Η νοσταλγία θα μπορούσε να είναι ένας καλός λόγος που ο Μπερνάρ επέλεξε να επιστρέψει στη Βραζιλία και την Ατλέτικο Μινέιρο όταν αντιλήφθηκε ότι δεν είναι πρόσφορο το έδαφος για την παραμονή του στον Παναθηναϊκό. Για να πάρει, όμως, τον δρόμο της επιστροφής χωρίς να ψάξει τις επιλογές του στην Ευρώπη, σημαίνει ότι το συμβόλαιο που του προτάθηκε ήταν τουλάχιστον ικανοποιητικό και κάλυπτε τα «θέλω» του.
Λίγους μήνες αργότερα, οι «πράσινοι» βρήκαν την Μποταφόγκο να στρογγυλοκάθεται έξω από την πόρτα τους, να ζητάει επίμονα τον Βαγιαννίδη με συνεχόμενες προτάσεις που ξεπερνούσαν τα 4 εκατ. ευρώ, συν ένα γενναιόδωρο συμβόλαιο για τον 23χρονο διεθνή, με απολαβές κοντά στο ένα εκατομμύριο ετησίως.
Ο Μάρτιν Μπρέιθγουέιτ ήλθε στην Ελλάδα για τον Ολυμπιακό με τα συμβόλαια έτοιμα για υπογραφή, αλλά έφυγε με το ίδιο αεροπλάνο γιατί την τελευταία στιγμή δέχθηκε πολύ πιο δελεαστική πρόταση από την Γκρέμιο. Και πριν έλθει ο Μαρσιάλ στην Ελλάδα για να υπογράψει στην ΑΕΚ, έκανε κι αυτός μια πασαρέλα από τη Βραζιλία για να διαπραγματευθεί με τη Φλαμένγκο, άσχετα εάν τελικά δεν τα βρήκε μαζί της και επέστρεψε στην ευρωπαϊκή αγορά.
Αυτές είναι μόνο οι «ελληνικές» περιπτώσεις παικτών από ευρωπαϊκές ομάδες που άρχισαν να κοιτούν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού όχι για το «Ελ Ντοράντο» του MLS, αλλά για το Campeonato Brasileiro. Η διαδρομή άρχισε πλέον να γίνεται αμφίδρομη. Εκεί που δεκαετίες ολόκληρες το βραζιλιάνικο πρωτάθλημα έκανε μόνο εξαγωγές για τα (όλων των επιπέδων) ευρωπαϊκά κλαμπ, τα τελευταία 2-3 χρόνια άρχισε πλέον και να εισάγει, με μερικές περιπτώσεις να είναι αξιοσημείωτες.
Ο Μέμφις Ντεπάι, για παράδειγμα, δεν είναι περίπτωση σαν αυτή του Κλάρενς Ζέεντορφ που πήγε το 2012 στην Μποταφόγκο για τα τελευταία ένσημα της καριέρας του και για να ζήσει την εμπειρία της Βραζιλίας. Ο Ντεπάι είναι… εν ενεργεία ποδοσφαιριστής, 30 χρονών, βασικός στην εθνική Ολλανδίας, με τελευταίους σταθμούς στην καριέρα του την Μπαρτσελόνα και την Ατλέτικο Μαδρίτης.
Κι όσο κι αν υποστηρίζουν μερικοί ότι «ξέπεσε» στην Κορίνθιανς επειδή δεν έβρισκε προτάσεις από τα κορυφαία ευρωπαϊκά κλαμπ όπως είχε συνηθίσει, οι 95 χιλ. λίρες (περίπου 115 χιλ. ευρώ) που εισπράττει την… εβδομάδα, είναι ποσό που δείχνει ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει για τα καλά στη Βραζιλία. Δεν υπάρχουν πλέον ομάδες που μόνο πουλάνε παίκτες στην Ευρώπη, αλλά και ομάδες που αγοράζουν και μάλιστα από τα πάνω ράφια της αγοράς!
