Το όνομα του αρχαίου ημεροδρόμου που ανήγγειλε στους Αθηναίους τη νίκη των Ελλήνων απέναντι στους Πέρσες έχει ενταχθεί στη σφαίρα του θρύλου. Τον έλεγαν Φειδιππίδη; Ευκλή; Θέρσιππο; Δεν έχει καμία σημασία. Η πράξη του αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον Γάλλο φιλόλογο Μισέλ Μπρεάλ, ο οποίος πρότεινε στον φίλο του Πιερ ντε Κουμπερτέν να ενταχθεί αυτή η ιστορική στιγμή – διαδρομή ως αγώνισμα στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Και από το 1896, ο τόπος που διεξήχθη ένας από τους πιο σημαντικούς πολέμους των Αρχαίων Ελλήνων, ο Μαραθώνας έχει συνδεθεί με πανανθρώπινα μηνύματα και αξίες.
Μπορεί να μη γνωρίζουμε το όνομα του πρώτου μαραθωνοδρόμου όμως ξέρουμε τον πρώτο νικητή του αγωνίσματος. Πρόκειται για τον Χαράλαμπο Βασιλάκο, τον Μανιάτη Ολυμπιονίκη η ιστορία του οποίου αγγίζει το δικό της θρύλο. Έναν θρύλο άρρηκτα συνδεδεμένο με την πρώτη ολυμπιακή διοργάνωση που επισκιάζει έναν άλλο θρύλο, τον Σπύρο Λούη.
«Ποιος έχει αποκτήσει φήμη χωρίς μόχθο;», αναρωτιέται ο αρχαίος τραγικός Ευριπίδης και ο, γεννημένος το 1875, Χαρίλαος Βασιλάκος έμαθε να μοχθεί από την παιδική του ηλικία καθώς όταν ήταν παιδί έχασε τον πατέρα του. Μεγάλη αγάπη του υπήρξε ο αθλητισμός και ιδιαίτερα το τρέξιμο. Ψηλός, με αντοχή στις μεγάλες αποστάσεις, ξεχώριζε από τα άλλα παιδιά σε μία δύσκολη, για την Ελλάδα, εποχή. Εκείνα τα χρόνια ο αθλητισμός αποτελούσε… πολυτέλεια ή άγνωστη λέξη. Στις αρχές τις δεκαετίας του 1890 ο ελληνικός αθλητισμός έκανε τα πρώτα του δειλά βήματα και το 1891 ιδρύθηκε ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος. Ο Χαρίλαος Βασιλάκος ήταν από τους πρώτους αθλητές του Συλλόγου.
Η ανάθεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα αποτέλεσε εφαλτήριο για την ανάπτυξη του αθλητισμού. Από το 1894 μέχρι το 1896 ιδρύθηκαν 60 νέα αθλητικά σωματεία. Το 1896 ο Χαρίλαος Βασιλάκος ήταν φοιτητής Νομικής Αθηνών ενώ παράλληλα προπονείτο για να διεκδικήσει την πρόκριση για τους Ολυμπιακούς. Ο Πιέρ Κουμπερτέν είχε αποδεχτεί την πρόταση του Γάλλου καθηγητή Μισέλ Μπρεάλ και είχε εντάξει το αγώνισμα του μαραθωνίου στο πρόγραμμα. Στις 10 Μαρτίου 1896 διεξήχθη ο πρώτος μαραθώνιος αγώνας. Νικητής και πρωταθλητής Ελλάδος ήταν ο Χαρίλαος Βασιλάκος με χρόνο 3 ώρες και 18 λεπτά. Ήταν ο πρώτος αθλητής που μπήκε μέσα στο Καλλιμάρμαρο ολοκληρώνοντας την αυθεντική διαδρομή.
Οι… σκιές στον θρύλο του Σπύρου Λούη
Η διοργάνωση της 10ης Μαρτίου (Ιουλιανό ημερολόγιο) αποτελούσε και προκριματικό για τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι υπεύθυνοι είχαν αποφασίσει να αγωνιστούν όσοι τερμάτιζαν στο πανελλήνιο πρωτάθλημα μέχρι τη 16η θέση. Ο Σπύρος Λούης είχε έρθει 17ος αλλά ο παλαιός διοικητής του, ο ταγματάρχης Γεώργιος Παπαδιαμαντόπουλος, ο οποίος ήταν επικεφαλής της Επιτροπής του Μαραθωνίου Δρόμου έπεισε τους διοργανωτές να αυξήσουν τον αριθμό των συμμετοχών σε 18.
