Χαρίδημος Τσούκας

Ενα από τα διλήμματα που ανέδειξαν οι φοιτητικές διαμαρτυρίες σε αμερικανικά πανεπιστήμια κατά των επιχειρήσεων του ισραηλινού στρατού στη Γάζα είναι η εξισορρόπηση αλληλοαντικρουόμενων αγαθών: ελευθερία έκφρασης έναντι, μεταξύ άλλων, θεσμικής ευρυθμίας και ασφάλειας. Η διαχείριση του διλήμματος δοκίμασε (όχι πάντοτε επιτυχώς) την ευθυκρισία αρκετών πανεπιστημιακών αρχών.

Μπορούν το Ισραήλ και η Χαμάς να θεωρηθούν ηθικά ισοδύναμες οντότητες; Οχι. Το Ισραήλ είναι μια, κατ’ αρχήν, φιλελεύθερη δημοκρατία στην οποία ενυπάρχει ο σπόρος της αυτο-αμφισβήτησης. Η Χαμάς, εμφορούμενη από θεοκρατική ιδεολογία και μετερχόμενη τρομοκρατικές μεθόδους δράσης, αδυνατεί να κάνει το ίδιο.

Σε κάθε ανταγωνιστική διαδικασία –στην αγορά, στην πολιτική, στη σφαίρα των ιδεών–, η ποιότητα του ανταγωνισμού ανεβαίνει όταν, στην προσπάθεια για κατίσχυση, οι συμμετέχοντες μεριμνούν για την τήρηση του πλαισίου που ρυθμίζει τον ανταγωνισμό. Η εταιρεία που δωροδοκεί κινείται εκτός των ορθολογικών κανόνων του οικονομικού παιγνίου. Ο πολιτικός που χυδαιολογεί παραβιάζει το πλαίσιο της έλλογης […]

Στις 3 Απριλίου 1968, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ εκφώνησε την τελευταία ομιλία του στο Μέμφις. Ηταν υπέροχη – γεμάτη αφηγηματική ευφυΐα, παλμό και βιβλικές αναφορές. Την επόμενη ημέρα δολοφονήθηκε. Στην ομιλία του, ο Κινγκ είχε σχεδόν προαναγγείλει τον θάνατό του. Αναφερόμενος σε παλαιά απόπειρα δολοφονίας εναντίον του, έκανε αναδρομή στους σταθμούς του κινήματος των Αφροαμερικανών […]

Αν ήμουν καθηγητής στο Κολούμπια, στο Γέιλ ή στο Μπέρκλεϊ, ελπίζω ότι θα έβρισκα το κουράγιο να συνταχθώ με την πλειονότητα των φοιτητών και φοιτητριών που διαμαρτύρονται, ειρηνικά και κόσμια, για την εθνοκάθαρση στη Γάζα. Να είμαι δίπλα τους, κατασκηνώνοντας στην πανεπιστημιούπολη και φωνάζοντας: «Σταματήστε τη γενοκτονία». Δεν θα ήταν εύκολη υπόθεση.

Αν και δεν εκπλήσσει, πάντοτε εντυπωσιάζει η ρητορική ομοιότητα των άκρων. Μετά την πυραυλική επίθεση του Ιράν εναντίον του Ισραήλ, στις 13/4/2024, Ιρανός αξιωματούχος δήλωσε στους Financial Times (15/4/2024): «Το μήνυμα του Ιράν ήταν ξεκάθαρο: είμαστε πιο τρελοί από όσο φαντάζεστε».

Στους Αγίους Αναργύρους φάνηκε πάλι ένα Σώμα που λειτουργεί ως δημοσιοϋπαλληλικό παράρτημα του υπουργείου, με φυσική ηγεσία που παραμένει αθέατη, διαρκώς υπονομευμένο από την περιρρέουσα κοινωνική αμφιθυμία.

To μακρινό 1989, σε ατμόσφαιρα σκανδάλων, ο Κορνήλιος Καστοριάδης περιέγραψε, σε συνέντευξή του στην «Ελευθεροτυπία», την πολιτική κατάσταση της χώρας ως «προ-πολιτική». «Δεν υπάρχει πολιτική στην Ελλάδα», είπε. «Υπάρχει προσωπολογία, κουτσομπολιό, όπως ακριβώς στις οικογενειακές υποθέσεις της γειτονιάς». Ελάχιστα άλλαξαν έκτοτε.

Κανένα πρόβλημα δεν αυτοπεριγράφεται. Το πρόβλημα βιώνεται, αλλά για να καταστεί αντικείμενο σκέψης (προβληματισμού) πρέπει να διατυπωθεί. Η γλώσσα ουδέποτε είναι αθώα. Κάθε περιγραφή ενσωματώνει παραδοχές και απο-καλύπτει αντιλήψεις του ομιλητή. Η συστηματική είσοδος παράτυπων μεταναστών συνιστά «ανθρωπιστική κρίση» ή «εισβολή»;

Οσα κατατέθηκαν στη Βουλή συνιστούν ένα κοινό γνωστικό απόθεμα, το οποίο ήταν αρκετό ώστε οι βουλευτές να διαμορφώσουν αιτιολογημένη κρίση για το δυστύχημα. Ομως, διαχρονικά, ο πόνος δεν μας κάνει συλλογικά σοφότερους. Γιατί;

Γνωρίζαμε για τους παλαιοημερολογίτες. Τώρα μάθαμε και για τους παλαιοχριστιανούς – ενσυνείδητα αναχρονιστές, με ζηλωτικό οίστρο, πιστούς. Οι παλαιοαριστεροί και οι παλαιοδεξιοί δεν εξέλιπαν ποτέ – αμφότεροι «αντιστασιακής» κοπής, υπερασπίζονται τα είδωλα που επιβάλλει η πίστη τους. Οι παλαιοκομματικοί, πολυπληθές είδος της κομματικής πανίδας, παρέχουν ευστάθεια στο σύστημα – συμπεριφέρονται πελατειακά και επιδιώκουν τον έλεγχο […]

Η οθόνη βουλιάζει σαλεύει το πλήθος / εικόνες ξεχύνονται μεμιάς / πού πας, παλικάρι, ωραίο σαν μύθος / κι ολόισια στο θάνατο κολυμπάς. «Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη», Διονύσης Σαββόπουλος «Η ρωσική φυλακή είναι ένα μέρος στο οποίο πρέπει να είσαι έτοιμος να πεθάνεις κάθε μέρα», είπε σε συνέντευξή του ο Ρώσος πρώην ολιγάρχης Μιχαήλ Χοντορκόφσκι. […]