Ο Ντεπάι έγινε δεκτός με μια μεγάλη φιέστα από τους οπαδούς της Κορίνθιανς, με την προσμονή ότι θα βρουν στο πρόσωπό του τον άνθρωπο που θα σώσει τη χρονιά. Εκτός απ’ αυτόν, τον ίδιο δρόμο πήραν φέτος κι άλλοι σημαντικοί ποδοσφαιριστές από την Ευρώπη, όπως ο Δανός Μάρτιν Μπρέιθγουέιτ, ο Ελβετός Μαξίμ Ντομίγκεζ που πήγε στη Βάσκο Ντα Γκάμα με συμβόλαιο 1,5 εκατ. ευρώ ετησίως, ο πρώην της Νιούκαστλ Τζαμάλ Λιούις για τη μεταγραφή του οποίου η Σάο Πάολο πλήρωσε 3,5 εκατ. ευρώ, ο Τομπίας Φιγκουερέιδο που υπέγραψε (μαζί με τον 35χρονο Γάλλο, Γιανίκ Μπολασί) στην Κρικιούμα με 1,5 εκατ. ευρώ τον χρόνο.
Την προηγούμενη χρονιά, ο πρώην διεθνής Γάλλος, Ντιμιτρί Παγιέ, είχε υπογράψει στη Βάσκο Ντα Γκάμα, αλλά ήταν 36 χρονών και μπαίνει στην κατηγορία του Ζέεντορφ και όχι των υπολοίπων.
Τι συμβαίνει, λοιπόν, και άλλαξε τόσο θεαματικά η κατάσταση; Πριν από 2-3 χρόνια, δεν υπήρχε κανείς αξιόλογος παίκτης με καλό συμβόλαιο στην Ευρώπη που θα δεχόταν ανταγωνιστική πρόταση από τη Βραζιλία – το να αγοράσουν αντί να πουλήσουν οι Βραζιλιάνοι, ήταν κάτι πέρα από κάθε λογική. Τώρα όμως οι περιπτώσεις παικτών που περνούν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού με πολύ μεγάλα συμβόλαια και προορισμό το βραζιλιάνικο πρωτάθλημα, αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο κι αυτό είναι ένα φαινόμενο που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο.
Σε μια πρόσφατη έρευνα του περιοδικού «The Athletic», το φαινόμενο των… Gringos έχει μια λογική εξήγηση και δεν αποτελεί πια μια περίπτωση – εξαίρεση όπως είχε συμβεί παλαιότερα με τον Κλάρενς Ζέεντορφ ή τον Σέρβο πλέι μέικερ, Ντέγιαν Πέτκοβιτς, ο οποίος έγινε «θρύλος» της Φλαμένγκο.
Η πρώτη εξήγηση είναι ότι οι νόμοι που καθορίζουν τη χρησιμοποίηση παικτών χωρίς βραζιλιάνικο διαβατήριο, είναι πλέον πολύ χαλαροί. Πριν από δύο χρόνια, ο ανώτατος αριθμός ξένων στις βραζιλιάνικες ομάδες ήταν πέντε και στη συντριπτική τους πλειοψηφία, προέρχονταν από τις κοντινές αγορές της Αργεντινής, της Ουρουγουάης και γενικά της Νοτίου Αμερικής. Ο αριθμός αυτός ανέβηκε το 2023 από πέντε σε επτά, ενώ ένα χρόνο αργότερα, τον Μάρτιο του 2024, οι σύλλογοι στην κορυφαία κατηγορία του Campeonato Brasileiro ψήφισαν ομόφωνα να αυξηθεί το όριο σε εννιά! Εν ολίγοις, σχεδόν διπλασιάστηκε ο αριθμός των ξένων μέσα σε μόλις δύο χρόνια!