Στις 29 Μαρτίου 1896 (Ιουλιανό ημερολόγιο) οι δρομείς ήταν στην αφετηρία του μαραθωνίου. Ανάμεσά τους και ο Χαρίλαος Βασιλάκος. Τα ρούχα του αγώνα τα είχε ράψει η μητέρα του και ο ίδιος είχε φτιάξει ένα είδους «γκέτες» για να προστατέψει τα πόδια του από τα αγκάθια και τις πέτρες που υπήρχαν στη διαδρομή. Ύστερα από 3 ώρες 6 λεπτά και 3 δευτερόλεπτα μπήκε στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο. Εκεί έμαθε ότι έφτασε δεύτερος. Και εδώ η ιστορία «φλερτάρει» με τον θρύλο. «Υπάρχουν αρκετές φήμες αμφισβήτησης της πρώτης θέσης του Λούη και αντ’ αυτού Ολυμπιονίκης θα έπρεπε να ήταν ο Βασιλάκος. Όμως ιστορικά δεν τεκμηριώθηκε κάτι τέτοιο και τα αποτελέσματα παραμένουν ως έχουν», αναφέρεται, χαρακτηριστικά, στο βιογραφικό του Χαρίλαου Βασιλάκου στην ιστοσελίδα του ΣΕΓΑΣ. Στην 3η θέση τερμάτισε ο Σπύρος Μπελόκας, ο οποίος στη συνέχεια ακυρώθηκε γιατί υπήρξαν καταγγελίες ότι χρησιμοποίησε κάρο στη διαδρομή.
Ο Χαρίλαος Βασιλάκος δεν έκανε καμία καταγγελία. Όταν μπήκε στα αποδυτήρια φέρεται να είπε στον Σπύρο Λούη: «Δεν θα χαλάσω τους πανηγυρισμούς. Αυτό που έκανες ήταν άτιμο». Στο βιβλίο του Ντόναλντ – Γιώργου Μακφαίηλ «Ο Χαρίλαος Βασιλάκος και η αμφιλεγόμενη πρωτιά του Σπύρου Λούη» αναφέρεται η μαρτυρία του κριτή των Ολυμπιακών Αγώνων Θάνου Κουτσικόπουλου, ο οποίος σε μία συνάντηση που είχε με τον αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής Νικόλαο Μπαλτατζή Μαυροκορδάτο (1957 -1960) άκουσε τον παλαιό πολίστα και αθλητή των Ολυμπιακών του 1920 και του 1924 να του λέει: «Ό,τι έγινε, έγινε. Μην τα σκαλίζεις τώρα. Μόνο ζημιά θα κάνεις στον ελληνικό αθλητισμό».
Με αυτό το «ό,τι έγινε, έγινε» συνέχισε τη ζωή του και ο Χαρίλαος Βασιλάκος. Η ιστορία δεν ξαναγράφεται και ποτέ δεν υπήρξε κάποια επίσημη έρευνα για την υπόθεση. Ο πρώτος νικητής του μαραθωνίου δεν έμεινε μακριά από τον αθλητισμό. Αντίθετα, ο Σπύρος Λούης δεν πήρε μέρος σε κανέναν άλλο αγώνα. Το 1900 ο Βασιλάκος έφερε το αγώνισμα του βάδην στην Ελλάδα και στις 18 Μαΐου 1900 αναδείχθηκε νικητής στον πρώτο αγώνα βάδην 1000 μ. Ο Ολυμπιονίκης συνέχισε να παίρνει μέρος σε αγώνες δρόμου και όταν ολοκλήρωσε την αθλητική καριέρα του παρέμεινε στον αθλητισμό και ήταν τιμώμενο πρόσωπο σε πολλές αθλητικές εκδηλώσεις. Το 1960 τιμήθηκε από τον Βασιλιά Παύλο με τον χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα. Έφυγε από τη ζωή την 1η Δεκεμβρίου 1964.
