Οι καπετάνισσες: η μητέρα μου, η Μαίρη και η φίλη της, η Σοφία. Πειραιώτισσες γέννημα θρέμμα, από πολύ παλιά πειραιώτικα σπίτια, που πάνε πολλές γενιές πίσω, γειτόνισσες και φίλες καρδιακές ευθύς οίκοθεν. Πήραν και οι δυο καπετάνιους, πέρασαν φουρτούνες και χαρές υπερατλαντικές, καπετάνευσαν τα σπίτια τους, τις οικογένειές τους, αλλά και άλλες οικογένειες ως σύζυγοι πλοιάρχων.
Τρομερή χώρα ο Πειραιάς, με γλώσσα δική του.
Τις έβαλα να μας δείξουν τα μελομακάρονα με τα οποία μεγαλώσαμε, μια συνταγή πάνω από 100 χρόνων από τη Σαντορίνη, της προγιαγιάς της Σοφίας. Μια συνταγή με τρισένδοξη νοστιμιά, απλή, με αριστοκρατικό βάθος, ντρίτα, χωρίς παράταιρες ακίδες, με επίμονη επίγευση. Το μυστικό είναι στα καλά υλικά, στη μελετημένη δοσολογία, στην επιμελή διαχείρισή τους. Τέλεια ισορροπία τραγανού και ζουμερού, υπέροχα μελωμένα, με έντονα τα αρώματά τους, του μελιού, των μπαχαρικών, των εσπεριδοειδών. Αυτά τα μελομακάρονα είναι για μένα η ιδέα του μελομακάρονου.
Ηθελα να καταγραφεί η άριστη συνταγή, περισσότερο όμως να καταγράψουμε κάτι λίγο έστω από το άρωμα αυτών των γυναικών, την αύρα τους, το στυλ τους, τη σχέση τους, τις κουβέντες τους.
Τι ωραίο πράγμα η κουβεντιαστή συνταγή, οι κουβέντες τη στρώνουν καλύτερα, της δίνουν νόημα και βάθος. Ετσι γίνεται η συνταγή ένα ακαριαίο καθρέφτισμα της ζωής των ανθρώπων.
Δείτε το βίντεο, ακούστε τι λένε: ανέκαθεν έφτιαχναν μεγάλες ποσότητες από τα γλυκά των γιορτών για να δώσουν. Αυτό τους ενδιέφερε: να δώσουν, να γλυκάνουν σπίτια και να λαδώσουν τη μηχανή της κοινωνίας, ενώ λίγα έμεναν στο σπίτι.
Βλέποντάς τες έμαθα και εγώ να φτιάχνω μελομακάρονα. Μια άσκηση ταυτοτική: η παράδοσή μας, σε λίγες κινήσεις, σε ένα ήρεμο τελετουργικό που θερμαίνει την ψυχή του ανθρώπου. Δείτε τα χέρια τους, τη σιγουριά και την ηρεμία. Νηφάλιες κινήσεις, ζεν, σαν να λένε από μέσα τους προσευχές. Δεν το έχουν πολλοί αυτό και το ζηλεύω πολύ. Ετσι είναι τα χέρια των καλών ανθρώπων.
Tα τέλεια μελομακάρονα (βίντεο)
Υλικά
Μερίδες: 60 τεμάχια
Για τη ζύμη
2 φλιτζ. τσαγιού εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο
1 φλιτζ. τσαγιού ζάχαρη
1/4 φλιτζ. τσαγιού κονιάκ
1 κουτ. γλυκού κανέλα σε σκόνη
1/2 κουτ. γλυκού γαρίφαλο, τριμμένο
ξύσμα από 1 πορτοκάλι
3/4 φλιτζ. τσαγιού χυμός πορτοκαλιού
1 κουτ. γλυκού μαγειρική σόδα
περίπου 1 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις
2 κουτ. γλυκού μπέικιν πάουντερ
Για το σιρόπι
2 φλιτζ. τσαγιού νερό
2 φλιτζ. τσαγιού ζάχαρη
2 φλιτζ. τσαγιού μέλι
1/4 λεμονιού
1/4 πορτοκαλιού
χυμός από 1/2 λεμόνι
1 ξυλάκι κανέλας (αν θέλουμε)
Για το καρύδι
1 κιλό καρύδια
1 κουτ. σούπας ζάχαρη
1/3 κουτ. σούπας κανέλα
Διαδικασία
Ζύμη
Ετοιμάζουμε τη ζύμη για τα μελομακάρονα. Σε ένα μεγάλο μπολ βάζουμε όλα τα υγρά, δηλαδή το ελαιόλαδο, το κονιάκ και τον χυμό πορτοκαλιού και προσθέτουμε τη ζάχαρη και τα αρωματικά (κανέλα, γαρίφαλο και ξύσμα).