Με τις νέες αυτές συνθήκες, η Γκρέμιο, η παραδοσιακά πιο εξωστρεφής βραζιλιάνικη ομάδα, έχει 9 ξένους στο ρόστερ της, ενώ η πρωτοπόρος Μποταφόγκο έχει 6 μη Βραζιλιάνους, όσους και η 2η στη βαθμολογία, Παλμέιρας. Σημαντικό ρόλο για να σπάσει αυτό το «ταμπού» έπαιξαν και ο Χόρχε Ζεσούς με τον (πρώην του ΠΑΟΚ) Αμπέλ Φερέιρα, δύο Πορτογάλοι προπονητές που γνώρισαν τα τελευταία χρόνια μεγάλη επιτυχία στη Βραζιλία. Η επιμονή τους να μπουν στο βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο παίκτες και από την ευρωπαϊκή αγορά, βοήθησε να αλλάξει η εικόνα του… μονόδρομου που υπήρχε μέχρι πριν από 2-3 χρόνια, σε σημείο ακόμα και η βραζιλιάνικη ομοσπονδία να σκέφτεται στα σοβαρά να εμπιστευτεί στα χέρια του Κάρλος Αντσελότι την εθνική ομάδα, πράγμα εντελώς αδιανόητο σε σχέση με την παράδοση της πιο ποδοσφαιρικής χώρας του πλανήτη.
Σε μια δεύτερη ανάγνωση, σημαντικό ρόλο γι’ αυτή τη μεταστροφή έπαιξε και η διάθεση των ομάδων να ρίξουν αρκετό χρήμα στην αγορά. Οταν πληρώνεις καλά συμβόλαια, οι καλοί παίκτες θα έλθουν. Αν όχι, θα στραφούν σε άλλες πιο γενναιόδωρες αγορές, χωρίς να βάλουν στο ζύγι την εμπειρία να παίξουν ποδόσφαιρο στη Βραζιλία. Από πού όμως προέρχονται αυτά τα λεφτά; Αυτό είναι ένα καλό ερώτημα, χωρίς να είναι απόλυτα ξεκάθαρη η απάντηση.
Η εξήγηση ότι ο νόμος του 2021 επέτρεψε στους συλλόγους να γίνουν δημόσιες εταιρείες (SAFs) κι αυτό προκάλεσε την αύξηση των ξένων επενδύσεων, δεν μοιάζει και πολύ πειστική. Υπάρχουν ομάδες όπως η Γκρέμιο που έχουν μια σταθερή οικονομική βάση και «κουμπαρά» από πωλήσεις των προηγούμενων χρόνων, οι οποίες μπορούν να υποστηρίξουν οικονομικά ένα τέτοιο άνοιγμα και μεταγραφές τύπου Λουίς Σοάρες και Μάρτιν Μπρέιθγουέιτ. Η πλειονότητα των υπόλοιπων ομάδων, όχι. Η ιστορική Κορίνθιανς, για παράδειγμα, έχει συσσωρευμένα χρέη σχεδόν 330 εκατ. ευρώ κι αν ο Ντεπάι δεν καταφέρει να την κρατήσει στην 1η κατηγορία, θα αντιμετωπίσει πολύ έντονα τον κίνδυνο της χρεοκοπίας και της διάλυσης. Και σ’ αυτό το παιχνίδι, η Κορίνθιανς είναι ο κανόνας ενώ η Γκρέμιο η εξαίρεση…
Το περιοδικό «Τhe Athletic» απευθύνθηκε για απαντήσεις στον Ροντρίγκο Καπέλο, έναν κορυφαίο ειδικό της Βραζιλίας στα οικονομικά του ποδοσφαίρου. Από τα λεγόμενά του, είναι φανερό ότι η αλλαγή φιλοσοφίας που φέρνει στο βραζιλιάνικο πρωτάθλημα παίκτες από την Ευρώπη με εξωφρενικά (για τα δεδομένα της χώρας) συμβόλαια, δεν του προκαλεί κανέναν ενθουσιασμό:
«Αυτές οι πρόσφατες μεταγραφές μοιάζουν περισσότερο με μόδα παρά με στρατηγικό σχεδιασμό, ένα πλάνο ικανό να επιφέρει δομικές αλλαγές στο βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο. Εχουν προκύψει ευκαιρίες και οι ιδιοκτήτες των συλλόγων ένιωσαν ότι θα τα πήγαιναν καλά με τους οπαδούς. Στο παρελθόν υπέγραφαν μόνο Βραζιλιάνους ή Νοτιοαμερικανούς. Τώρα έχουν την ευκαιρία να υπογράψουν Ευρωπαίους παίκτες. Φαίνονται καλά στις φωτογραφίες, αλλά αυτό δεν είναι ένα αληθινό σημάδι ότι το βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο γίνεται πιο δυνατό, πιο κερδοφόρο, πιο υπεύθυνο, πιο βιώσιμο. Αν αυτή ήταν η αλήθεια, θα ήταν ωραίο να περάσουμε αυτό το μήνυμα στον ευρύτερο κόσμο υπογράφοντας παίκτες που εξακολουθούσαν να είναι περιζήτητοι στην ευρωπαϊκή αγορά, όμως δεν είναι έτσι. Κανένας απ’ αυτούς τους παίκτες δεν μπορούσε να βρει συλλόγους στην Ευρώπη. Είναι ενδιαφέρον ότι είδαν τη Βραζιλία ως εναλλακτική λύση, αλλά δεν αλλάζει την εικόνα μας στην παγκόσμια σκηνή».
