Αθλητής γεννιέσαι ή γίνεσαι; 15 τεστ σε 198 δίδυμα αδέλφια δίνουν την απάντηση

Το γεγονός ότι δεν μπορούσαμε όλοι και όλες, στα νιάτα μας, να σκύψουμε και να πιάσουμε, με τεντωμένα πόδια, τα κάτω άκρα μήπως σήμαινε ότι είχαμε ταλέντο για κάτι άλλο, όπως το τρέξιμο, για παράδειγμα; Τι σημαίνει να έχεις έλλειψη ευλυγισίας και ποιος ευθύνεται γι’ αυτό; Τελικά, αθλητής γεννιέσαι ή γίνεσαι;

Το κυρίαρχο αφήγημα μέχρι τώρα ήταν ότι αρκεί η σκληρή προετοιμασία σώματος και –κυρίως– νου για να κατακτήσεις δυσθεώρητες κορυφές· ότι αρκούν το ταλέντο και η υπομονή. Ολα αυτά τα φρεσκάραμε κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού. Πρόσφατη έρευνα, ωστόσο, μας λέει ότι το DNA παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στο αν κάποιος μπορεί να λάμψει στα ταρτάν και στα τερέν.

Η έρευνα δημοσιεύθηκε τον προηγούμενο μήνα στην επιθεώρηση Medicine & Science in Sports & Exercise, υπογεγραμμένη από πλειάδα πανεπιστημιακών και ερευνητών, με επικεφαλής τον Κάρι Σιλβεντόινεν, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι. Στην έρευνα συμμετείχαν 198 δίδυμα αδέλφια από την Πορτογαλία (6-18 ετών, 40% μονοζυγωτικά) μέσω 15 τεστ που έγιναν σύμφωνα με τα σετ ασκήσεων Eurofit και Fitnessgram. Η γενετική μοντελοποίηση των διδύμων χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση της κληρονομικότητας σε κάθε τεστ και των γενετικών συσχετισμών μεταξύ τους.

Νέα έρευνα μας λέει ότι το DNA παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στο αν κάποιος μπορεί να λάμψει στα ταρτάν και στα τερέν.

Από τα 198 δίδυμα αδέλφια που συμμετείχαν στο πακέτο των 15 τεστ φυσικής κατάστασης, τα 78 ήταν μονοζυγωτικά, δηλαδή είχαν ακριβώς το ίδιο DNA, ενώ τα υπόλοιπα ήταν ετεροζυγωτικά, με κοινό το 50% του DNA τους κατά μέσον όρο.

Η έρευνα, επίσης, εστιάζει στην επίδραση των γενικών και ειδικών περιβαλλοντικών συνθηκών, υπό τις οποίες μεγαλώνει ένας άνθρωπος. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι οι γενικές περιβαλλοντικές συνθήκες, που ισχύουν για πλήθος ατόμων δηλαδή (π.χ. γειτονιά, κοινωνικοοικονομική κατάσταση, ευκαιρίες άθληση κ.λπ.) δεν φαίνεται να έχουν ιδιαίτερη επίδραση, σύμφωνα πάντα με την έρευνα.

«Διάλεξε τους κατάλληλους… γονείς»

Αυτό που φαίνεται, όμως, να έχει σημασία, όπως έχει γράψει και ο Αλεξ Χάτσινσον στο Outside αλλά και ο Πατρίκ Ρου στο Décideurs du Sport, είναι αφενός οι γονείς –δηλαδή, το DNA– αφετέρου οι ειδικές περιβαλλοντικές συνθήκες στις οποίες κανείς ανατρέφεται. Με τον όρο «ειδικές» εδώ εννοούμε αν έχει κανείς υπάρξει μέλος αθλητικής ομάδας, αν, ας πούμε, έχει σπάσει τον αστράγαλό του ή είχε την τύχη να βρεθεί στον δρόμο του ένας αποτελεσματικός δάσκαλος γυμναστικής.

