου αθλητή συνεπάγεται πλούσια χορηγικά και διαφημιστικά συμβόλαια. Σ’ αυτό το επίπεδο, χάνεται πραγματικά η μπάλα. Ακόμα και για μια απλή ανάρτησή τους στο Instagram, οι διάσημοι αθλητές αμείβονται με δεκάδες χιλιάδες δολάρια, σε σημείο να μην ασχολούνται καν με τα μπόνους που τους προσφέρει η χώρα τους για τις επιτυχίες τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Στην Ελλάδα, η εικόνα είναι αντιφατική. Παρά την τεράστια προσπάθεια που έχει καταβάλλει τα τελευταία χρόνια η ΕΟΕ για να βρεθεί αξιοπρεπής λύση μέσω χορηγών ώστε να διευκολύνεται η προετοιμασία των αθλητών, μόνο η αφρόκρεμά τους έχει απαλλαγεί απ’ αυτό το άγχος. Οι περισσότεροι, ειδικά όσοι έχουν οικογένεια και αντίστοιχες υποχρεώσεις, αδυνατούν να τα βγάλουν πέρα και είναι αναγκασμένοι να εξαρτούν την οικονομική επιβίωσή τους από το μέγεθος της αγωνιστικής επιτυχίας τους. Πρωταθλητές μας χωρίς μετάλλιο, αλλά με σημαντικές διακρίσεις όπως ο Γκολομέεβ, δύο φορές 5ος στο Τόκυο και στο Παρίσι, δεν είναι εξασφαλισμένοι οικονομικά κι ας είναι μέσα στους κορυφαίους παγκοσμίως στο αγώνισμά τους, σε σημείο να σκέφτονται να τα παρατήσουν για να βρουν καλύτερο τρόπο να ζήσουν τις οικογένειές τους.
Ο μόνος δρόμος για να ανταμειφθούν οικονομικά είναι ο δρόμος των μεταλλίων. Εάν καταφέρουν να ανέβουν στο βάθρο των Ολυμπιακών Αγώνων, τότε ναι, έχουν σημαντικές απολαβές από το κράτος και μπορούν να παραμείνουν αφοσιωμένοι στο άθλημά τους χωρίς το άγχος της επιβίωσης. Σε επίπεδο πριμ, τα ποσά είναι αξιόλογα, αλλά όχι υπέρογκα όπως σε άλλες χώρες. Όπως ανακοίνωσε η ΓΓΑ, οι χρυσοί Ολυμπιονίκες μας θα ανταμειφθούν με 90 χιλ. ευρώ, οι ασημένιοι με 60 χιλ. ευρώ και οι χάλκινοι με 50.000 ευρώ.
Εν ολίγοις και με δεδομένο ότι μέχρι τώρα έχουμε κατακτήσει ένα χρυσό (Τεντόγλου), ένα ασημένιο (Χρήστου) και πέντε χάλκινα μετάλλια (Πετρούνιας, Καραλής, Τσελίδης, Κοντού – Φίτσιου, Παπακωνσταντίνου – Γκαϊδατζής), η Πολιτεία θα διαθέσει συνολικά το… κολοσσιαίο ποσό των 500 χιλ. ευρώ για την επιβράβευση των Ολυμπιονικών μας, δηλαδή όσα εισπράττει σε ένα χρόνο συμβολαίου ένας καλός ποδοσφαιριστής ή μπασκετμπολίστας που αγωνίζεται στις κορυφαίες ομάδες της χώρας. Πρόσθετο μπόνους που προσφέρει είναι και ένα ποσό 200 χιλ. ευρώ για κάθε Ομοσπονδία που έφερε μετάλλιο στη χώρα, το οποίο το διαχειρίζεται η ίδια ανάλογα με τις ανάγκες της.
Το πιο σημαντικό για τους Έλληνες αθλητές ίσως δεν είναι το οικονομικό πριμ όσο η δυνατότητα που τους προσφέρει το κράτος να εξασφαλιστούν επαγγελματικά με τον διορισμό τους στο Δημόσιο, την απονομή της ιδιότητας του εφέδρου εν ενεργεία αξιωματικού στο στράτευμα με βαθμό αντίστοιχο του υπολοχαγού ή την χωρίς εξετάσεις εισαγωγή τους σε οποιαδήποτε Πανεπιστημιακή σχολή επιθυμούν. Πρόκειται όντως για μια σημαντική επιβράβευση, εφ’ άπαξ όμως, υπό την έννοια ότι αποτελεί κίνητρο για την πρώτη φορά και όχι για τις επόμενες. Ο Τεντόγλου ή ο Πετρούνιας, για παράδειγμα, κέρδισαν αυτά τα προνόμια από το πρώτο τους μετάλλιο, άρα δεν αποτελούσαν έξτρα κίνητρο στην επόμενη προσπάθεια τους για διάκριση στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Ξέχωρα από την ηθική και οικονομική επιβράβευση των Ολυμπιονικών, είναι πολύ σημαντικό να ανταμείβονται ικανοποιητικά και οι αθλητές που είχαν αξιόλογη παρουσία στους Ολυμπιακούς Αγώνες έστω κι αν δεν κατάφεραν να ανέβουν στο βάθρο. Κι ακόμα πιο σημαντικό, να εξασφαλίζεται σε όλους τους αθλητές υψηλού επιπέδου η δυνατότητα να προετοιμάζονται απερίσπαστοι για τις προκλήσεις των μεγάλων διοργανώσεων, χωρίς να αγωνιούν για την οικονομική επιβίωση των ίδιων και των οικογενειών τους…