Τα ανακατεύουμε με το χέρι μας ή με ένα σύρμα χειρός και μόλις λιώσει η ζάχαρη προσθέτουμε περίπου τα 700 γρ. αλεύρι.
Κάνουμε μια λακκούβα στο κέντρο και ρίχνουμε εκεί το μπέικιν πάουντερ και τη σόδα και ζυμώνουμε ελαφρώς με το χέρι μας μέχρι να ενσωματωθεί το αλεύρι. Προσοχή, δεν θέλει πολύ ανακάτεμα για να μη σφίξει η ζύμη και να μη βγάλει το λάδι της.
Συνεχίζουμε να προσθέτουμε σιγά σιγά όσο από το υπόλοιπο αλεύρι χρειάζεται μέχρι να σχηματιστεί μια μαλακή ζύμη που να πλάθεται.
Πλάθουμε μελομακάρονα σε μεσαίο μέγεθος (ή όπως προτιμάμε) και ακουμπάμε τη μία πλευρά τους –πιέζοντας ελαφρώς– πάνω σε έναν τρίφτη ή σε μια σχάρα για να κάνουμε ένα ανάγλυφο σχέδιο.
Τοποθετούμε σε δύο λαμαρίνες στρωμένες με αντικολλητικό χαρτί.
Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο, στους 170-180°C (αντιστάσεις πάνω-κάτω) για περίπου 20-25 λεπτά μέχρι να πάρουν χρώμα.
Τα βγάζουμε και τα αφήνουμε να κρυώσουν για να τα σιροπιάσουμε (κρύα μελομακάρονα, ζεστό σιρόπι).
Καρύδι
Χοντροκόβουμε τα καρύδια στον πολυκόφτη, προσέχοντας να μη γίνουν σκόνη. Τα ανακατεύουμε με τη ζάχαρη και την κανέλα.
Σιρόπι
Σε μια κατσαρόλα βάζουμε όλα τα υλικά μαζί και τοποθετούμε σε δυνατή φωτιά, ανακατεύοντας μέχρι να λιώσει το μέλι. Επειτα, αφήνουμε το σιρόπι να βράσει μέχρι να δέσει, περίπου 4 λεπτά από όταν αρχίσει να κοχλάζει.
Δεν το αποσύρουμε από τη φωτιά, αλλά το διατηρούμε ζεστό, πάνω στο μάτι, σε πολύ χαμηλή φωτιά.
Ρίχνουμε τα κρύα μελομακάρονα σε δόσεις και τα «κολυμπάμε» στο σιρόπι για 2-3 λεπτά από κάθε πλευρά.
Τα βγάζουμε με τρυπητή κουτάλα και τα τοποθετούμε απευθείας στην πιατέλα που θα τα σερβίρουμε, σε στρώσεις, φτιάχνοντας μια πυραμίδα. Ενδιάμεσα από κάθε στρώση πασπαλίζουμε με χοντροκομμένο καρύδι. Δεν προτείνουμε να τα μελώσουμε από πάνω, αλλά φυσικά, όποιος θέλει μπορεί να το κάνει.
Μυστικά
Πολλοί θεωρούν «βαριά» τη γεύση του ελαιολάδου και βάζουν ηλιέλαιο ή μείγμα στα μελομακάρονα. Διαφωνούμε! Σας συστήνουμε ένα ελαιόλαδο από κορωνέικη ποικιλία ή από μανάκι, αθηνελιά και κολοβή, που έχουν πιο ήπια, στρογγυλή γεύση.
Το φλιτζάνι τσαγιού που προτείνουμε χωράει 200 ml / 200 γρ. νερό. Αυτό αντιστοιχεί σε 130 γρ. αλεύρι και 200 γρ. ζάχαρη.
Αντί για πορτοκάλι μπορούμε να δοκιμάσουμε τα μελομακάρονα και με μανταρίνι (χυμό και ξύσμα).
Συνήθως στα μελομακάρονα χρησιμοποιείται θυμαρίσιο μέλι γιατί έχει πιο μαλακή γεύση, δεν είναι πικρό και δεν σκεπάζει τα άλλα αρώματα του. Ομως, αν προτιμάτε μπορείτε να επιλέξετε ένα άλλο είδος μελιού όπως πεύκου, ανθόμελο ή ακόμα και πιο ιδιαίτερα όπως ελάτου και βελανιδιάς.
Εχει σημασία να βρείτε τα σωστά υλικά. Ψάξτε, δοκιμάστε. Το καρύδι πρέπει να είναι φρέσκο, πρώτης ποιότητας, αφράτο και να μην έχει ταγκίσει. Εμείς βρήκαμε καρύδι από την ορεινή Αρκαδία που είναι σχεδόν λευκό, αφράτο και «ψωμωμένο».