Αν εξετάσουμε τους γονείς εκείνων που διέπρεψαν ιδιαίτερα στους Ολυμπιακούς Αγώνες, μπορούμε να υποθέσουμε εύλογα κάτι…

Μάλιστα, ο Πατρίκ Ρου υπενθύμισε ορισμένα παραδείγματα. Αν εξετάσουμε τους γονείς εκείνων που διέπρεψαν ιδιαίτερα στους Ολυμπιακούς Αγώνες, λέει ο ίδιος, μπορούμε να υποθέσουμε εύλογα κάτι· ο Λεόν Μαρσάντ, ο Φελίξ Λεμπρί και ο Aρμάντ Ντουπλάντις αποδεικνύουν ότι η οικογενειακή καταγωγή φαίνεται να είναι σημαντική.

Ο πρώτος έχει οικογενειακή παράδοση πρωταθλητών: και οι δύο γονείς του, ο Χαβιέ και η Σελίν Μαρσάντ, έχουν εκπροσωπήσει τη Γαλλία σε τρεις Ολυμπιακούς αγώνες, ενώ ο θείος του, Κριστόφ Μαρσάντ, αγωνίστηκε στις μεγάλες αποστάσεις το 1988 και το 1992. Ο Φελίξ Λεμπρί, όπως και ο αδελφός του, έχει διαπρέψει στο πινγκ πονγκ, στα βήματα του πατέρα τους, Στεφάν, που κατετάγη ως νούμερο επτά στη Γαλλία, ενώ ο θείος τους, Κριστόφ Λεγκού, εκπροσώπησε τη Γαλλία σε τρεις Ολυμπιακούς Αγώνες. Τέλος, ο Αρμάντ Ντουπλάντις συνεχίζει την παράδοση του Αμερικανού πατέρα του Γκρεγκ Ντουπλάντις, που είναι πρώην αθλητής του άλματος εις ύψος, ενώ η Σουηδή μητέρα του, Ελενα, είναι πρώην επταθλήτρια και παίκτρια βόλεϊ.

Ο Πατρίκ Ρου επανέφερε, επίσης, ένα ζήτημα που φαίνεται ότι ταλάνισε τη Γαλλία την περυσινή χρονιά. Υπήρχε, λέει ο Πατρίκ Ρου, θλίψη σε όλα τα μέσα ενημέρωσης επειδή η Γαλλία δεν κατάφερε να εφαρμόσει ένα γενικευμένο σύστημα παρακολούθησης των φυσικών ικανοτήτων των παιδιών της, ενώ μια μικρή χώρα όπως η Σλοβενία το έκανε άψογα εδώ και πολλά χρόνια.

Οπως και να ’χει, τα 15 τυποποιημένα τεστ Eurofit –που είχε δημιουργήσει στο παρελθόν έριδες μεταξύ των λόμπι που υποστήριζαν ότι οι γιατροί πρέπει να κάνουν αυτά τα τεστ και όχι οι προπονητές– και Fitnessgram περιελάμβαναν διαφορετικές δοκιμασίες. Το Eurofit περιελάμβανε ισορροπία στο ένα πόδι (Flamingo), τεστ αντίδρασης χειρών (plate tapping), επίκυψη καθιστά (sit-and-reach), άλμα εις μήκος χωρίς φόρα, κοιλιακούς, μονόζυγο, έλξεις, παλίνδρομο τρέξιμο 5 μέτρων επί 10 φορές, τρέξιμο/περπάτημα για 12 λεπτά. Το σετ του Fitnessgram περιελάμβανε επίκυψη καθιστά αριστερά και δεξιά, γέφυρα, κοιλιακούς, κάμψεις με λυγισμένα πόδια, παλίνδρομο τρέξιμο 20 μέτρων.

Ας μιλήσουμε με αριθμούς

Ο πίνακας που ακολουθεί δείχνει κατά πόσον επηρεάζεται κάθε τεστ από τη γενετική προδιάθεση.

Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι η χαμηλότερη γενετική συνδρομή, που αγγίζει ωστόσο το 52%, εντοπίζεται στο άλμα εις μήκος χωρίς φόρα, ενώ η μεγαλύτερη ένδειξη ότι τα γονίδια παίζουν ρόλο καταγράφηκε στην καθιστή επίκυψη, που τα αποτελέσματα λένε ότι η ευλυγισία μας εξαρτάται κατά 79% από το DNA μας. Οι ερευνητές, μάλιστα, λένε ότι το εύρος κληρονομικότητας είναι ελαφρώς χαμηλότερο ή παρόμοιο με τα αντίστοιχα ποσοστά κληρονομικότητας στο ύψος και του δείκτη μάζας σώματος κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Από την άλλη πλευρά, όπως σημειώνει το δημοσίευμα του Outside, το εύρος της κληρονομικότητας στη φυσική κατάσταση είναι υψηλότερο από εκείνο της προσωπικότητας των ενηλίκων και άλλων ψυχολογικών χαρακτηριστικών.

Η μεγαλύτερη ένδειξη ότι τα γονίδια παίζουν ρόλο καταγράφηκε στην καθιστή επίκυψη, που τα αποτελέσματα λένε ότι η ευλυγισία μας εξαρτάται κατά 79% από το DNA μας.

Σύμφωνα με τους συντάκτες της έρευνας, τα αποτελέσματα των 15 δοκιμασιών έδειξαν ότι τα κορίτσια είχαν καλύτερες επιδόσεις από τα αγόρια στην ευλυγισία, ενώ τα αγόρια καλύτερες στην καρδιοαναπνευστική αντοχή και τη μυϊκή δύναμη. Δεν βρέθηκαν διαφορές μεταξύ των δύο φύλων στην επίδραση γενετικών παραγόντων στα τεστ φυσικής κατάστασης ή στους αμοιβαίους συσχετισμούς τους. Οι περισσότερες από τις δοκιμασίες, λένε οι ερευνητές, έδειξαν μικρή έως μέτρια γενετική συσχέτιση. Οι συσχετίσεις μεταξύ συγκεκριμένων, γενικών περιβαλλοντικών παραγόντων ήταν ως επί το πλείστον αμελητέες.

Συσχετίζονται τα τεστ μεταξύ τους;

Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα, που αναδεικνύει και το Outside, είναι ο βαθμός στον οποίο η επίδοση σε ένα τεστ προέβλεπε την επίδοση σε άλλα. Συνολικά, όπως φαίνεται από τα αποτελέσματα της έρευνας, η συσχέτιση και η αλληλοεπικάλυψη μεταξύ των διαφορετικών τεστ ήταν «περιορισμένες έως μέτριες», άρα διόλου αξιοσημείωτες.

Σύμφωνα με την έρευνα, όσοι δεν διαθέτουν, για παράδειγμα, ιδιαίτερη ευλυγισία για να κάνουν καθιστές επικύψεις μπορεί να καταστούν φερέλπιδες σπρίντερ.

Σύμφωνα με την έρευνα, οι κάμψεις, το άλμα εις μήκος χωρίς φόρα και το παλίνδρομο τρέξιμο 20 μέτρων συσχετίζονται περισσότερο με την επίδοση στα υπόλοιπα τεστ, ενώ τη λιγότερη συσχέτιση με όλες τις υπόλοιπες δοκιμασίες είχε η γέφυρα, που δεν επηρεάζει τις επιδόσεις σε οτιδήποτε άλλο. Ενα επιπλέον στοιχείο είναι ότι όσοι δεν διαθέτουν, για παράδειγμα, ιδιαίτερη ευλυγισία για να κάνουν καθιστές επικύψεις μπορεί να καταστούν φερέλπιδες σπρίντερ.

Αυτό που, όμως, μένει να φανεί είναι αν τα γονίδια που επηρεάζουν κάθε επίδοσή μας είναι τα ίδια, άρα μπορούμε να μιλήσουμε για 100% γενετική προδιάθεση. Με τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα, ωστόσο, αυτό που αντιλαμβανόμαστε, τουλάχιστον από την εν λόγω έρευνα, είναι ότι η ανάδειξή μας ως πρωταθλητών ή υπεραθλητών είναι εν πολλοίς θέμα… τύχης.