Τα επιχειρήματα του Καπέλο εντείνουν τους φόβους μιας κατάρρευσης, με πιο ηχηρό το παλαιότερο παράδειγμα της Μποταφόγκο. Οταν τελείωσαν τα χρήματα των χορηγών και των τηλεοπτικών μπόνους με τα οποία χρηματοδοτήθηκε το 2012 η μεταγραφή του Ζέεντορφ, η ομάδα την επόμενη χρονιά υποβιβάστηκε. Εξάντλησε σχεδόν όλους τους πόρους της σε έναν παίκτη και αμέσως μετά κατέρρευσε. Αυτό το παράδειγμα, ο Καπέλο το χρησιμοποιεί για να αποθαρρύνει τις βραζιλιάνικες ομάδες από μεταγραφικές κινήσεις που δημιουργούν ενθουσιασμό στην αρχή, χωρίς να μπορούν εν συνεχεία να τις υποστηρίξουν. Είναι σαν την αγορά ενός αυτοκινήτου με μικρή προκαταβολή και πολλές δόσεις, που ενώ φέρνει στην αρχή τον ενθουσιασμό, στη συνέχεια αδυνατείς να αποπληρώσεις τις δόσεις.
Η Μποταφόγκο αντικρούει τα επιχειρήματα του Καπέλο και μέσω του ιδιοκτήτη της, Τζον Τέξτορ, ισχυρίζεται ότι θα βγει κερδισμένη από αυτή την πολιτική: «Ξοδέψαμε 20 εκατομμύρια ευρώ για τον Λουίζ Ενρίκε από τη Ρεάλ Μπέτις, κάτι που δεν είναι μεγάλη υπόθεση στην Ευρώπη, αλλά ήταν μια αμοιβή ρεκόρ στη Βραζιλία. Στη συνέχεια, τα “σκάσαμε” ξανά για τον Τιάγκο Αλμάντα από την Ατλάντα Γιουνάιτεντ. Νομίζουμε όμως ότι πρόκειται για επενδύσεις και θα ωφεληθούμε απ’ αυτές. Οπως έχουμε επενδύσει χρήματα και στις εγκαταστάσεις μας. Ο πρώην αμυντικός της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Αλεξ Τέλες, μου είπε ότι η προπόνησή μας είναι η καλύτερη από κάθε ομάδα στην οποία έχει παίξει κι αυτό είναι σημαντικό».
Ο Ροντρίγκο Καπέλο, όμως, δεν συμμερίζεται αυτή την αισιόδοξη άποψη του ιδιοκτήτη της Μποταφόγκο. Κατά τη γνώμη του, η πρόσφατη έκρηξη στη βιομηχανία των τυχερών παιχνιδιών στη Βραζιλία που έφερε σημαντικά χρήματα στα ταμεία των ομάδων, μπορεί να μην είναι βιώσιμη. Η Κορίνθιανς, για παράδειγμα, πληρώνει τον Ντεπάι με τα χρήματα μιας στοιχηματικής εταιρείας κι αυτό κατά τον Καπέλο, δείχνει ότι το οικοδόμημα παραμένει σαθρό: «Ορισμένες πρακτικές εξακολουθούν να μοιάζουν με αυτές του παρελθόντος. Πολλοί σύλλογοι ξοδεύουν χρήματα που δεν έχουν. Αυτές οι κινήσεις δεν γίνονται επειδή το βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο έγινε πλουσιότερο, γίνονται επειδή υπάρχει ακόμα πολλή ανευθυνότητα…».
